Hulp gevraagd bij ontcijferen briefje uit 1776 van burgemeester

[Amienees]

Goedemiddag,

wie kan mij helpen bij het ontcijferen van op het eerste oog een krabbeltje uit 1776?
Even wat achtergrondinformatie, in 1776 moest iedereen hun gronden aanbrengen voor de nieuwe grondlegger t.b.v. grondbelasting.
Hoewel er wel richtlijnen waren wat allemaal in deze aangifte moest staan zijn er grote verschillen tussen de aangevers. Waar de een alle moeite doet om alle reijngenoten te benoemen met bijnaam, jaar van koop, etc. etc. maakt de ander zich er makkelijker van af.

Opvallend is dat de aanbrenger, Steven Clemens, zichzelf burgemeester van Amby noemt (interessant genoeg om eens te onderzoeken) en dit maar liefst 2x vermeld in zijn aangifte. Een ander opvallend detail is dat dit briefje het meest lelijke handschrift heeft van alle aanbrengers. Maar goed, op het moment van de aangifte was hij 69 jaar en op zijn 75e kwam hij te overlijden. Wellicht was hij bijziend. Hij zal wel een trots man zijn geweest dat hij perse zelf de aangifte wilde doen en daarin nadrukkelijk vermelden dat hij burgemeester was.

Eveneens bijgevoegd een leesbaar voorbeeld van dezelfde aanbrenger uit 1767, in dat jaar werd eveneens een legger gemaakt.
Grote kans dat het bezit in 1776 overeenkomt met het bezit in 1767. De twee grondleggers volgen elkaar immers vrij kort na elkaar op.
In 1767 had hij een redelijk grote boerderij in eigendom gelegen op de hoek Longinastraat / Ambyerstraat Zuid (waar de huidige vakwerkwoningen nog resteren als enig overblijfsel van deze boerderij)

Dit kan ik zelf ontcijferen:

"ick ondergeschreven ver-klarend als borgmester van amby als dat ?klaessen? ?coemt? naer d Stadt Maestr.. (onleesbaar) ... ? verclaer ic ? ick als boergemster van Ambij Steven Clemens"

Wie kan mij helpen dit te ontcijferen?

Alvast dank!

Amienees

[Amienees]

Oeps, volgens mij zijn de foto's erg klein. Terwijl ik ze niet verkleind heb. Iemand enig idee hoe dit kan?
Ik heb even gezocht binnen dit forum naar een handleiding voor het plaatsen van foto's en kon bij artikelen wel een artikel vinden met de naam hoe plaats ik een foto, maar die was verder leeg en niet ingevuld....

[Pier]

Beste Amienees,

Helaas kan ik je niet helpen.
Enerzijds omdat de fotos te klein zijn en anderzijds omdat mij de kennis en kunde ontbreekt.

Gelukkig hebben wij bij MO minstens één specialist in deze.
Ik wacht even of hij zelf deze postings leest en mogelijk reageert, maar mocht dat op korte termijn niet gebeuren zal ik ons MO-lid, via mail, op deze posting attenderen.

Wordt dus vervolgd......

[Breur]

Ik lees bijna dagelijks oude aktes. Als het niet lukt om grotere foto's te plaatsen op dit forum, kun je een e-mail met bijlagen sturen naar info@mestreechonline.nl. Op een later moment zullen wij nogmaals uitleggen hoe een foto te plaatsen op MO via de uitgebreide tekstverwerker.

Is deze Steven Clemens een afstammeling van Petrus Clemens x Isabella Kurvers?

[Amienees]

Bedankt voor de reacties. Ik heb inmiddels de aangiftes als bijlagen gemaild naar genoemd mailadres.
Petrus Clemens x Isabella Kurvers waren (waarschijnlijk) de oom en tante van Steven Clemens. Steven is namelijk de zoon van Lambertus Clemens x Maria Heuts.

Overigens, als iemand mij de functie van burgemeester in een dorp in het Ancien Regime kan verduidelijken, graag. Kan er weinig over vinden.

Fijne vrijdag,

Chrit

[Breur]

Clemens 1.

Beste Amienees.



