Woordenboek Mestreechter Vastelaovend.

[SJEF �]

Woordenboek Mestreechter Vastelaovend

O

o; kom er eens kijken
onderscheiding; ook carnaval kent zijn lintjesregen, met ordes en rangordes, allereerst ter beloning van hen die zich speciaal verdienstelijk hebben gemaakt voor organisatie en traditie van de Maastrichtse carnaval: soms echter ook aangewend om niet nader te noemen autoriteiten iets op de mouw te spelden (of onder de neus te wrijven).
Het grote aantal onderscheidingen moet echter ook U aan het denken zetten!


onnutten; Mstr. ónnötte: gebruik om zo lelijk mogelijk verkleed en geschminkt (of gemaskerd) uit te gaan.
Hun teken van herkenning zou U in verlegenheid kunnen brengen... als U er zelf wat sjieker bijloopt.
oorsprong; de oorsprong van Carnaval ligt in een ver en grijs verleden: in de Maastrichtse jaartelling aangeduid als "d'n tied toen de hinne (kippen) nog peek (pek) sjeete!".
Waarschijnlijk moet men de wortels van het cultuurfenomeen carnaval zelf zoeken in de Griekse beschaving ong 1100 vóór Chr., toen in Athene bij het begin van de lente 3 dagen feest werd gevierd, waar bij de God Dionysus (Bachus) in een scheepswagen (Carrus Navalis) werd ingehaald.
Het woord Carnaval zou van Carrus Navalis zijn afgeleid.
Via de Romeinen is de Griekse cultuur Europa binnengestroomd en met name in het tegenwoordig Maas- en Rijnland werden al in de Romeinse tijd diep ingewortelde cultusgebruiken aangetroffen, die met de huidige carnavals-cyclus samenhangen.
Met de kerstening van de bevolking in deze streken werd ook getracht het carnavalsfeest te "verchristelijken".
Zo werd het feest geplaatst vóór de Vasten en kreeg het woord carnavalsfeest de betekenis van Carna-Vale: afscheid van het vlees.
openingstijden; veruit de meeste winkels zijn op zondag en maandag, vele ook op dinsdag gesloten.
Dit geldt ook voor bedrijven, instellingen, openbare diensten, enz.
Alleen eet-, drink- en slaapwinkels zijn doorgaans genegen te vragen wat U wenst.
opper; oppermoeljaan, de vaste gespreksvoerder bij "officiële" carnavalsaangelegenheden, zoals zittingen, ontvangsten, etc.
opsjikke; Als een Maastrichtenaar iets in zijn/haar lichaam heeft waarvan hij niet weet wat het is, dan wordt dat "opgesjik" ter determinatie; na veel kweken en kwakkelen wordt hem/haar dan uitgelegd dat voor of na carnaval wel bekend zal zijn of het lijkt op iets dat ze elders al eerder hadden;
optocht; de Maastrichtse carnavalsoptocht is vooral bekend door het enthousiasme van de deelnemers aan de "Boonte Störrem" (zie aldaar).
Uiteraard zijn er ook grote wagens die meetrekken, die veelal stadspolitieke situaties als onderwerp hebben.
Sjieke praalwagens moet U niet verwachten, deze zijn zelden humoristisch.
Carnavalszondag is de dag van de "Grote optocht" die zich dan urenlang door de intieme straten van de binnenstad kronkelt.
Op maandagmiddag is de kinderoptocht, waarin veel onderdelen van de grote optocht opnieuw opduiken, maar die vooral toch boeit door de intensieve deelname van kinderen van 2 tot 20, ook van hele families.
Het grootste plezier echter zult U beleven als U zelf meetrekt, achter 'n harmonie, of vóór de Fanfaar.

