Herbenusstraat

[Pier]

Tijdens mij wandeling door het Kommelkwartier, afgelopen weekend, raakte ik iets uit koers, waardoor ik op de Herbenusstraat uitkwam.
Volgens mij is de Herbenusstraat een deel van het Statenkwartier, toch?

Hoe dan ook.
Naast de oude St. Servatiusschool, de huidige huisvesting van Kumules (zichtbaar op de achtergrond), zag ik een geheel gerenoveerd gebouw staan dat mij eigenlijk vroeger nooit is opgevallen.


(Foto afkomstig van de site http://hbstraat87.nl.nu/ )

Het betreft, volgens een advertentie perceel Herbenusstraat 87.
Zoals op de foto ook te zien kun je er nog genoeg parkeerplaatsen huren vanaf € 2,35 per dag.

Maar, kan mij iemand vertellen wat voor gebouw het is?
Ik vind er helemaal niets over.

[Pier]

Ik denk dat Breur je dat haarfijn kan uitleggen.
Ik heb altijd gemeend dat dit de vroegere openbare meisjesschool was, maar dat weet ik helemaal niet zeker.

Insinueer je nu dat Breur vroeger veel interesse had voor de meisjesscholen.....?

[Verwijderde gebruiker]

Tijdens mij wandeling door het Kommelkwartier, afgelopen weekend, raakte ik iets uit koers, waardoor ik op de Herbenusstraat uitkwam.
Volgens mij is de Herbenusstraat een deel van het Statenkwartier, toch?

Hoe dan ook.
Naast de oude St. Servatiusschool, de huidige huisvesting van Kumules (zichtbaar op de achtergrond), zag ik een geheel gerenoveerd gebouw staan dat mij eigenlijk vroeger nooit is opgevallen.


Maar, kan mij iemand vertellen wat voor gebouw het is?
Ik vind er helemaal niets over.

Beste Pier; dit is het Oud Mannenhuis van de Momussociëteit naast de St. Servatiusschool. Jonge vrouwen heb ik er nooit kunnen ontdekken.

http://www.zuka.nl/koopwoning/Limbur...straat-87.html

[Verwijderde gebruiker]

De Sint Servatiusschool, oorspronkelijk een buitengewone school van de Broeders van de Beyart was een school voor zwakbegaafde kinderen. In de volksmond "de debiele school" genoemd". Gebouwd in 1912 en toegeschreven aan Pierre Cuypers.
Het Momus' Oudemannenhuis werd in 1888 opgericht door de Sociëteit Momus en was bestemd voor de huisvesting en verpleging van financieel onvoldoende bemiddelde mannen boven de 55 jaar oud. Geboren Maastrichtenaren of mannen die meer dan 30 jaar woonachtig in Maastricht waren welkom (mannen van alle gezindten waren welkom). De intredesom bedroeg 150 gulden en was bestemd als bijdrage voor een begrafenisfonds. Tevens moest enig meubilair en voldoende boven- en ondergoed worden meegebracht, dat de verpleegde steeds op eigen kosten moest aanvullen of laten reparen.
Voor 1888 was op deze plek een buskruitopslagplaats aanwezig. In de jaren 60 en 70 was er een filiaal van de firma Hamnes? - een chemicaliën toeleverancier gevestigd en woonde er een beheerderechtpaar in dit gebouw.

Fons Olterdissen maaakte bijgevoegede aquarel omtrent 1900.

Bronnen: o.a. Historische Encyclopedie Maastricht
Auteur P. Ubachs , J.H. Ubachs
Co-auteur I. Evers , I.M.H. Evers

[Pier]

Breur,

Bedankt voor je uitleg.
Helaas moeten we wel constateren dat van het oorspronkelijke gebouw, althans ik baseer mij op het aquarel van Fons Olterdissen, niet veel meer over is.... :(

[Ingrid M.H.Evers]

Momus' Oude Mannenhuis, 1890 - ca. 1955Uit: Ingrid M.H. Evers, De Momus (Maastrichts Silhouet, nr.8 ), Maastricht 1982, blz. 38.

[Pier]

Stichting Momus

(...)
'De Stichting is na de opheffing van het tehuis blijven bestaan en steunt thans nog steeds de stille armen van de stad'.

Volgens de Kamer van Koophandel bestaat de Stichting Momus inderdaad nog en is het nu een "Stichting van liefdadigheid".

