Verdwenen kapel: Sint-Catharinakapel en -gasthuis

[Theo Bakker]

Boschstraat 102

Tegenover de Sint Matthijs was de Sint Catharinakerk een de Boschstraat. De kerk, of zo je wilt de kapel, werd in 1809 door de St.Matthijsparochie verkocht aan een particulier. In 1898 werd de Sint Catharinastraat gerooid over het erf van bewuste kerk of..., en dat is mijn vraag, heeft hier in de tussentijd een woonhuis gestaan? Ik meen namelijk ergens ooit een foto van voor de sloop gezien te hebben. Wie weet het???

[burgemeester]

Wacht effe.... Hoe stond die kerk dan precies? Was dat op de linker of rechter hoek Boschstraat / Catharinastraat? Of lag die kapel op de plaats van de huidige Catharinastraat. Ik weet het; ik zou eigenlijk zelf de boeken in moeten duiken, maar wellicht weet iemand hier het antwoord zo op te dissen.

Ik heb even gekeken in mijn mini-historisch-foto-archiefje. Daar vind ik helaas geen foto zoals door Theo omschreven.

[Ingrid M.H.Evers]

Catharinastraat

Volgens de plattegrond van P.J.H. Ubachs lag de kapel een beetje terug achter de westelijke huizenrij van de Boschstraat, maar helemaal duidelijk is de situatie niet. Ernaast/ervoor lag tot 1679 een steegje dat de Kerkgang heette. Dat werd dicht gebouwd en de bebouwing sloot sindsdien aan bij de buurtkapel (oorspronkelijk een gasthuiskapel). De klokken van de kapel konden slechts bereikt worden via het aanpalende huis van een notaris.

De kapel werd te eniger tijd afgebroken voor de aanleg van de Sint Catharinastraat. Aanvankelijk was het eigenlijk niet meer dan een doorbraak, want boven de hoofden was er een balkenlaag met bebouwing (vgl. de nog bestaande toegang tot de Cellebroedersgang). Vandaar dat de nieuwe straat in de volksmond de bijnaam Balkenstraat kreeg. In 1903 schijnt het bovenhuis te zijn gesloopt en werd het een volwaardige straat. Maar de gaten van de balkenlaag waren en zijn nog steeds zichtbaar en de 'Balkenstraat' bleef nog lang bestaan.

Bron: HEM (Ubachs/Evers, 2005), nr. 7 van de kaarten en plattegronden.

[Ingrid M.H.Evers]

Well done, olijfje.

De enige redelijk gedetailleerde tekening die ik ken van de Boschstraat is van Jan de Beyer, maar die laat vooral de oostelijke straatwand met St.-Matthijs zien. De kapel is zichtbaar op de maquette van 1748, maar het enige fotootje dat ik daarvan heb, is te onduidelijk om te 'lezen', laat staan in te scannen.

Het is afgebeeld in P.J.H. Ubachs, De St.-Matthijskerk (Maastricht Silhouet, nr. 13)

[burgemeester]

Bijgevoegde tekeningen zijn de minuutplannen van Maastricht. Deze zijn vervaardigd rond 1832 (correct me when wrong!).

Op deze eerste tekening heb ik ingezoomd op de Catharinastraat. En zowaar, er is sprake van een 'Allee Sainte Catharine'. Duidelijk een smal steegje. Omdat de kapel gesloopt is in 1860 (HEM) zou op een dezer percelen de kapel dus moeten staan.




Op de kaart waar Ingrid naar verwijst (no.7 in de HEM) is de kapel precies op het midden van de straat/steeg geprojecteerd. Dat lijkt op basis van deze kaart dus niet mogelijk. Als we in gedachten vanaf de Boschstraat de steeg inlopen, lijkt me het tweede gebouw aan de rechterzijde een goede optie; daar is immers ook een deel zonder bebouwing voor. Wat die pijl naar dat ander stuk bebouwing betekent (half boogje) is mij niet bekend, maar ik zou het graag willen weten.

Om iets duidelijker te maken waar we nu precies zitten voeg ik ook nog een ander deel van het minuutplan toe.



Bron plattegronden: www.watwaswaar.nl

[Wigo]

Burgemeester, wat betreft de pijlen op dit soort situatietekeningen het volgende.
Er zijn diverse mogelijkheden om bij elkaar behorende gebouwen en/of erven/tuinen aan te geven.
Een rechte lijn met aan twee kanten een pijl van bebouwing naar onbebouwd houdt in dat het onbebouwde (erf/tuin) bij desbetreffend pand hoort.
Een rechte lijn met aan twee kanten een pijl van bebouwing naar, niet aansluitende, bebouwing houdt in dat de bebouwingen bij elkaar horen.
Zit hiertussen een erf/tuin, dan kan de lijn rechtdoor getrokken worden, echter meestal tekent men een kleine kromming.
Het half boogje met aan weerszijden een pijl houdt in dat de twee panden (nr. 78 en bebouwing boven nr. 79) bij elkaar horen en dat de erven/tuinen waar de kromme overheen gaat ook erbij behoren.
Ik hoop dat e.e.a. duidelijk is, anders hoor ik het graag.

