Minder bekende en onbekende begijnenhoven en kloosters

[burgemeester]

En deze kan ik al helemaal niet plaatsen. In eerste instantie dacht ik hier met restanten van het Annunciatenklooster te maken te hebben; maar dat verdween al snel uit mijn gedachte. Deze foto is namelijk genomen op de plaats van de huidige St. Maartenresidentie. In het onderschrift staat vermeld dat op deze plek een (niet nader omschreven) voormalig klooster en basisschool zijn afgebroken ten behoeve van 125 parkeerplaatsen. De ondernemers waren boos: er waren 200 parkeerplaatsen beloofd....

Nou is dus de vraag: welk klooster was dit? De foto komt uit het jaarboek van 1987. Olijfje, je woonde daar toch om de hoek, he?

[burgemeester]

Ik hoop dat er meer zijn.

Ik heb vandaag een stapeltje jaarboeken aangeschaft; hierin kwam ik een klooster tegen dat ik als niet-geboortige Maastrichtenaar niet kende. Het klooster van de Zusters Carmelitessen aan de Blekerij. In het jaarboek van 1978 wordt gemeld dat het klooster in dat jaar was afgebroken. De orde zou 100 jaar daarvoor uit Duitsland over zijn gekomen. Na de afbraak bouwde Melchior er de 'Parkresidentie'.

Die Carmelitessen zagen de auto`s zowat hun cel invliegen; en dat voor een schijnbaar zeer teruggetrokken orde. Ze vonden een rustigere plaats aan het Sint Servaasklooster. Eind goed, al goed.

[Ingrid M.H.Evers]

kevinsje

Het is maar een kleinigheid, maar het blijkt dat 'kevinsje' zonder T wordt geschreven. Sorry voor de uitglijder. Ik heb het hierboven aangepast.

[El Loco]

Kijk, we komen toch meer te weten. Ik begin plezier te beleven aan deze thread. Ik hoop dat er meer zijn.

Het wordt soms wel heel specialistisch, maar ik blijf het interessant vinden. Het bestaan van al die onbekende begijnhoven en kloosters, naast de bekende, toont wel aan hoe rijk het religieuze leven in Maastricht ooit was, als we dat al niet wisten. Dat de benaming 'kevintsje' in Maastricht ook voor een niet-religieus 'hofje' gebruikt werd, is nieuw voor mij.

[Ingrid M.H.Evers]

Een begijn/bogard kon altijd weer terugkeren naar de maatschappij, de geloften van een tertiaris maakten dat eigenlijk onmogelijk.

[Ingrid M.H.Evers]

Is het dan niet verwonderlijk dat dit onder de O.L.Vrouweparochie viel? Of liep de grens tussen de Servaas- en OLV-parochies zo grillig?

Herlees nog eens de posting hier.

[Ingrid M.H.Evers]

Katholieke begrippen

Gesneden koek voor mensen met een katholieke opvoeding misschien, maar niet voor mij.

Als een tegemoetkoming aan een niet meer met bepaalde begrippen opgevoed lezerspubliek, is in de Historische Encyclopedie Maastricht een Glossarium opgenomen (blz. 602-607) dat ook veel RK-termen uitlegt. Niet dat u daar alles zult vinden wat u nu zoekt.

Een handig antiquarisch naslagwerk is de driedelige Historische Winkler Prins. Maar het echte werk wordt geleverd door de Katholieke Encyclopedie (25 dln) en het onvolprezen (15 dln.), anno 2022 digitaal op Internet.

[Theo Bakker]

In Maastricht is het woord ‘conventje’ in het dialect verbasterd tot ‘kevintsje’. Het wordt zonder verder onderscheid gebruikt voor een huis waarin ongehuwde vrouwen samenleefden, al dan niet in een religieuze gemeenschap.
[....]
Gaat het hier om de oorspronkelijke doelstellingen, de meeste instellingen veranderden in de loop van de eeuwen. Het Hondertmarckconventje was in de achttiende eeuw geëvolueerd naar een kleine wereldlijke gemeenschap (oude vrouwen zonder religieuze context).
[....]
Zoals gezegd: het Mestreechs maakt met de aanduiding 'kevintsje' geen specifiek onderscheid naar 'religieus' of 'wereldlijk.

Daarmee vervalt mijn aanname dat, zodra over een convent gesproken wordt, er sprake is van een kloostergemeenschap.