Op internet staat het huis te koop bij www.zuka.nl
Van die site komen onderstaande foto's:

[Clio]

Het is wel een beetje een steenwoestenij. Wat zou de achterkant van het tweede gebouw zijn, dat met die paardenkoppen (die er ook al een eeuw zitten, volgens mij)? Tegen de muur van de Beyarttuin aangebouwd, of ben ik nu mijn postduif geheel kwijt? En op de site maar twee binnenopnamen: een trap en een kelderruimte met boiler (in welk gebouw?). Dat belooft weinig goeds.

Maar denk alle parkeerplaatsen (en dus inkomsten) weg en maak er een aardige tuin omheen. Zou het dan best leuk kunnen worden?

[El Loco]

Te koop ?
Niet echt mijn idee van 'n leuk optrekje

't Idee van 'brave' en 'zedelijke' ouwe mannetjes, die daar hun laatste levensdagen hebben gesleten...

[Clio]

Allemaal een eigen kamer! Daar zullen velen in de huidige opbergplaatsen nog lang op zitten te wachten.

[Verwijderde gebruiker]

St. Servatiusschool

Ben gaan kijken naar de blauwe geveltekeningen op de voorzijde van de voormalige St. Servatiusschool. Als je ervoor staat zie je duidelijk relief. Zoals ik het zie is er over de gehele oppervlakte, waar geen tekening is aangebracht, ongeveer 1 centimeter materiaal weggehaald. Dus iemand heeft zich de moeite genomen dit kunstwerk te maken.

[Verwijderde gebruiker]

Aan de Herbenusstraat, waar nu Kumulus is gevestigd, werd door J.H. Vluggen, opzichter-tekenaar, een school gebouw getekend, dat later de naam Herbenusschool kreeg. Het was de eerste openbare Lagere School en M.U.L.O van Maastricht.

In de dagschool werden 2 jongens- en een meisjesschool gevestigd. De avondschool werd beheerd door de R.K. vereniging Handelsschool. De ingang van deze geïntrigeerde school lag aan de Brusselsestraat bij de Bank van Lening. De leerlingen kregen daar opleidingen voor het middenstandsdiploma en zogenaamde tuinbouwcursussen. Door de gemeente werd er ook de Stadstekenschool erin gevestigd. Veel verenigingen vonden ‘s-avonds onderdak in een van de lokalen van de school, zoals: gymnastiekclubs, toneel- en zangclubs, Reddingsbrigade, Esperantoclub etc.

Bij het begin van het schooljaar 1924 werd een gedeelte van de school in bruikleen gegeven aan de R.K. Schoolbestuur, omdat de Broeders er een U.L.O. in vestigden, dit allemaal in het kader van de gemeentelijke bezuinigingen. Dit was het gevolg van de samenvoeging met de Lagere School aan de Spilstraat. Later, tijdens WOII zou de school aan de Spilstraat weer in dienst komen. De ene week de jongens en de andere week de meisjes.

Vanaf het schooljaar 1933 liep het leerlingen aantal terug. Een leraar zou moeten worden ontslagen. Twee propagandisten probeerden leerlingen te werven bij katholieke scholen. Maar het resultaat laat zich raden, nul op rekest kreeg men. Deze teruggang in leerlingen resulteerde er in dat aanvang het schooljaar 1937 de Herbenusschool omgedoopt werd tot St. Servatiusschool. Het openbaar onderwijs verdween en werd verplaatst naar een kleinere school aan de Herbenusstraat 39, halverwege de helling naar de Capucijnenstraat.

De Herbenusschool heeft wel een bewogen leven achter de rug. Tijdens de WOI werd de speelzaal als opvangruimte gebruik voor Belgische vluchtelingen, rond oktober 1914 verbleven daar ongeveer 100 mensen, die daar op stro sliepen. Later in dezelfde maand werd op last van de gemeente verkooppunten van varkensvlees ingesteld in de speelhallen van de school. Alleen mocht er verkocht worden aan Maastrichtenaren.

De 20-er jaren drukten ook een belangrijke stempel op de school zoals:
Tijdens de jaarwisseling van 1920 op 1921 was een groot deel van Maastricht ondergelopen door het water van de Maas en Jeker. Ongeveer 150 bewoners van de lagere gedeelten van de stad werden door het Rode Kruis in de school ondergebracht. Op 6 januari 1921 kreeg de school bezoek van de Koningin Wilhelmina en Prins Hendrik. Zij kwamen de slachtoffers een hart onder de riem steken en bedankten het stadsbestuur voor de adequate opvang van de slachtoffers. In 1922 werd Maastricht getroffen door een grote zware storm. Het afdak van de speelplaats werd weggerukt en de muur viel om. In 1924 de al eerder besproken samenvoeging van onderwijs in het kader van bezuinigingen.