[SJEF �]

Woordenboek Mestreechter Vastelaovend

P

p; heeft men wel eens in.
Echter nooit met carnaval.
patat; een zak patat heet in het Maastrichts "'n tuut friet".
Pèkske; Maastrichts woord voor 'pakje', niet een pakketje, maar de carnavalskleding.
In heel veel gevallen zelf genaaid en bestande uit stof, lappen, leer, tule, oude gordijnen; kortom de fantasie van de Mestreechterneer is schier eindeloos in dezen.
Gehaaide Maastrichtenaren lossen dat anders op:
"Höbste dien pèkske al veerdig?
Jao!
En, wie geiste dit jaor?
Es zwegel!
Oh, good, dan kèn iech miech aan diech aansteken!"
platte zaol; een (grote) zaal bestemd voor "zittingen" (zie aldaar), waarover de politiek zich jarenlang plat lulde en dientengevolge tot scharminkelachtige dimensies (dus plat) werd gereduceerd, ook al heeft menigeen zich ten bate van deze doos uit de naad gegeten tijdens het "preuvenemint". (zie niet aldaar, want dat heeft weer niks met de vastelaovend te maken).
Plumpe; inz. "zie had aongeplakde plumpe": wimpers.


prins; de Stadsprins kiezen is een zeer serieuze aangelegenheid.
Het "ambt" kan in Maastricht niet "gekocht" worden, dit in tegenstelling tot vele andere carnavalsplaatsen.
Commercie wordt streng geweerd.
Persoonlijke welstand of rijkdom heeft geen enkele invloed (vaak integendeel).
Bij de keuze wordt gestreefd naar onbesproken gedrag, spreekvaardigheid, gemak van beweging, gezondheid (doktersadvies wordt ingewonnen), en een zekere mate van populariteit.
Noodzakelijk is het inwoner te zijn van de stad en de Maastrichtse taal volledig te beheersen.
Een speciale "Prinsenwacht" zorgt voor voortdurende begeleiding.
Drankmisbruik is taboe, zelfs drankgebruik door de prins wordt getemperd, een taak van de "adjudant".
Deze bepaalt tevens hoe laat de Prins huiswaarts keert, opdat de Prins van begin tot eind zijn waardigheid behoudt.
De Maastrichtse Prins is in functie vanaf 4 weken vóór Carnaval (de dag van het "uitroepen" van de nieuwe prins) tot Aswoensdag.
Vanaf die dag heeft hij de status van ex-prins, zonder verdere titel of bevoegdheid.
prinsenbal; een week vóór carnaval is er een prinsenbal, waarop elke ex-prins het recht heeft zijn prinsemuts te dragen.
Beginnend als stijlvol dansfeest, waarbij de heren in rok of smoking en de dames in vol ornaat verschijnen (halfvol is ook al eens waargenomen) gaat het allengskens over in een uitbundig carnavalsfeest, waarbij alle vroegere carnavalsliederen ten gehore worden gebracht.
prinsenzitting; zie zitting.
Prinses; Tot op heden nog telkenjare de wettige echtgenote van Prins Carnaval.
Prizzedent; de Voorzitter van de carnavalsvereniging.
programma; het volledige carnavalsprogramma is ruim vooraf o.a. bij de VVV Maastricht bekend.
Adres: Het Dinghuis, Kleine Staat l, 6213 HE Maastricht.
Ook al is dit geen serieus woordenboek, de naam Kleine Staat is inderdaad Staat en niet Straat.
Maastricht heeft zelfs, als enige in Europa, twee Staten, een Kleine en een Grote en daar komen dan nog eens een heleboel strrraten bij.
Met carnaval heeft de VVV gewijzigde openingstijden!
Protectäörsraod; een door de Tempeleers (zie aldaar) ingesteld college van beschermers van de originele carnaval;
protocol; er wordt gefluisterd dat er ook een officieel protocol bestaat voor ceremonies en ontvangsten.
prijzen; het kan zijn dat een aantal zaken (vnl. café's) hun prijzen iets verhogen.
Dit heeft dan te maken met extra voorzieningen zoals versieringen, extra personeel, muziek, grotere glasbreuk, etc.
Gezien de relatief lage "normale" prijzen, zal de "schade" beperkt blijven tot een à twee kwartjes.
psychische gezondmaker; eigenschap van carnaval, dat spanningen, leed, tegenspoed en malheur op de achtergrond dringt of zelfs helemaal doet vergeten.