[Ingrid M.H.Evers]

conventje versus kevinsje

[Ingrid M.H.Evers]

convent(je)

Het woord convent stamt af van het Latijnse woord conventus = samenkomst. Het heeft nogal veel betekenissen. De eerste drie hieronder komen uit Verdam, Middelnederlandsch handwoordenboek, en lopen goeddeels parallel aan mijn drie uitgaven van Van Dale; de laatste drie komen uit die Van Dale-delen en het WEB:

• vergadering, samenkomst, gezelschap; een hedendaags gebruik is het BENELIM-convent, een jaarlijkse samenkomst van archivarissen uit Belgisch- en Nederlands-Limburg;
• de vergaderden (degenen die bijeen zijn); ook 'het Hemelsche Convent', de gelukzaligen, de hemel;
• de samenwoning in een klooster van mannen of vrouwen, maar ook: de kloosterlingen, de kloostergemeenschap;
• de bijeenkomst van de stemgerechtigde leden van een kloostergemeenschap (dus de religieuzen, niet het lekenpersoneel); deze Web-definitie verduidelijkt een juridische constructie die eigenlijk onder punt 3 al is genoemd;
• (Van Dale, Zuidnederlands): een huis van vrouwelijke religieuzen of begijnen, samenwonend in een gemeenschappelijke woning of in eigen huisjes; het woord geldt dus voor zowel begijnhuis, als voor begijnhof;
• (Van Dale): slaapkamertje voor boerenknechts in een schuur.

[Theo Bakker]

Begijnhof - Derde Orde-convent

Dat een begijnenhof met convent aangeduid wordt is onwennig voor me. Ik werkte tot nu met het idee dat een convent altijd een klooster is, ook al was dat van de Derde Orde. Het verschil was toch het aantal geloften? Begijn één: kuisheid en tertiaris drie: soberheid, gehoorzaamheid, zuiverheid?
Een begijn/bogard kon altijd weer terugkeren naar de maatschappij, de geloften van een tertiaris maakte dat eigenlijk onmogelijk. Alhoewel er weer een verschil is tussen plechtige en eenvoudige geloften.
Gesneden koek voor mensen met een katholieke opvoeding misschien, maar niet voor mij.

[Theo Bakker]

Het kloostertje lag in de Ridderstraat 'achter de minderbroeders' en in de directe nabijheid van het kapittel van Onze Lieve Vrouwe. Er zijn nog wat bouwresten van bewaard gebleven. De naamgeving 'Hondertmarck' aan het huidige 'ingebreide' nieuwbouwcomplex tussen Ridderstraat en Onze Lieve Vrouweplein gaat terug op dit kloostertje.

Daarmee is de locatie van het convent een andere dan de bewuste 'Kloosterlijst' noemde. Niet daar waar de KPN nu huist maar juist aan de andere zijde van Achter de oude Minderbroeders. Kan ook een interpretatiefout van mij zijn.

[Theo Bakker]

Tegenwoordig heet het daar Heggenstraat.

Is het dan niet verwonderlijk dat dit onder de O.L.Vrouweparochie viel? Of liep de grens tussen de Servaas- en OLV-parochies zo grillig? Kan natuurlijk ook dat de "Kloosterlijst" het mis heeft.

[Theo Bakker]

Kijk, we komen toch meer te weten. Ik begin plezier te beleven aan deze thread. Ik hoop dat er meer zijn.

[Ingrid M.H.Evers]

Begijnhuis of begijnhof?

Van Rensch onderscheidt begijnhuizen (elders 'hofsteden' genoemd) en begijnhoven. De meeste werden gesticht tussen 1250 en 1350.

In een begijnhuis

Een begijnhof lag aan de rand van de stad of net erbuiten. Hier woonden de 'swestriones' elk in een eigen huisje zoals we dat nog kennen van het begijnhof in Amsterdam of Brugge. Het begijnhof bezat vaak een eigen kapel en begraafplaats en religieuze bediening. Bekend zijn in Maastricht de boven reeds genoemde Catharinakapel en de Andrieskapel ten zuiden van de eerste stadsmuur. De Aldenhof en Nieuwenhof behoorden tot deze tweede categorie.



Mannelijke 'begijnen' heeft de stad weinig gekend. Er heeft lange tijd een begaardenklooster gelegen in de Witmakerstraat, vermeld in de HEM

BronBonne et Servante, uit de geschiedenis van de Maastrichtse vrouw, Maastricht 1986, 9-26.

Ter informatie: in de gedrukte raadsverdagen uit 1367-1428 (RGP, 1992, mw.dr. M.A. van der Eerden-Vonk) worden een enkele keer begijnen genoemd, maar over specifieke huizen/hofjes wordt weinig verdere informatie gegeven. Dat is ook niet te verwachten, tenzij de betreffende huizen inbreuk maakten op andermans rechten. Zo speelt er een conflict tussen begijnen en het ambacht waarin de 'cortspoelders' zijn verenigd.
De benaming 'Aldenhof' lijkt tegen het einde van de veertiende eeuw eerder een toponiem te zijn, dan te verwijzen naar een convent.