Herbenusstraat

[Breur]

De 30-er jaren lieten een teloorgang zien van het openbaar naar bijzonder onderwijs, waarbij in september 1937 de school werd omgedoopt in St. Servatiusschool. De Broeders gaven vanaf nu hier les aan “achterlijke kinderen”, zoals zij het noemden.

In de volksmond werd die school gewoon debiele school genoemd. De norm van het omstreden intelligentiequotiënt (tot 70) lag hieraan ten grondslag. Doorstroming naar een bijzondere school en daarna "gewoon" basisonderwijs was in theorie mogelijk.

[Ingrid M.H.Evers]

Aan de Herbenusstraat, waar nu Kumulus is gevestigd, werd door J.H. Vluggen, opzichter-tekenaar, een schoolgebouw getekend, dat later de naam Herbenusschool kreeg.

[dat bij de] aanvang het schooljaar 1937 de Herbenusschool omgedoopt werd tot St. Servatiusschool. Het openbaar onderwijs verdween [onderstreping door IMHE] en werd verplaatst naar een kleinere school aan de Herbenusstraat 39, halverwege de helling naar de Capucijnenstraat.

De Herbenusschool verdween dus niet, maar verhuisde naar Herbenusstraat 39. Het gebouw huisvestte voortaan de Servatiusschool, die van de Bogaardenstraat af kwam, evenals de BLO-school van de zusters van het Arme Kind Jezus, die van de Boschstraat kwam.

[Ingrid M.H.Evers]

Schilderingen op gevel school Herbenusstraat



Elders op deze site is eerder een vraag gesteld in verband met bovenstaande schilderingen, die de gevel sieren van het pand van Kumulus in de Herbenusstraat. De twee taferelen laten onderricht aan kinderen zien door lekenpersoneel: bij de meisjes een onderwijzeres-niet zuster, bij de jongens (en een paar meisjes) een onderwijzer-niet broeder. Zij dateren mijns inziens uit de jaren dat het gebouw dienst deed als openbare lagere school, dus vóór 1937. Ik vermoed dat de naam op de gevel oorspronkelijk 'Herbenusschool' luidde en dat 'Servatiusschool' van later datum is (1937). Het kan ook zijn dat de naam er oorspronkelijk niet op heeft gestaan en dat deze eerst in 1937 werd toegevoegd. De tekeningen zijn namelijk anders uitgevoerd dan het 'naambord': terugliggend in de muur en zonder cartouche.

De Servatiusschool die hier pas in 1937 introk, werd gerund door mannelijke en vrouwelijke religieuzen, respectievelijk van de Beyart, Onder de Bogen en na 1937 ook het Arme Kind Jezus, dus de afbeelding slaat niet terug op hún onderwijs.

We zitten dus nog steeds met de volgende vragen:
1. wanneer zijn de schilderingen gemaakt?
2. wat stellen ze precies voor?
3. wie heeft ze gemaakt?
4. is de naam op de gevel origineel, of een vervanging?

Ik vraag mij af of deze muurschilderingen mogelijk zijn vervaardigd door leerlingen van het Stadsteekeninstituut, dat tenminste vanaf 1914 huisde in een aantal ruimten van de school, die toegankelijk waren vanaf de Cellebroedersgang. Aangezien de krantenbanken nog geen antwoord geven, zal de oplossing uit bibliotheek of archief moeten komen.

Wat betreft een relatie met het gedachtengoed van de Jena-planscholen, hangt het er opnieuw van af wanneer de schilderingen zijn gemaakt. Eind jaren 1920 begon het Jenaplan internationaal door te dringen. Misschien dat de maker zich inderdaad daardoor heeft laten inspireren.

[Ingrid M.H.Evers]

BLO = buitengewoon lager onderwijs

In de volksmond werd die school gewoon debiele school genoemd.

Ik vind dat heel herkenbaar. Als kind scholden wij elkaar vaak uit voor 'achterlijk' en 'debiel'. We kregen er wel een standje voor, maar geen uitleg. Die kinderen waren 'anders', dus ... Wisten wij veel? En we wachtten ons wel er met onze ouders over te spreken. Het was een onuitgesproken taboe.

De norm van het omstreden intelligentiequotiënt (tot 70) lag hieraan ten grondslag. Doorstroming naar een bijzondere school en daarna "gewoon" basisonderwijs was in theorie mogelijk.