[SJEF �]

Woordenboek Mestreechter Vastelaovend

Q

q; Frans woord voor achter-onderkant.
quatertemperdag; vleesloze dag (R.K.), zoals b.v. As-woensdag.
quatre-mains; twee maal twee handen (op een buik).

[SJEF �]

Woordenboek Mestreechter Vastelaovend

R


r; vaak in verband gebracht met levertraan en mosselen.
Raad van Elf; college van elf leden van een carnavalsvereniging, belast met de voortvarende zakenbehandeling bij officiële gelegenheden.
Gezien de vele representatieve taken der Verenigingen wordt gezorgd voor een zodanige bemanning dat meerdere raden van elf tegelijk beschikbaar zijn.
razele; trillen.
Bij 't insjeete steit meinig keend te razele op zien bein.
rekening; "op rekening" zal U met carnaval niets verstrekt worden, dringt U dus maar niet aan.
Beter een gulden méér op zak gestoken.
restaurants; trots van culinair Maastricht.
Komt U eens een keertje terug om te genieten van de gastronomische kwaliteiten der Maastrichtse restaurants en bistro's.
Wees echter met carnaval niet al te kritisch, het is toch al zo druk in de binnenstad!
rib; inz: "veer zoepe diech 'n rib oet": je bent ons een drankje verschuldigd.
rondjes; als U een rondje geeft aan 10 bekenden, krijgt u tien rondjes terug.
U hoeft ze niet allemaal zelf te accepteren, allicht wil iemand U helpen.
Maar anderen helpen doet U alleen als U daarom wordt gevraagd.
Rul; ook: RL; hetzelfde als "Nul" (zie aldaar) maar nu als Rijksinstelling.
ruzie; een woord dat in een carnavals-woordenboek niet thuis hoort, dus ook niet in Uw gedachten of daden.

[SJEF �]

Woordenboek Mestreechter Vastelaovend

S

s; vaak ook: sss, dus: sisklank.
Salut; carnavalsgroet, met rechterhand aan linkerslaap, gestrekte vingers.
De moeilijkheid is meestal het juiste moment te kiezen, zelfs voor een "Tempeleer", (zie aldaar).
En van een paar "Saluts" achter elkaar krijg je zichtbaar pijn in je arm.
schlagers; (in plat Nederlands: krakers): liederen (zie aldaar).
schmink; kleurstof in poeder, pijp of stiftvorm, zowel gebruikt als verfraaing van lelijke als voor verloedering van mooie snuitjes.
Doorgaans onbewust, met carnaval bewust met dit resultaat aangewend.
schoenen; zie had sjoen sjeunsjes aon.
Omdat met zoveel drukte wel glazen moéten sneuvelen is het altijd raadzaam stevige schoenen te dragen, om ongelukjes te voorkomen.
Senaat; College van oudere heren die hun sporen als Tempeleer en organisator in vroeger tijden verdiend hebben.
serieus; carnaval is even serieus bedoeld als reclame voor wasmiddelen.
Toch werken beide onherroeppelijk op de lachspieren.
sirremoniemeister; in Maastricht heeft de functie van ceremoniemeester van de carnavalsvereniging De Tempeleers een legendarische vlucht genomen door toedoen van de heer Leon Schreuder sr.
Hij wist gedurende vele jaren, op zaterdag voor carnaval, in het stadhuis de overdracht van de "vastelaovesmach" aan Prins Carnaval als een "laatste redmiddel" te propageren en bewerkstelligen.
In een soms urenlange rede van hoog humoristisch gehalte toonde hij aan dat Burgemeester en Wethouders niet langer capabel waren de stad te besturen en dat het de keuze van het Vollek vaan Mestreech was om, al was het maar voor drie dagen, alle macht in handen te leggen van Prins Carnaval.
Zijn opvolgers Thei Bovens, Bèr Essers, Bert Beenkens en Jan Janssen hebben dit, ieder op hun eigen manier, op grootse wijze voortgezet.
sjerreve; Glaas in sjerreve, carnaval bederreve: oproep om het glaswerk heel te laten en vandalisme te voorkomen.
sjevraoje; zie: neerlaote.
Sjievelsent; Ma gaof de kinder veur de vastelaovend 'nen ekstra sjievelsent: extra zakgeld om te verbrassen en waarvan niet gespaard hoeft te worden.
sjraom; zie: grenzen.