Ik kom voorlopig tot dit (voor wat het waard is):


ick ondargschreven verklarend als borgmester van ambeij als dat klaesen coemt naer d Stadt Maestr.. voer .... vert (voet?) koron veu. proviesen van t? broet daet verklaeric ick als boergemster van Ambeij Steven Clemens.

N.B. Petrus Clemens komt voor in mijn kwartierstaat via Maria Kurvers (Corvers)

[Breur]

Clemens 2.

Ik denk dat een transcriptie hier niet echt nodig is. De tekst spreekt voor zich:

[Amienees]

Bedankt Breur voor de inspanning, maar het blijft een raadsel voor me. Kan het zijn dat "koron veu" Simon Loers is?

[Breur]

Het handschrift lijkt mij niet erg geoefend. Het gebruik van de letters is ook niet consequent. Staat er Simon Loers of Leurs? Ik weet het niet. Normaal moet je wennen aan een handschrift. Er is waarschijnlijk geen vergelijkingsmateriaal voorhanden?

[Amienees]

Helaas, dit is het enige briefje van zijn hand Breur! Wellicht dat ik in andere archiefstukken nog iets kan vinden, hij was immers burgemeester er bestaat een kans dat meer van zijn hand bewaard is gebleven.

[Ingrid M.H.Evers]

Overigens, als iemand mij de functie van burgemeester in een dorp in het Ancien Regime kan verduidelijken, graag. Kan er weinig over vinden.

Dat je er (op Internet?) niet zoveel over kunt vinden, is begrijpelijk. Er is namelijk geen eenduidig antwoord op je vraag. Zoals je ongetwijfeld al weet, had een burgemeester in het ancien regime (dus voor 1894, als in deze streken de Franse Tijd begint) heel andere bevoegdheden en functies dan nadien. Het ambt was niet vergelijkbaar met dat van onze huidige burgemeesters. Ik ben geen specialist op dit gebied, maar ik heb een poging gedaan om wat gegevens bij elkaar te zetten.

De bevoegdheden van een burgemeester in het ancien regime werden bepaald door het gewoonterecht of costumiere (opgeschreven) recht dat gold in de stad of het 'land' waar onze burgemeester functioneerde. In grotere steden (bijvoorbeeld in Brugge, Mechelen, Maastricht) waren er vaak twee burgemeesters, waarbij beiden een aparte functie uitoefenden (Brugge), of beiden dezelfde functie uitoefenden, maar dan ieder verantwoordelijk waren voor een gedeelte van de bevolking (Maastricht: een 'Luikse' en een 'Brabantse' burgemeester). In Mechelen kende men de naam 'burgemeester' niet; daar sprak men van 'communiemeesters' (naar: commune = gemeenschap; vgl. Maes, Vijfhonderd jaar strafrecht).

Het stadsbestuur bestond uit de zogenaamde Raad, die werd gevormd door de schepenbank (schepenen en een schout), in combinatie met de gezworenen, de burgemeester, de paymeester ('stads 'penningmeester') en nog enkele andere functionarissen. Zowel de volledige Raad, als de schepenen, als de gezworenen, konden ieder op hun eigen terrein besluiten nemen en doen uitvoeren. Waar precies de grenzen van hun bevoegdheden lagen, lag verankerd in de plaatselijke recht. Het gezelschap van burgemeester en gezworenen hield zich specifiek bezig met het dagelijks reilen en zeilen van stad of dorp. Het had een beperkte bestuurlijke en rechterlijke taak.

Bestuurlijk voerde de burgemeester de besluiten uit die door de schepenen waren genomen, voor zover die betrekking hadden op de stadsbevolking. Dat gold ook voor beslissingen die op lager niveau door de gezworenen werden genomen. Zo moest in Maastricht een vreemdeling die Maastrichts burger wilde worden, geaccepteerd worden door de schepenbank, maar werd na toestemming zijn naam als nieuwe burger door de burgemeester uitgeroepen vanuit het raam van het Dinghuis. Het ging tenslotte om een nieuwe stadsgenoot en om het ambacht waaronder hij zich had laten inschrijven. Dat was belangrijk nieuws voor de hele stad.
Juridisch had de burgemeester, tezamen met de gezworenen, bevoegdheden op het gebied van de lage en de civiele rechtspraak, zaken die in Maastricht voor het Laaggerecht kwamen.

