Maastrichtse gevelstenenrubriek

[Jef-VMG]

16e eeuws Maastrichts stadswapen herplaatst

Eindelijk is de wapensteen van de Rothemermolen hersteld, gepolychromeerd en herplaatst.

Voor het hele verhaal, klik hier

[Jef-VMG]

Er is bij het RHCL ook een 18e-eeuwse 'inhoudsopgave' op de raadsverdragen aanwezig (3 delen), die veel gemakkelijker te lezen is en die als ik mij goed herinner onderwerpen uit alle raadverdragen bijeen zet, vaak met een korte samenvatting van hetgeen besloten is. Bovendien wordt geloof ik ook opgegeven waar je wat moet zoeken (folionummers). Dus als je op zoek bent naar een specifiek onderwerp, bv. 'molens', dan staat dat daar bijeen. Of die banden al gedigitaliseerd zijn, weet ik niet.

Ingrid, bedankt voor de moeite.
Dit lijkt me een goede tip en een bezoekje aan RHCL meer dan waard. Als die banden al gedigitaliseerd zijn, zou dan het invoeringsnummer niet in 20.001A terug te vinden moeten zijn?

[El Loco]

Heldewier staat gewoon in de HEM (p. 220)! Heldevier/Heldewier, dat moet hetzelfde zijn, een Brabants protestants ambtenarengeslacht in Maastricht en de Landen van Overmaas. Johan Willem Heldewier (1687-1763) was o.a. schepen en gezworene. Misschien had hij een zoon, die dezelfde initialen had?

Ah, meteen gevonden, op Wikipedia: Jean Guillaume Heldewier

[El Loco]

Op een dag heeft iemand de complete raadsverdragen getranscribeerd. Dan tik je online 'molen' en 'Rothem' in en dan heb je het (of niet). Op een dag... (zucht).

Misschien is het in dit geval eenvoudiger om de wat recentere geschiedenis van de molen te onderzoeken. De 19e en 20e-eeuwse eigenaren zijn min of meer bekend, zie molendatabase, inmiddels ook bijgewerkt op wikipedia. Bovendien weten we dat de steen zich in 1829 al ter plekke bevond, dus moeten we verder terug in de tijd. De eerste eigenaar die met name genoemd wordt is ene J.W. Heldevier, die in 1789 de molen verkoopt aan Joannes Lambertus Coenegracht. Waar moet je zijn als je verder terug wil in de tijd in Rothem? De archieven van de Landen van Overmaas waarschijnlijk? Slechts 221 meter, eveneens in het RHCL, en niet gedigitaliseerd zo te zien.

Ondertussen heb ik de Publications van 1935 besteld. Daar staat een artikel in over de Coenegrachts, geschreven door een telg uit dat geslacht. Ben benieuwd.

[Ingrid M.H.Evers]

... de resolutieprotocollen 43-87, en met name die van 1532 tot 1542 met invoeringsnummer 52 en 53 die niet helemaal doorgelopen hoeven te worden, maar waar voorin volgens opgave de tafels van behandelde onderwerpen ... zijn. ... Is in die tafels mogelijk een verwijzing naar de molen te vinden?

Dat van die lijsten met onderwerpen, wist ik niet. Kennelijk overheen gelezen.

Ik heb de 'inhoudsopgave van inv.nr. 52 even doorgelezen: van alles, maar geen molen te Rothem. In veel gevallen wordt gewoon verwezen naar een naam. Maar ook naar een muur bij de Augustijnen en in Wyck, die verbeterd moeten worden. Idem naar verbetering van de 'gracht' op tal van plaatsen, en naar de tol 'tot Luyck'. Zelfs al zou je iets vinden over een molen te Rothem, dan weet je nog niet op welke pagina in die foliant je moet wezen.

Er is bij het RHCL ook een 18e-eeuwse 'inhoudsopgave' op de raadsverdragen aanwezig (3 delen), die veel gemakkelijker te lezen is en die als ik mij goed herinner onderwerpen uit alle raadverdragen bijeen zet, vaak met een korte samenvatting van hetgeen besloten is. Bovendien wordt geloof ik ook opgegeven waar je wat moet zoeken (folionummers). Dus als je op zoek bent naar een specifiek onderwerp, bv. 'molens', dan staat dat daar bijeen. Of die banden al gedigitaliseerd zijn, weet ik niet.

[Jef-VMG]

Raadsverdragen

Dat is niet helemaal juist. Het is kennelijk niet algemeen bekend, maar de Raadsverdragen van de Indivieze Raad (de notulen van het stadsbestuur) heeft het RHCL laten digitaliseren en zijn in te zien op de website. Helemaal geweldig!

Ja, helemaal geweldig als ik het kon lezen
Is er misschien iemand die dat schrift machtig is en bereid is te kijken in de raadsverdragen va de Indivieze Raad of daar sprake is van de aankoop of verbouwing van de (Rothemer) molen?
het betreft het archief 20.001A zie hier
en dan de resolutieprotocollen 43-87
en met name die van 1532 tot 1542 met invoeringsnummer 52 en 53 die niet helemaal doorgelopen hoeven te worden, maar waar voorin volgens opgave de tafels van behandelde onderwerpen te vinden zijn.
Is in die tafels mogelijk een verwijzing naar de molen te vinden?