slager; niet te verwarren met schlager, in Maastrichts "slachter", in Vlaanderen beenhouwer.
sleuteloverdracht; vastelaovesmach; zie: "sirremoniemeister" alsook "inhoole".
spierkater; spierpijn als gevolg van carnavalistische krachtpatserij.
springen; vrijwel synoniem met "hossen".
staar; ster, als kenmerk van topkwaliteit; vandaar de ster in het stadswapen van Maastricht; om begrijpelijke reden heeft nu ook de Europese vlag een aantal sterren.
stadhoes; dit is niet de benaming voor de hoes die over de stad wordt getrokken als het carnaval is, want iedereen die met goede bedoelingen komt kan er zó in.
Stadhoes is gewoon de naam van de meest bekende feestzaal van de stad, waar de machtsoverdracht op carnavalszaterdag plaatsvindt.
steerkes; zie ook: Staar.
Verkleinwoord, waarmee kleine lekkernijen kunnen worden aangeduid: Mestreechter Steerkes kunnen dan ook zijn:
1. de chocolade sterretjes in cadeauverpakking, een idee van de VVV;
2. de kleine sigaartjes die Wum Otten onder die naam op de markt brengt;
3. de puunekes (zoentjes) die U van een Maastricht(s)e(naar) tegemoet mag zien als U zijn/haar schele wouwel voor lief neemt.
4. "Mestreechter Steerke met Beurste!": zoentje van Prins Carnaval, mits deze snordragend is.
stemming; wordt meegebracht als carnavalsbagage.
straatcarnaval; zelden zo typisch te beleven als in Maastricht, waar vrijwel alle straten van de binnenstad - mits de weergoden een beetje meewerken - constant gevuld zijn met lachende, hossende groepen en groepjes carnavalisten en, niet te vergeten muzikanten.
Daar vrijwel geen enkele zaak "gereserveerd" is, trekken de groepen rond, kaffee in - kaffee oet (zie aldaar).
stuk; zie: kraag.

[SJEF �]

Woordenboek Mestreechter Vastelaovend

T

t; Java-T, Ceylon-T, Ridder-T, Brand's-T, Gulpener-T.
taal; de voertaal tijdens carnaval is het Maastrichts, al zult U met Uw talenknobbel snel ontdekken dat in dit Land zonder Grenzen het Frans, Duits, Engels, Vlaams en Nederlands al aardig meetellen.
te; is nooit goed!, behalve dat u tevreden bent tijdens de carnaval.
telegram; pas te versturen als ook de laatste trein vertrokken is.
Pa Spoor kan dan niet meer vragen dat U Na-Spoort.
tempeleers; Stichting De Tempeleers, naam van de carnavalsvereniging van Maastricht, belast met de organisatie - voor zover nodig - van carnaval en carnavalsevenementen in de stad.
terugkomen; doet U zo vaak mogelijk (als U niet al hier woont), dus niet alleen met carnaval.
Zo maar, een weekend af en toe, of een weekje, of een hele vakantie.
Echt de moeite waard, de VVV kan U overtuigen!
terugreis; wordt pas belangrijk als U terugmoet.
toilet; het bezoeken van deze plaats kan betekenen dat U Uw groep kwijtraakt.
Tref dus maatregelen, voor het geval U mocht moeten.
ton-spreker, ton-redenaar; zie: kletskriemer.
traditie; een van de belangrijkste peilers van de Maastrichtse carnaval.
Wacht U dus voor namaak.
treaty; zie: verdrag.
trèkkers; de perforators van de carnavalsoptocht: zij zorgen dat elke optocht doorspekt wordt met voldoende "loker" (zie: look).
Indirect zorgen zij dus ervoor dat de toeschouwers tijd krijgen om even het dichtstbijzijnd café aan te doen om te laden of te lossen; overigens zijn deze trekkers onmisbaar voor een goed verloop van de optocht; op hun ervaring wordt dan ook in vele profane en geestelijke versies een beroep gedaan.
tribune; de Maastrichtse VVV heeft steeds - zo lang de voorraad strekt - kaarten in voorverkoop, die recht geven op ongenummerde zitplaatsen op de tribune op het Vrijthof waarlangs de optocht trekt.
Overigens is het niet zeker dat elk jaar een tribune wordt geplaatst; het kan immers vriezen en het kan dooien..