Breur heeft geen ongelijk met zijn evaluatie, maar we verkeren wel in een andere tijd. De vroegere BLO-scholen - die door de 'gewone' schooljeugd scholen voor debielen werden genoemd - herbergden ongetwijfeld kinderen met een zeer laag intelligentie-coëfficiënt. Maar er zaten ook 'normale' kinderen onder, daar geplaatst omdat ze zo 'lastig' waren. In onze tijd zouden zij naar LOM- of ZLOM-scholen zijn gegaan. En dan spreken we nog niet van diegenen die leden aan dyslexie of discalculie. Dergelijke handicaps kende men niet in die jaren en die kinderen werden dus als 'dom' aangemerkt. Een enkele reis BLO-school was niet ongewoon.

De BLO-scholen richtten zich dus niet alleen op kinderen met een laag IQ, maar ook op diegenen die zich om een of andere reden niet konden aanpassen aan het 'gewone' schoolregime. 'Lastige' kinderen, vaak mét hersens maar tegendraads, met leer- en gedragsproblemen.

Na verloop van tijd differentieerden de BLO-scholen dan ook: zwak begaafden werden gescheiden van diegenen die leer- en opvoedingsmoeilijkheden hadden. Onder het BLO-etiket (Buitengewoon Lager Onderwijs) vielen overigens ook scholen voor blinden, doven, en zelfs schipperskinderen die geen van allen 'iets' mankeerden, maar die niet pasten in het 'normale' schoolpatroon.

[Breur]

Jenaplanschool?

Ik vraag mij of betreffende "tekeningen" niet zouden kunnen verwijzen naar een soort Jenaplan concept. In het Jenaplan onderwijs staat men open voor alle religies en is "wereldoriëntatie" een belangrijk vak.

[Ingrid M.H.Evers]

openbaar onderwijs = neutraal onderwijs

Een openbare school moest en moet conform de Grondwet neutraal onderwijs aanbieden, onderwijs dat losgezongen is van elke religie of wereldbeschouwing. Dat strookt dus met het concept van de Jena-scholen. Maar voor zover bekend heeft Maastricht nooit een dergelijke school gekend.

Voor veel katholieke ouders in de negentiende en vroeg-twintigste eeuw was het 'probleem' met de openbare school, dat er:
1. geen godsdienstonderwijs werd gegeven;
2. men de indruk had dat er ondanks de veelgeroemde neutraliteit toch protestantse tendenzen werkzaam waren; tenslotte kwam het neutrale onderwijs uit Den Haag en 'Den Haag' was (toen) protestants.

Het waren met name die socialisten die hun kinderen zonder godsdienst wilden opvoeden (dat waren ze niet allemaal!), die de weinig succesvolle pogingen van de gemeente om het aantal openbare scholen uit te breiden, weten aan:
1. de machinaties van de RK geestelijkheid en protestantse dominees en schoolbesturen,
2. de volgens hen betreurenswaardige gelijkstelling van het bijzonder onderwijs met het staatsonderwijs (1920).

Maastricht heeft vóór 1970 een groot aantal bijzondere katholieke scholen gekend en één protestantse: de Suringarschool. Het Joodse volksdeel heeft zich beperkt tot een parttime 'zondags'school, waar de religie en gebruiken van het Joodse volk werden onderwezen. Tegenwoordig zijn er in Maastricht ook bijzondere (parttime)scholen met een Islamitische of Chinees-Vietnamese achtergrond.

[Pier]

Joods vlag / Davisster

Een zéér in interessante les over het openbaar- en bijzonderonderwijs en het BLO-onderwijs in Maastricht.

Toch blijft een aspect een beetje onderbelicht, namelijk waarom de Duitse bezetter in de jaren 1940-1944 (ogenschijnlijk) niets heeft ondernomen tegen de Davidster in de tekening op de voorgevel.

Zoals we in posting #16 van Toller redelijk goed kunnen zien stond deze tekening, met Davidster, al in 1938 op de voorgevel.

Is deze tekening tijdens de Duitse bezetting mogelijk overgeschilderd cq zat er pleisterwerk overheen?

De Davidster werd overigens pas op 28 oktober 1948 geïntroduceerd als HET symbool van de Israëlische vlag.
Daar staat evenwel tegenover dat zelfs de Duitsers de Davidster al als HET Joodse symbool zagen, denk maar aan de bekende "Jodenster" waarmee de Joodse mensen werden onderscheiden van de overige mensen.