Als we het nu hebben over de functie van 'burgemeester van Amby' (voor 1794), dan is het van belang te weten hoe het dorp werd bestuurd tijdens het ancien regime. Had het een eigen schepenbank of viel het onder een naburige instelling? Ik meen dat Amby viel onder de (schepen)bank van Meerssen. Het had dus geen eigen schepenen, afgezien van diegene, die namens Amby in de schepenbank Meerssen zitting had. Dat hoefde mogelijk geen bewoner van het dorp te zijn, maar zal het waarschijnlijk wel geweest zijn. Voor het bestuur van Amby is het dus belangrijk 'alles' te weten te komen over de Bank van Meerssen.

De Bank van Meerssen was echter ook niet helemaal zelfstandig. Zij viel onder de wetten en regels van het Land van Valkenburg, een bestuurseenheid waar meerdere schepenbanken onder vielen en die haar eigen coutûmes had. De wetten en regels van het Land van Valkenburg liggen dus aan de basis van de bestuurs- en rechterlijke bevoegdheden van de burgemeester van Amby. Het is dus zaak dáár te beginnen als je meer wilt weten over de inhoud van diens functie.

Het Land van Valkenburg behoorde tot de zogenaamde Landen van Overmaze, een term die de gebieden aangaf die onder 'Brussel' resorteerden, maar van daaruit gezien 'over de Maas' gelegen waren: het Land van Valkenburg, het Land van 's-Hertogenrade en het Land van Daelhem. In de literatuur zal men niet zo heel vaak het Land van Valkenburg alleen behandeld vinden, vandaar dat het nuttig is de term 'Landen van Overmaze' in gedachten te houden. Een korte maar zeer ter zake inleiding over de rechtshistorie van deze regio is te vinden bij O. Moorman van Kappen, '125 jaar Limburgse rechtsgeschiedenis', in: Publications [PSHAL] 125 (1989) 100-125, meer speciaal paragraaf 4: Hertogdom Limburg en Landen van Overmaze. Hier wordt ook een vracht aan literatuur vermeld. Mogelijk dat je door de bomen het bos niet meer ziet. Begin met die paragraaf te lezen; misschien dat je daaraan al genoeg hebt. Daarna zou ik persoonlijk kiezen voor Cassier/Crahay, Coutumes ... Pays d'Outre-Meuse, en Janssen de Limpens, Rechtsbronnen.

In dezelfde Publications van 1989 is een bibliografie opgenomen van de belangrijkste artikelen die sinds 1863 werden gepubliceerd in 125 jaargangen (Ubachs). Daar hoort een register bij dat op onderwerp is geordend en verwijst naar bepaalde titels. Misschien dat je hier ook iets van je gading vindt.

Wat betreft Maastricht: dr. A.Fl. Ghelen gaat in zijn proefschrift Het notariaat in het tweeherig Maastricht (Maaslandse monografieën, 33) uitgebreid in op onder meer de stedelijke burgemeesters en het Laaggerecht (= college van burgemeesters en gezworenen). Alleen de gegevens van na 1632 zijn van belang voor de periode tot 1794. Het is niet onmogelijk dat de functies in Maastricht en Amby in de basis overeen kwamen.

Een snel antwoord op je vraag blijkt moeilijk te vinden, tenzij mogelijk in het boek dat drs. F. Hovens heeft geschreven over Meerssen. Ik meen te hebben begrepen dat het af is, maar of het al gedrukt is, weet ik niet.

Nog even de vermeende 'trots' van je burgemeester op zijn ambtstitel: ik denk dat het niet zozeer trots is, dan wel nauwgezetheid, onderscheiding. Het is niet onmogelijk dat in zo'n dorp van niks (60-70 inwoners in de achttiende eeuw?) meerdere personen dezelfde naam droegen, dus dan is het handig te weten dat het om de burgemeester gaat. Gezien het feit dat Amby geen eigen schepenbank had, zal de burgemeester bovendien de hoogste autoriteit in wereldlijke zaken zijn geweest en zo'n ambt vermelden is niet meer dan normaal.