[SJEF �]

Woordenboek Mestreechter Vastelaovend

U

u; beleefdheidsvorm voor jij; in Maastrichts: Geer.
inz."Dao zegskste geer, uuch en wabbleef tege".
uiensoep; franse uiensoep met kaas en stokbrood, bereid met knoflook (....) in menig etablissement verkrijgbaar
uitroepen; Prins Carnaval wordt in Maastricht "uitgeroepen", d.w.z. hij wordt 4 weken vóór carnaval aan het volk bekend gemaakt tijdens een plechtigheid op de markt.
uittrekken; inz. de optocht, de fanfare, de club "trekt uit", gaat op pad.
us; "die vaan us": bedoeld zijn hier de govies (zie aldaar) in de vorm van reuzepoppen waarmede de optocht opent.

[SJEF �]

Woordenboek Mestreechter Vastelaovend

V

v; vereniging, vv: voetbal vereniging.
VVV: zie aldaar.
vastenavond; Mstr.: vastelaovend: 3 dagen voor Aswoensdag, ook wel Carnaval, laatste dagen voor het begin van de vasten.
In sommige streken echter alleen de dinsdag voor Aswoensdag, elders weer alleen op zondag halfvasten (zie aldaar).
verdrag; Maastricht, de stad van Het Verdrag, waardoor ongeveer 55% van de Europese bevolking "jao" leerde zeggen en de rest "nei".
Gelukkig toch dat die 55% niet allemaal het woordenboek van de Mestreechter Vastelaovend kunnen lezen: in hun optimisme zouden ze allemaal tegelijk hier carnaval komen vieren!
vergelijken; zowel Maastricht als zijn Carnaval moet u niet vergelijken immers, wij weten al dat beide onvergelijkbaar zijn.
verkleden; het zich aantuddelen, aanpoemelen, aantrekken van vreemde en uiterst vreemde kledingstukken, teneinde zichzelf daardoor onherkenbaar of zelfs belachelijk te maken.
vervuiling; het reeds eerder gesignaleerde probleem dat de commercie, zoals platenjongens, hun invloed op carnaval trachten uit te breiden, daarbij gebruik makend van machtsmiddelen als radio en T.V.
Traditie en folklore worden daardoor opzettelijk geweld aangedaan.
vlaai; (vla?) Limburgs gebak van ronde deegplaten, gevuld met vruchten, rijst of grummelen.
volgend jaar; dan komt U misschien weer naar de Mestreechter Vastelaovend, maar minstens evenveel prettige verrassingen zult U ervaren als U ertussendoor nog eens komt, en nog eens.
Ook als congresstad zal Maastricht U bevallen.


VVV; geeft informatie over Maastricht en overig Nederland, alsook over alle zaken in de omgeving, ja ook in België en Duitsland, die om welke reden dan ook het aanzien waard zijn.
Verder reserveren wij voor U hotels in Maastricht, omgeving en heel Nederland, kaartjes voor circus, evenementen en shows, verzorgen Uw bezoekprogramma's van A tot Z, en wij verkopen plattegronden, kaarten en leuke souvenirs, om over de geschenkbon nog maar niet te spreken.
Ook met carnaval staan wij tot Uw dienst en ons geautomatiseerd telefoonbeantwoordingssysteem geeft U zelfs informatie als wijzelf al (of nog) slapen.