[Gast]

Een zéér in interessante les over het openbaar- en bijzonderonderwijs en het BLO-onderwijs in Maastricht.

Toch blijft een aspect een beetje onderbelicht, namelijk waarom de Duitse bezetter in de jaren 1940-1944 (ogenschijnlijk) niets heeft ondernomen tegen de Davidster in de tekening op de voorgevel.

Zoals we in posting #16 van Toller redelijk goed kunnen zien stond deze tekening, met Davidster, al in 1938 op de voorgevel.

Is deze tekening tijdens de Duitse bezetting mogelijk overgeschilderd cq zat er pleisterwerk overheen?

De Davidster werd overigens pas op 28 oktober 1948 geïntroduceerd als HET symbool van de Israëlische vlag.
Daar staat evenwel tegenover dat zelfs de Duitsers de Davidster al als HET Joodse symbool zagen, denk maar aan de bekende "Jodenster" waarmee de Joodse mensen werden onderscheiden van de overige mensen.

Ik heb me dat ook al afgevraagd omdat ik er wel eens langs loop. Was het niet zo dat van de Davidster geen enkele bedreiging uitging? Het werd door de nazi's als een minderwaardig teken gezien. Pas na de bevrijding kreeg de Davidster weer eigenwaarde. ???

[Ingrid M.H.Evers]

Ster van David of hexagram?

Wordt de ster niet een beetje uit zijn verband gehaald, mede door onze preoccupatie met de vervolging van de joden? Op deze twee taferelen aan de gevel van de vml. Servatiusschool staan vier details die met het onderwijs van doen hebben: drie 'landkaarten' en een schoolbord. Op de landkaarten zien we respectievelijk Ierland en Groot-Brittanië, Nederland boven de rivieren met de Zuiderzee en Nederland als totaalplaatje. Engeland en Ierland zijn begrijpelijk, want als 'silhouet' direct herkenbaar. Dat geldt ook voor Nederland. Frankrijk, IJsland of Rusland zouden niet zo gemakkelijk te duiden zijn.

Op het schoolbord staat een ster die hier op het forum wordt uitgelegd als de Davidsster. Maar de zespuntige ster is niet exclusief voor Israel.

In verband met onderwijs kan de zespuntige ster ook worden gezien als een hexagram. Een hexagram - dat als twee druppels water lijkt op de ster van David - wordt samengesteld uit de symbolen voor de vier elementen: lucht, water, aarde en vuur. De zespuntige ster staat dan symbool voor de schepping als geheel. En dan krijgt die 'davidsster' op het schoolbord een heel andere betekenis: zij vertegenwoordigt in feite al hetgene dat in het onderwijs aan bod kan komen.

[Gast]

Ook dat is een mogelijkheid. Interessant.

[Breur]

Ook dat is een mogelijkheid. Interessant.

Het blijft allemaal giswerk tot nu toe. Zelf veronderstel ik dat de afbeeldingen verwijzen naar de didactisch gevolgde methode. Overigens, dan ook is het nog moeilijk te bepalen welke methode dit is. Er bestaan vele mengvormen van didactiek. Het enige wat vaststaat is dat het om lekenonderwijs gaat.
Blijft dan toch uitzonderlijk dat betreffend symbool WO II heeft overleefd.

[HERBEN]

Herbenusstraat 87

Ik kende dit prachtige gebouw voorheen ook niet.Het is zeer zeker een aanwinst voor de stad Maastricht, aan de staat van onderhoud te zien is, dit wellicht eigendom van de gemeente Maastricht? Staat dit object ook bekend bij het VVV kantoor?

[HERBEN]

Mommus Oude Mannenhuis /Herbenusstraat 87

ik zou graag nog meer informatie over dit gebouw. Bestaan er meer tekeningen van?En waar kan ik terecht voor het huren van een parkeerplaats aldaar?

[Clio]

waar kan ik terecht voor het huren van een parkeerplaats aldaar?

Volgens mij hangt er een bord met gegevens van de verhuurder op het afsluitende hek.