[Wigo]

Waarschijnlijk nog de invloed van de Hertog van Brabant ?

[burgemeester]

Ik vraag me af of de huidige Catharinastraat wel op dezelfde plek ligt als de 'Allee Sainte Catharine'. Zie bijgevoegde screenshot. Hier is de huidige Sint Catharinastraat haast tegenover de St. Matthiaskerk te zien. Daar lag de steeg op de minuutplannen niet. Ook op de foto van de maquette (te vinden in Maastrichts Silhouet 13) staat de kapel verder richting Markt. Samengevat: de steeg lijkt op een andere plek gelegen te hebben dan de huidige straat.

Hoe stond die kerk dan precies? Was dat op de linker of rechter hoek Boschstraat / Catharinastraat? Of lag die kapel op de plaats van de huidige Catharinastraat?

[burgemeester]

Ik hoop dat e.e.a. duidelijk is, anders hoor ik het graag.

Thank you, Wigo!

[Theo Bakker]

Ik ben bang dat Burgemeeters twijfels terecht zijn. De gesloopte kapel maakte plaats voor de St. Catharinastraat in het verlengde van de Uitbelderstraat. Dat is dus bijna recht tegenover de St. Matthijs.
De St. Catharinakerk heeft een klein kapelletje met gasthuis als voorganger gehad en de verleiding is groot te denken dat beide op hetzelfde grondstuk hebben gestaan. Maar dat hoeft niet! In de HEM staat bij C.gasthuis: ...gelegen op de Houtmarkt, begin Boschstraat. Je kunt de Catharinastraat nauwelijks nog als Houtmarkt zien en niet aan het begin van de Boschstraat. Toch?

[burgemeester]

De kapel werd omstreeks 1900 afgebroken voor de aanleg van de Sint Catharinastraat.

In het lemma Sint Catharinakapel lees ik toch echt 1860. Overigens maakt de HEM mijn verwarring nog iets groter (sorry, Ingrid!) door te melden dat de kapel is afgebroken voor de aanleg van de Breulingstraat. Foutje dat hersteld wordt voor de volgende druk?

[burgemeester]

Ik ben bang dat Burgemeeters twijfels terecht zijn. De gesloopte kapel maakte plaats voor de St. Catharinastraat in het verlengde van de Uitbelderstraat. (...)
De St. Catharinakerk heeft een klein kapelletje met gasthuis als voorganger gehad en de verleiding is groot te denken dat beide op hetzelfde grondstuk hebben gestaan. Maar dat hoeft niet!

Theo, zo bont wil ik het nu ook weer niet maken... Je bedoelt te zeggen dat er twee varianten zijn geweest? Dat is toch bijna onmogelijk? Op de maquette van ca. 1748 en op het minuutplan van ca. 1832 is de kapel/steeg op ongeveer dezelfde plaats te zien. Denk je dat die kapel dan is afgebroken om plaats te maken voor een kapel die staat vanaf laten we zeggen 1835 tot 1860 en die 50 meter verderop ligt?

Ik denk eerder (als mijn eerdere redenering klopt) dat de Catharinakapel niet is afgebroken om plaats te maken voor de Catharinastraat, maar om andere redenen. Dat is toch veel logischer?

[Theo Bakker]

Nog een tekening uit 1669 gevonden waar een hele hoop kleine torentjes op staan.

[Ingrid M.H.Evers]

Nog een tekening uit 1669 gevonden waar een hele hoop kleine torentjes op staan.

Het gaat hard hier, ik begin maar aan het eind. Prima vondst, die Klotz-tekening. Links kan iedereen lezen dat daar de St.-Matthijskerk staat. Middenachter is de hoge Dominicanenkerk te zien, oftewel de Preekherenkerk (Predikheren). Rechts daarvan zien we een spits torentje en nog westelijker een tweede, wat breder spitsje. Beide liggen niet direct aan de straat.

In mijn optiek zou het torentje uiterst rechts de Sint-Catharinakapel kunnen zijn. Deze toren lijkt precies op de juiste hoogte in de straat te liggen.
De tussengelegen spits is wat moeilijker te duiden. Gezien de zichtlijn is het mogelijk de dakruiter/vieringstoren op de St.-Jan, of staat het op het Witte Vrouwenklooster. De Capucijnenkapel lijkt mij te veel westelijk te liggen. Maar het kan nog heel anders zijn, natuurlijk.

[Ingrid M.H.Evers]

Wat mij opvalt (volkomen niet ter zake doend) is dat de Boschstraat op de tekening 's Hertogen Bosch straat heet