Karl Vogt in Limburg?

[elletje]

Wat is de uitdrukking "moeder aller steden" toch geweldig!

[elletje]

Is teruglezen een optie?

[burgemeester]

Ik ben inmiddels wel 'n beetje de draad kwijt van 't hele verhaal

Jaja, het is ook gekkenwerk.... Ik dacht dat ik de enige was die zich hiermee bezighield, maar die Warrimont is absoluut de meester! Als je denkt dat ik uitgebreid ben, raad ik je zijn artikel eens aan. Mijn god, die man lijkt nog te weten wie in de 19de eeuw een kiezelsteentje heeft omgedraaid....

Het wordt toch langzaam tijd voor die suikerzakjes, vermoed ik.

[elletje]

Of postzegels...........

[Ingrid M.H.Evers]

Jean Pierre de Warrimont

Jaja, het is ook gekkenwerk.... Ik dacht dat ik de enige was die zich hiermee bezighield, maar die Warrimont is absoluut de meester! Als je denkt dat ik uitgebreid ben, raad ik je zijn artikel eens aan. Mijn god, die man lijkt nog te weten wie in de 19de eeuw een kiezelsteentje heeft omgedraaid...

Jean Pierre de Warrimont was een van de drie jonge amateurarcheologen die in 1980 in de steengroeve Belvédère sporen vonden van een mensachtige die 250.000 tot 300.000 jaar eerder daar had gekampeerd. De vondst veroorzaakte een schok in de internationale paleontologische wereld en de Homo Belvederiensis wordt nog steeds gezien als de oudste mens die in 'Nederland' heeft rondgetrokken.

Ofschoon één van hen later een internationaal vermaard paleontoloog zou worden, is De Warrimont altijd als amateur met het vak bezig gebleven. Reken maar dat hij - dertig jaar verder – werkelijk alles heeft uitgepluisd wat vanuit zijn gezichtspunt ook maar enigszins met zijn onderwerp verband houdt.

[Ingrid M.H.Evers]

De ouderdom van de aarde

James Ussher had zelfs via de bijbel bepaald dat de aarde van 23 oktober, 4004 voor christus zou zijn.

‘Heel lang heeft men in de Westerse wereld rotsvast geloofd dat de aarde in vijf dagen door God was geschapen en de mens op de zesde dag. Op de zevende dag zag God dat het goed was en rustte Hij uit. Zo stond het immers in de Bijbel. In de zeventiende eeuw berekenden een Ierse bisschop en een Engelse professor op basis van dit scheppingsverhaal, dat onze planeet een kleine zesduizend jaar oud was. De eerste mens was even oud als de aarde, op vijf dagen na. Hij was op 23 oktober 4004 voor Christus door God tot leven gewekt en wel om negen uur ’s ochtends precies.’

Bron: citaat uit mijn kopij voor een nieuw boek.

[El Loco]

Mooie bijdrage, burgemeester. Ik weet maar weinig van dit onderwerp, hoewel Darwin wel tot mijn helden behoort. Ik heb jaren geleden De afstamming van de mens gelezen en ik was toen helemaal verbaasd dat dat boek zo makkelijk en prettig te lezen was (in vertaling weliswaar). Maar van de Maastrichtse connecties via Lyell en De Bosquet weet ik niets.

Jammer dat de Dubois-collectie niet in het Natuurhistorisch Museum is beland...

[Ingrid M.H.Evers]

recapitulatie topic Karl Vogt

Ik ben inmiddels wel 'n beetje de draad kwijt van 't hele verhaal

Het uitgangspunt van deze discussie was de vraag of de jonge Eugène Dubois omstreeks 1869 in Eijsden een pro-Darwinistische lezing kan hebben meegemaakt van Karl Vogt. Dubois verhaalt hierover in zijn memoires (zie hierboven Sjefs posting # 6), maar zijn die herinneringen betrouwbaar nu ze niet berusten op bv. een toentertijd bijgehouden dagboek? Is het te bewijzen dat Vogt omstreeks 1869 een dergelijke lezing heeft gehouden in Eijsden of Maastricht?

Ofschoon ik niet eerder aan deze discussie heb bijgedragen, ben ik er vorig jaar kerstmis wel een dag of drie mee bezig geweest. Ik heb toen een stapel aantekeningen gemaakt die ik vooral uit historische kranten destilleerde en die nog ergens in huis moet liggen. Aan een coherent verhaal kwam ik toen niet toe:

1. Karl Vogt was een negentiende-eeuwse Duits-Zwitserse pro-Darwinist, publicist en politicus-met-euroneigingen avant la lettre. Hij reisde in de jaren 1860-1870 met Darwins evolutietheorie door West-Europa, zij het dat hij bij die theorieën wel eigen kanttekeningen plaatste.

2. In 1872 vond te Brussel bij het Genootschap voor Voor-historische Wetenschappen een paleontologisch congres plaats, dat werd gehouden van 22-30 augustus. (Zie o.a. historische kranten Roermond, MAR dd 17 augustus en 9 september). De Maas- en Roerbode in Roermond verwachtte een 'stortvloed van ongerijmdheden à la Vogt'.

3. Vogt bezocht enkele keren Nederland, maar beperkte zich tot ‘Holland’, op één keer na, toen hij Roermond zou hebben aangedaan, mogelijk op weg naar Aken. In de historische kranten heb ik een dergelijke bezoek nog niet kunnen terugvinden. Zeker lijkt echter dat hij nooit in Maastricht is geweest. Het is ook ongerijmd: in Eijsden, toen een dorp van niks met – toegegeven - één kasteel een dergelijk controversieel liggende lezing? Voor wie moet hij die in godsnaam hebben gegeven? Het is buitengewoon onwaarschijnlijk, zeker nu een hedendaags onderzoeker er geen enkele vermelding van heeft gevonden (zie hierboven des burgemeesters postings #7 en #15).