[El Loco]

Als Johannes Lambertus Coenegracht er behoefte aan gehad zou hebben een wapen op zijn verworven molen aan te brengen, zou hij wel ter meerdere eer en glorie van zijn geslacht zijn eigen wapen genomen hebben, zoals bv Christiaan Coenegracht heeft gedaan bij kasteel Hoogenweerth en Regout bij Vaeshartelt.

Ja, dat zal hij zeker gedaan hebben. Maar deze wapensteen bevond zich in 1829 boven een schuurpoort, niet echt een eervolle plek. Misschien is de steen ooit gered bij de sloop van een of ander gebouw en vond de eigenaar van de molen deze plek wel geschikt.

De steen is politiek geladen, roept de toeschouwer driewerf "Maastricht" toe! Er is best wel durf nodig om zo'n steen te plaatsen op een gebouw in Rothem, in het Land van Valkenburg, Brabants dus (meen ik). Ik neig daarom naar een verplaatsing van de steen in de Franse Tijd, toen de politieke lading ervan verdwenen was en het in feite alleen nog maar ging om een aardig relict uit het verleden.

Weten we iets over het bouwjaar/de bouwstijl van de schuur?

Zou Maastricht de molen rond 1540 misschien toch in eigendom hebben gehad en steen dus op zijn originele plek staan?

Het is kennelijk niet algemeen bekend, maar de Raadsverdragen van de Indivieze Raad (de notulen van het stadsbestuur) heeft het RHCL laten digitaliseren en zijn in te zien op de website. Helemaal geweldig!

[Ingrid M.H.Evers]

Raadsverdragen

Zou Maastricht de molen rond 1540 misschien toch in eigendom hebben gehad en steen dus op zijn originele plek staan?
Alleen jammer dat dat hier (nog) niet kan worden aangetoond

Dat is niet helemaal juist. Het is kennelijk niet algemeen bekend, maar de Raadsverdragen van de Indivieze Raad (de notulen van het stadsbestuur) heeft het RHCL laten digitaliseren en zijn in te zien op de website. Helemaal geweldig!

Ik heb even een link gekopieerd naar 'circa 1540', al zal het bezit van de molen daar niet meteen te vinden zijn, tenzij er een transactie of andere kwestie heeft gespeeld omstreeks dat jaar: https://www.archieven.nl/mi/1540/?mi...en&miview=inv2
Tja, voor een transcriptie zal men zelf moeten zorgen...

[Jef-VMG]

[QUOTE=El Loco;n102011
De vraag is ook of we een van de bewoners van de Rothemermolen (bijvoorbeeld een lid van de familie Coenegracht) met een van deze gebouwen in verband kunnen brengen.[/QUOTE]

Als Johannes Lambertus Coenegracht er behoefte aan gehad zou hebben een wapen op zijn verworven molen aan te brengen, zou hij wel ter meerdere eer en glorie van zijn geslacht zijn eigen wapen genomen hebben, zoals bv Christiaan Coenegracht heeft gedaan bij kasteel Hoogenweerth en Regout bij Vaeshartelt.
Ik neig er steeds meer toe te zoeken naar een directe connectie van 'onze' steen met de Maastrichtse magistraat, waarvan door talloze voorbeelden vast staat dat bouwwerken die namens Maastricht werden opgericht of waaraan ze hadden meebetaald, werden voorzien van de Maastrichtse ster al dan niet in combinatie met de stadsmaagd/engel.
Zou Maastricht de molen rond 1540 misschien toch in eigendom hebben gehad en steen dus op zijn originele plek staan?
Alleen jammer dat dat hier (nog) niet kan worden aangetoond

[El Loco]

Ik denk dat ik de categorie (semi-)overheidsgebouwen, waar deze sluitsteen oorspronkelijk vandaan zou kunnen komen, hierboven toch wat te eng heb opgevat. Ik moet nu ook denken aan de drie gevelstenen van de Wolwaag, die net als deze steen zo fraai de tweeherigheid van Maastricht uitbeelden. De lakenhal op de Houtmarkt is ook zeker een kandidaat; die zal ook vast wel een poort hebben gehad. Verder de vleeshal, min of meer naast De Lanscroon en De Liebaert gelegen. Of misschien stond er bij de vismarkt een poortje, waar deze steen onderdeel van was?

De vraag is ook of we een van de bewoners van de Rothemermolen (bijvoorbeeld een lid van de familie Coenegracht) met een van deze gebouwen in verband kunnen brengen.

[El Loco]

De steen van de Rothemermolen is niet rechthoekig maar qua vorm een typische sluitsteen waarvan bekend is dat hij stond in de boog boven de poort van de schuur aldaar. Aan de hand van de boog in de sluitsteen zelf is berekend dat die poort een breedte van 224 cm moet hebben gehad.