[Breur]

De collectie Momus Oude Mannenhuis (Stichting Momus)

Inventaris

1. Inleiding Toon details van deze beschrijving

De collectie Momus Oude Mannenhuis (Stichting Momus) betreft het oudemannenhuis met de naam Momus en mag niet vereenzelvigd worden met de sociëteit Momus, die uit 1839 dateert. De naam wijst wel op gemeenschappelijke raakvlakken. Maar bewust hebben de oprichters van dit bejaardenhuis er voor gekozen om hun initiatief in de vorm van een zelfstandige stichting te gieten met een eigen bestuur. Deze scheiding werd van beide kanten gerespecteerd.
DOC_0078 Collectie dr J.F.R. Philips: onderdeel Momus Oude Mannenhuis en de Stichting Momus te Maastricht

1. Inleiding

De collectie Momus Oude Mannenhuis (Stichting Momus) betreft het oudemannenhuis met de naam Momus en mag niet vereenzelvigd worden met de sociëteit Momus, die uit 1839 dateert. De naam wijst wel op gemeenschappelijke raakvlakken. Maar bewust hebben de oprichters van dit bejaardenhuis er voor gekozen om hun initiatief in de vorm van een zelfstandige stichting te gieten met een eigen bestuur. Deze scheiding werd van beide kanten gerespecteerd. Vindplaats: Regionaal Historisch Centrum Limburg (RHCL)

De sociëteit Momus had niet alleen een gezelligheidsfunctie, maar men stelde zich daarnaast tot doel volgens een negentiende eeuwse mentaliteit de liefdadigheid te beoefenen ("plezeer ende chariteit"), maar dan wel onder een eigen autonome beheersvorm. Volgens een ongeschreven samenwerkingspatroon tussen de Maastrichtse instellingen van weldadigheid had de Stichting Momus zich speciaal het lot aangetrokken van behoeftige oude mannen, die onverzorgd achterbleven. Daartoe werd in 1888 een bejaardentehuis opgericht.

Dit oude mannenhuis heeft tot 1959 bestaan en was onderhand volledig verouderd. Omdat nieuwbouw voor het bestuur geen haalbare optie was, werd het tehuis verkocht en de taak aan het Burgerlijk Armbestuur overgedragen. (Het huis ligt wel nog altijd in de Herbenusstraat.) De stichting werd in een sociale fundatie omgezet. De opbrengst van de verkoop van het tehuis aan de Herbenusstraat werd belegd en de inkomsten werden bestemd ten behoeve van "de stille armen". Zo functioneert deze fundatie nog altijd, al valt het niet mee deze doelstelling in de praktijk te realiseren.

Op grond van bestaande relaties met de toenmalige bestuursleden (o.a. met Max van Heijst als voorzitter) werd Philips in 1986 secretaris. Bij gelegenheid van het jubileum van het Oude Mannenhuis in 1988 is hij nader op de geschiedenis ingegaan en schreef hij een verhandeling onder de titel 'Honderd jaar Momus Chariteit'.
Het was de wens van het toenmalig bestuur dat de tekst niet zou worden gepubliceerd, waarschijnlijk om te vermijden, dat er plotseling een te groot beroep op deze fondsen zou worden gedaan.

Rechtens is Momus nog altijd een zelfstandige stichting. Het archief berust onder het bestuurslid P. Lambriex.
De collectie is verzameld door Philips in zijn functie van bestuurslid en als auteur van de verhandeling 'Honderd jaar Momus Chariteit'.
Het archief van de Sociëteit Momus, dat zoals vermeld hier volledig los van staat, berust bij het Gemeentearchief Maastricht.


2. Inventaris Toon details van deze beschrijving


2.1. Bronnen en voorstudies voor publicaties Toon details van deze beschrijving


Notities Toon details van deze beschrijving

3 Brief aan de bestuursleden over de jubileumtekst. Met bijlagen

Lijsten Toon details van deze beschrijving

7 Stukken betreffende de vermogenspositie over de jaren 1956-1988, opgesteld door Philips

8 Uitnodiging voor het diner in Kasteel Rijckholt ter gelegenheid van het afscheid van mevrouw E. Schaepkens van Riempst en de heren P. Closset en Philips en een menukaart

9 Fragmenten van het Adresboek Maastricht van 1938 en een adresboek, met omschrijvingen van het doel, de voorwaarden en de samenstelling van het dagelijks bestuur. Kopieën

2.2. Typoscripten Toon details van deze beschrijving

10 'Honderd jaar Momus Chariteit', typoscript van Philips

Bron: http://www.archieven.nl/nl/zoeken?mi...37&miview=inv2