De 30-er jaren lieten een teloorgang zien van het openbaar naar bijzonder onderwijs, waarbij in september 1937 de school werd omgedoopt in St. Servatiusschool. De Broeders gaven vanaf nu hier les aan “achterlijke kinderen”, zoals zij het noemden.

Een tragisch ongeval vond plaats op 21 februari 1936 toen een schoolbord van 200 kilo van de muur afviel en de 12 jarige Christine Gybels van de Brouwersweg doodde.

Bron www.kb.nl
Algemeen Handelsblad, 07-10-1914, 17-10-1914, 16-01-1924
Limburger Koerier, 09-03-1920, 13-11-1920, 28-12-1934, 31-05-1938
Limburgsch Dagblad, 16-11-1923, 22-04-1931,
De Tijd, 02-01-1926
Rotterdamsche Courant, 05-01-1926
Wikipedia, foto Herbenusschool

[Verwijderde gebruiker]

Uit een krantenfoto uit de 30-er jaren staat de voorgevel van de Herbenusschool er centraal op. De kwaliteit is niet 100%, maar ja, het bewijs is geleverd. De tekeningen zijn van voor WOII en hebben de Duitsers overleefd. Je ziet dan links en rechts de tekeningen staan op de gevel. Zouden de Duitsers het dan toch niet zijn opgevallen?

Zou het kunnen zijn dat de tekeningen weergeven de vorm van het onderwijs, het was namelijk de 1e openbare school in Maastricht. Alle mensen en religiën zijn welkom!
Bron: www.kb.nl, Limburger Koerier, 10-06-1938

[Ingrid M.H.Evers]

BLO Servatiusschool (1912-1965), daarna Jan Baptistschool (1965- )

De 30-er jaren lieten een teloorgang zien van het openbaar naar bijzonder onderwijs, waarbij in september 1937 de school werd omgedoopt in St. Servatiusschool. De Broeders gaven vanaf nu hier les aan "achterlijke kinderen" zoals zij het noemden.

Zwakzinnige kinderen waren / zijn in hun cognitieve ontwikkeling achter bij andere kinderen van hun leeftijd en werden in het taalgebruik van honderd jaar geleden algemeen 'achter-lijk' genoemd. Dat was beslist geen specifieke aanduiding door de broeders. Tot in de jaren 1950 gebruikte men algemeen die term. Daarna werd het 'zwakzinnigen' en nu spreken we politiek correct van 'zwak begaafden'.

Achterlijke kinderen konden lange tijd nergens terecht. Het zijn de broeders van Maastricht geweest, meer speciaal broeder Jan Baptist, die in 1912 de eerste RK school voor dit soort buitengewoon lager onderwijs in Nederland hebben gesticht. Deze kreeg de naam Sint Servatiusschool. De school stond in de Bogaardenstraat. Per 1 oktober 1935 openden de Zusters van het Arme Kind Jezus aan de Boschstraat een BLO-school voor meisjes. Vanaf 1937 werden beide scholen gehuisvest in het gebouw aan de Herbenusstraat.

De door de Wet op de gelijkstelling van het onderwijs (1920) van inzicht veranderde gemeenteraad steunde sindsdien initiatieven op het gebied van het bijzonder onderwijs.

Uit het initiatief van de broeders kwamen in Maastricht de Stichting Jan Baptist en de Jan Baptist-school voort. De school verhuisde in 1965 van de Herbenusstraat naar een nieuw gebouw op Pottenberg (Porseleinstraat). De uitgangspunten voor deze vorm van onderwijs zijn te lezen in de speech die broeder Jan Baptist in 1925 te Heerlen hield voor het Onderwijsgezelschap der Inspectie. Zie ook deze reportage uit 1931.

[Ingrid M.H.Evers]

Lager onderwijs in Maastricht

De 30-er jaren lieten een teloorgang zien van het openbaar naar bijzonder onderwijs.