Vroenhof. De hof, die ergens bij de Tongersestraat was gelegen, werd bij het beleg van 1579 verwoest. Van dat gebouw is vermoedelijk een gedenksteen afkomstig, die in 1974 in de tuin van het Reparatricenklooster werd gevonden. Daarop staan de wapens van Karel V en Brabant, maar nadrukkelijk niet dat van de bisschop van Luik, wat ook niet logisch is, aangezien de Vroenhof een Brabants leen was. Zie ook: HEM, p. 229: 'Hof van Lenculen'.

Van de andere kant zien we aan het Huis met de Hoofden dat ook niet-overheidsgebouwen (wat we niet eens zeker weten van dit huis) het stadswapen en de wapenschilden van de landsheren konden dragen.

[Jef-VMG]

De steen van de Rothemermolen is niet rechthoekig maar qua vorm een typische sluitsteen waarvan bekend is dat hij stond in de boog boven de poort van de schuur aldaar. Aan de hand van de boog in de sluitsteen zelf is berekend dat die poort een breedte van 224 cm moet hebben gehad.
Bij het huis met de hoofden in de Maastrichter Brugstraat was nergens zo'n grote poort te ontdekken. Als mogelijke plek van herkomst is dat dus wel uit te sluiten.

[El Loco]

Begin 19e eeuw zijn de vleugels toegevoegd om het sculptuur meer op een engel te doen lijken.

Goed om te weten, een mens is gauw gefopt! Van de andere kant zou er volgens het Wikipedia-artikel Wapen van Maastricht een zegel uit 1535 bestaan, waarop een zittende engel met het wapen van Maastricht is afgebeeld. Een afbeelding of bronvermelding ontbreekt helaas. Ik heb het artikel inmiddels wat bijgewerkt (en daarin tevens de door jullie aangedragen informatie verwerkt).

En nou terug naar de gevelsteen. Hoe en wanneer kwam die in Rothem terecht? En waar komt-ie oorspronkelijk vandaan?

Misschien een interessant aanknopingspunt: het Huis met de Hoofden, ofwel het Stenen Huis ("Int Steynenhuys"), ook wel "Het Steynen Radt", in de Maastrichter Brugstraat, in 1878 afgebroken. De rijk versierde gevel bevatte, behalve de kenmerkende hoofden waaraan het huis zijn naam ontleende, ook een viertal wapenstenen, waarvan er drie overeenkomen met de gevelsteen van de Rothemer Molen.



De tekening behoort bij een kort artikel van de Maastrichtse civiel-ingenieur C.W. Pasteur, dat in 1852 in het blad Bouwkundige Bijdragen (pp. 335-336 + Plaat 16) verscheen. Pijnlijk om te lezen dat de wapenstenen "even als het verdere beeldhouwwerk , nog zeer zuiver en onbeschadigd" waren toen Pasteur het gebouw bestudeerde. Pasteur meent ten onrechte dat de wapens van de drie vorsten tevens afgebeeld zijn op de gevel van het Spaans Gouvernement aan het Vrijthof, het huidige Fotomuseum. Die bewering klopt alleen wat betreft de Habsburgse vorsten; het zou ook onlogisch zijn om het wapen van de Luikse prins-bisschop aan te treffen op een gebouw dat bekend stond als Brabants of Spaans Gouvernement. Verder weet Pasteur niet zoveel over het gebouw te vertellen, maar de gedetailleerde tekeningen van de wapenstenen maken dat ruimschoots goed.

Het wapen van Cornelis van Bergen geeft aan dat dit gebouw, althans de gevel, tijdens diens regeringsperiode (1538-1544) tot stand moet zijn gekomen. Datzelfde geldt voor het gebouw dat de Rothemse gevelsteen droeg. Aan welk gebouw moeten we denken?

[Jef-VMG]

Ik heb een beetje rondgeneusd, maar die foto van Van Nispen in de Mathijskerk (nog) niet gevonden.

Een foto van die engel is te vinden in http://www.zichtopmaastricht.nl/onde...swapen/dossier
met daarbij de opmerking: In de Sint-Matthiaskerk aan de Boschstraat bevindt zich een gebeeldhouwde console uit circa 1490, waarop de stedenmaagd is afgebeeld die een schild vasthoudt met daarop een gouden ster. Begin 19e eeuw zijn de vleugels toegevoegd om het sculptuur meer op een engel te doen lijken.^[2]

[Ingrid M.H.Evers]

Bedoel je de gewelfschilderingen in de hal? Ik zie daar wel drie putti rond het stadswapen dartelen, maar die lijken me eerder onderdeel van de typisch barokke decoratie.

Sorry, mijn geheugen liet me weer eens in de steek. Wat ik meende dat er was, is er helemaal niet.

Interessant, dat engelenverhaal van je. Ik heb een beetje rondgeneusd, maar die foto van Van Nispen in de Mathijskerk (nog) niet gevonden.