[SJEF �]

Woordenboek Mestreechter Vastelaovend

W

w; in Mstr: afkorting voor werken, in de meest ruime zin des woords: b.v.: PW. = Publieke Werken....
waarheen; als U het beslist niet weet, gaat U dan gewoon achter een harmonie aan.
Echte bals worden vrijwel uitsluitend vóór carnaval gehouden.
Wilt of kunt U niet rondtrekken, zoek dan een groter etablissement.
waarheid zeggen; gebruik om met carnaval, op goedlachse manier, bekenden en vooral stadspolitici bepaalde "waarheden" (lees: stommiteiten) onder de neus te wrijven.
Goed voor het luchten van het gemoed en.... het heeft wel eens resultaat.
Spr.: De woerheid zegke.
Weerbericht; bonte storm, confetti-regen, temperaturen van onder het vriespunt tot boven het kookpunt.
Hier en daar mist...
Wielemösj; Vrouw Wielemösj is de popsonificatie van de hospita van de Maastrichtse student en geldt als symbool voor de studentencarnaval in Maastricht; de levensgrote pop wordt door de studentenverenigingen in de watten gelegd, somtijds geschaakt en altijd in de optocht meegedragen.
winkels; zie openingstijden.

[SJEF �]

Woordenboek Mestreechter Vastelaovend

X

x; is meer dan nix.
Xantippe; carnavalsvreemd persoon.

[SJEF �]

Woordenboek Mestreechter Vastelaovend

Y

y; igrek, zei de griek en was gek.

[SJEF �]

Woordenboek Mestreechter Vastelaovend

Z

z; we zijn d'r bijna
zaalvierders; carnavalvierders die er de voorkeur aan geven steeds op dezelfde temperatuur te blijven.


Zate Herremeniekes; muziekgroepjes die zich speciaal vormen om gezamenlijk carnaval te vieren, meestal onder vreemde of merkwaardige vlag, nauwelijks harmonieus, zelden vakkundig, altijd hard spelend en steeds met uitbundig plezier.
Enkele namen: De Zate Herremenie, Laat en Zaat, Vreug en Neuchter, Tis Nix en 'T weurd Nix, Toete en Bloze, Blamaasj, enz.
ziek; wordt men beslist door allerlei drankjes door elkaar te drinken.
Doet U dit niet dan zult U zich gezond voelen.
Een schorre stem op Aswoensdag is een gezond teken.
zingen; het voortbrengen van melodieuze geluiden via de mond, door trilling der stembanden.
Ook la-la-la kan harmonieus klinken, aarzelt U dus niet.
zitting; een (carnavals)zitting is een bijeenkomst, georganiseerd door een carnavalsvereniging, tijdens welke kletskriemers (zie aldaar), dansmammezelkes (zie aldaar), zate herremeniekes (zie aldaar) onder leiding van een sirremoniemeister (zie aldaar) zorgen voor een revue-achtige show.
zittingen; de carnavalszittingen vinden in Maastricht steeds vóór de eigenlijke carnavalsdagen plaats.
Qua sfeer alleen te beoordelen als men in de zaak aanwezig is, qua programma vooral "des volks" in de goede betekenis van het woord, qua charme niet te vergelijken.
zonde; zonde is het, als dit "woordenboek" U beslist nergens heeft kunnen helpen.
Tenzij U het beter weet, want ook dat is nog mogelijk.
zot; gek, dwaas.

[zsjef sjendaol]

Sjieker daan sjiek

Zjef,

Wat mot iech nog mie towvoge aon d'n titel heijbove, erg leuk um te leze.

Kompleminte,
Ouch Zsjef, meh daan aanders en Sjendaolig

[goofjohn]

Chapeau

Geweldig stökske huisvleijt, bedaank veur ut deile d'rvaan.

[SJEF �]

Geweldig stökske huisvleijt, bedaank veur ut deile d'rvaan.

Daanke, goofjohn.
En iech daon 't veur de lui in Mestreech, en d'r plezeer.
Niks sjoenders es dat.