Wel intrigeert mij de vraag hoe lang hij burgervader was; dat moet duidelijk worden uit de rechtsregels van het Land van Valkenburg. In bovengenoemde steden hadden de burgemeesters een ambtstermijn van twee jaar, waarna zij voor geruime tijd niet herkiesbaar waren. Het is de vraag of zo'n regeling ook gold voor een kleine plattelandsgemeenschap als Amby. Mogelijk bekleedde men de functie voor meer jaren of zelfs levenslang. Het is niet onmogelijk dat er op een bevolking van pakweg zeventig personen (mannen, vrouwen en kinderen) gewoon te weinig mannen waren die konden lezen en schrijven en ook nog eens karakterologisch of qua standing binnen de gemeenschap de functie konden waarnemen.

Dat de man hanenpoten schreef is ook begrijpelijk: hij had op het dorpsschooltje leren schrijven met lei en griffel en eerst later met pen en inkt op papier. Maar hoe vaak moest hij dat doen in zijn leven? Papier en inkt waren duur en echt niet te koop bij de kruidenier op de hoek. De afstand Amby-Meerssen was niet zó groot dat hij niet met enige regelmaat bij de schepenbank aldaar mondeling verslag kon uitbrengen. Alleen in juridische zaken was het schrift belangrijk. En daar gaat het hier om, de 'snippers' papier die aan de basis van dit draadje liggen.

[Toller]

Het is niet onmogelijk dat in zo'n dorp van niks (60-70 inwoners in de achttiende eeuw?)

Uit de Volkstelling van 1796 bleek dat Amby 292 inwoners telde van 12 jaar en ouder en 140 inwoners beneden de leeftijd van twaalf jaar: totaal 432 inwoners.

[Ingrid M.H.Evers]

Geweldig, Toller, maar waar is die volkstelling te vinden?

[Ingrid M.H.Evers]

Cijfers zijn niet altijd mijn sterkste zijde. Nog even (wat beter) gekeken naar de visitatieverslagen:
1673: circa tachtig communicanten (mannen, vrouwen, kinderen van twaalf jaar en ouder, en iedereen die geen 'ketter' = protestant was, ging altijd ter communie)
1705: circa honderdvijftig communicanten
1722: circa 162 communicanten
1725: circa 60 (!) communicanten. Hoezo drie jaar later ineens honderd communicanten minder? Is de parochie gesplitst of zat zij tijdelijk zonder parochieherder? Het zal er in het visitatieverslag wel bij hebben gestaan, maar ik heb er niet naar gekeken.

Een en ander doet mijns inziens weinig af aan de algemene schaarste van gekwalificeerde bestuurders op de dorpen omstreeks 1767. Bij 292 volwassenen in 1794 zal na aftrek van de jeugdigen en jong volwassenen (van 12-25 jaar) misschien slechts de helft overblijven, ca. 150 personen. Daarvan is dan de helft vrouw, dus mag ook niet meedoen. Resteert een groep van ca. 75 mannen die merendeels als landarbeider werkt. Hoeveel zouden er daarvan geletterd zijn, dus in elk geval enkele jaren lagere school hebben gehad?

Overigens zijn de aantallen schattingen mijnerzijds. Voor Amienees ligt hier een uitdaging om de bevolking op basis van de volkstelling van 1794 (waar te vinden?) uit te splitsen en daarbij sekse, leeftijd en beroep niet te vergeten. Om met Toller te spreken: lekker 'een beetje inkloppen'.

[Breur]

De burgemeesters van Lixhe en Lanaye.

Het besluit van 10 juni 1691, geaccordeerd door de leden van de gemeenschap en de baron van Surlet, afgevaardigde van de prins van Luik, maakte het mogelijk 3 burgemeesters te benoemen. Sindsdien kwamen ieder jaar, op 7 januari, de familiehoofden (les surséants) bij elkaar in vergadering en kozen de burgemeesters voor een periode van 1 jaar. Een van de burgemeesters werd gekozen door de inwoners (les manants) van Lixhe en Loën; een tweede door de inwoners van Nivelle en de derde burgemeester door de inwoners van Lanaye en Petit-Lanaye (au Thier). De collecteurs (belastingontvangers) werden eveneens benoemd voor een periode van 1 jaar.

Bron: Protocole du notaire A.N. LE BLAN, Archives de l´Etat, Liège.