Ik verbaas me over deze opmerking en vermoed dat hij is geciteerd uit een tekst die meer de Noord-Nederlandse situatie besprak, of dat hij uit militant-socialistische hoek komt. Voor Maastricht geldt juist het omgekeerde: al vanaf het midden van de negentiende eeuw speelde het openbaar lager onderwijs hier een ondergeschikte rol, niet in de laatste plaats doordat dit de gemeente financieel goed uit kwam. Immers, elke school die door broeders, zusters, protestanten of anderen vanuit een religieuze overtuiging wordt gedreven, is een 'bijzondere' school. Tot na de Eerste Wereldoorlog (1920) kreeg zo'n school niet dezelfde steun van gemeente of rijk als een openbare, 'neutrale' school en moesten de leerkrachten betaald worden uit giften en een miniem schoolgeld voor de wat meer kapitaalkrachtigen. De zeer eenvoudig levende religieuzen bespaarden de gemeente veel geld. Deze beperkte zich dan ook lange tijd tot het wettelijk verplichtte: een (1) gemeentelijke openbare lagere school in bedrijf houden.

In Maastricht is het lager onderwijs net als op de meeste andere plaatsen vanaf de middeleeuwen in handen geweest van kloosterorden of particulieren. Na de Franse Tijd waren die kloosterorden verdwenen en dreven nog slechts particulieren huiskamerschooltjes waar zij wat lezen en rekenen, en soms ook nog schrijven onderrichtten. Iedereen kon een schooltje beginnen, er waren aanvankelijk geen bijzondere intellectuele vereisten voor nodig. Wel hielden meesters en meesteressen een vinger aan de pols met betrekking tot concurrenten die zich wilden vestigen.

Naast deze particuliere schooltjes was er in de negentiende eeuw een gemeentelijke lagere school in de Augustijnenkerk. Deze heeft vaak een slechte reputatie gehad (slechte voorzieningen, te klein, te grote klassen, onderwijs onder de maat), maar was wel 'openbaar'. Dit tot verdriet van het gemeentebestuur dat immers de kosten van dit onderwijs voor zijn rekening moest nemen.

Met de komst van de onderwijscongregaties - 1837 zusters Onder de Bogen, 1840 broeders van Maastricht en na hen nog een aantal andere - kwam er langzaam een kentering. Omdat er omstreeks die tijd staatsexamens werden ingesteld voor potentiële onderwijzers, schoot het niveau van het onderwijs omhoog, terwijl het godsdienstonderwijs van de religieuzen normen en waarden terugbracht in de geseculariseerde maatschappij van na de Franse Tijd. De plaatselijke bevolking die bijna homogeen katholiek was, verkoos het bijzonder onderwijs boven het openbare, mede vanwege dat godsdienstonderwijs. Maar ook bij gebrek aan een andere keuze, want ondanks de steeds maar aanwassende bevolking zag de gemeente geen redenen de bestaande Augustijnenschool te verbeteren, of nieuwe openbare lagere scholen te openen. Zij liet dat vanuit een liberale politiek en chronisch geldgebrek bewust over aan de religieuze congregaties.

Er is dus in de jaren 1930 geen 'teloorgang' van het openbaar ten gunste van het bijzonder onderwijs. Wel wordt na de eeuwwisseling de liberale gemeentepolitiek losgelaten en probeert de gemeente het aantal openbare scholen uit te breiden. De eerste openbare lagere school aan de Wyckse kant wordt eerst in 1922 geopend. De openbare lagere meisjesschool aan de Lenculenstraat (voor de beter gesitueerde arbeiders?), de openbare lagere school aan de Spilstraat (definitief opgeheven in 1935) en de openbare lagere jongensschool aan de Herbenusstraat (definitief opgeheven in 1937) zijn er eveneens voorbeelden van.

De reputatie van de bijzondere scholen was echter zo groot, dat de gemeente met haar openbare scholen weinig succes boekte. Daarnaast werd van socialistische zijde geklaagd dat de bijzondere (katholieke) scholen met hulp van de parochiegeestelijkheid kinderen 'wegpraatten' van de openbare scholen. In hoeverre dit een terecht verwijt is, zou ik momenteel niet kunnen zeggen. Toller verwijst inzake de gemeentelijke propagandisten naar deze ingezonden brief.

Na de Tweede Wereldoorlog ontstond een omgekeerde tendens: de bijzondere L.O.-scholen verloren toen onder invloed van de ontkerkelijking en de vergrijzing van de congregaties terrein aan de gemeentelijke, openbare scholen. Oorspronkelijk katholieke scholen lieten soms zelfs dat predicaat vallen, of fuseerden met neutrale scholen.