Conclusie: Dubois’ herinnering was een halve eeuw na dato wat dit gegeven betreft niet correct en we moeten die dus maar snel als 'mythisch' vergeten.

[Ingrid M.H.Evers]

Gekrakeel in Roermond: de lezing van dr. Van Schevichaven op 30 maart 1874

De vraag of Vogt in Roermond een lezing heeft gegeven, wordt door de plaatselijke krant niet beantwoord, althans: ik heb het (nog) niet gevonden.
Het zou ook wel gewaagd zijn geweest in de stad van de bisschop. Anderzijds waren katholieken in die jaren veel vrijer in hun denken dan nu vaak wordt verondersteld. Dat betekent dus dat tal van lieden in de gegoede burgerij weliswaar goed katholiek waren (wat dat toen ook mocht betekenen), maar dat zij daarnaast hun gezond verstand gebruikten en kennis wilden nemen van nieuwe wetenschappelijke inzichten.

Met excuses voor het ontbreken van uitputtende gegevens en bronnenopgave (mijn aantekeningen heb ik nog niet gevonden) wil ik hier een verhaal plaatsen over een gebeurtenis die zich afspeelde in 1874. Op 30 maart hield toen in Roermond ene dr. S.R.L. van Schevichaven een lezing voor het Natuur- en Letterkundig Genootschap. Aansluitend bij de ook tot Roermond doordringende hype rond Darwins ideeën had het genootschap deze spreker uitgenodigd, die ter zake kundig werd geacht. Van Schevichaven kwam uit 'oonder in Holland', naar ik meen Amsterdam en hij was een geleerd man.

Omdat het onderwerp in de bisschopstad wat heikel lag (waar niet?) gingen zowel de spreker als het genootschap niet over een nacht ijs, maar na de verzekering te hebben gekregen dat hij echt welkom was, trok onze geleerde welgemoed naar Roermond.

De avond was een succes maar kreeg een geweldig negatieve pers in 'de krant van de bisschop', waarvan de reporter weliswaar niet was uitgenodigd, maar het desondanks deed voorkomen alsof hij er alles van wist. Had de journalist een informant of zoog hij alles uit zijn duim?

Feit is dat de Maas- en Roerbode schande sprak van de lezing. 'Creationisten' (de term bestond toen nog niet) en Darwinisten (men noemde die pre-adamieten, naar Adam en Eva) zouden elkaar te lijf zijn gegaan, vrouwelijke toehoorsters zouden zich hebben beklaagd vanwege de onwelvoeglijkheid van het onderwerp en goede katholieken hadden beter moeten weten. Ook zou het genootschap ongeoorloofde machinaties hebben gebezigd om toch maar zoveel mogelijk bezoekers te trekken.

Enfin, er groeide een geweldige rel, voor- en tegenstanders sloegen elkaar met ingezonden stukken in De Volksvriend (liberaal) en de Maas- en Roerbode (katholiek) om de oren. De inmiddels weer naar het Noorden afgereisde spreker zag zich genoopt zich te verdedigen met een punt voor punt weergeven van zijn lezing, die naar het mij lijkt meer ging over dilemma's ten aanzien van de relatie geloof versus wetenschap, dan over de evolutietheorie (zie de Volksvriend dd 18 april 1874 en elders). De stad stond enkele weken geheel op zijn kop!

Het is jammer dat ik hier niet alle vindplaatsen exact kan opgeven, maar wie het eens wil proberen: een beetje creatief zoeken in de onvolprezen krantensite van het gemeentearchief Roermond en die van de KB levert uiteindelijk de hier ontbrekende gegevens.

[Ingrid M.H.Evers]

Archief gemeentepolitie Maastricht

Zeer interessant vind ik het stuk met betrekking tot Charles Lyell. (...) Deze Lyell, nu, mag dus gerust tot de groten der aarde worden gerekend. Dat de man een connectie met (de omgeving van) Maastricht had wist ik dan weer niet. In 1850-1851 doet hij onderzoek met Joseph de Bosquet (...), waaronder bij de St. Pietersberg! In 1863 bezocht hij een gebied tussen Maastricht en Smeermaas.

Ik neem aan dat deze data over Lyells bezoeken aan Maastricht stammen uit het artikel van Jean-Pierre de Warrimont en gebaseerd zijn op secundaire bronnen (literatuur), niet op archiefgegevens? Ik maak dat op uit des burgemeesters navolgende vraag:

Is Charles Lyell in Maastricht geweest? Heeft hij wellicht bij de Bosquet overnacht? Zou dit nog na te gaan zijn in een archief?

Jawel, met een beetje geluk valt dat te bewijzen, mits Lyell in de stad overnachtte. Als hij De Bosquet overdag opzocht en 's avonds buiten de stad in Heer, Meerssen of Gronsveld logeerde, hebben we een probleem.

In de negentiende eeuw werd in Maastricht tot enkele decennia na de opheffing van de vesting (1867) elke inkomende en uitgaande reiziger geregistreerd. Vaak werd bij zo'n registratie ook vermeld in welk hotel of bij welke particulier zo'n vreemdeling verbleef. Als hij het aan de poort nog niet wist, moest hij dit later alsnog opgeven. De reden was dat een vreemde in de dichtbevolkte stad ook weer terug te vinden moest zijn! Omdat de jaren van een mogelijk bezoek van Lyell ruim vóór 1867 vallen, is het heel goed mogelijk dat hij in de registers staat opgetekend, al zijn die niet compleet bewaard gebleven. Maar met een beetje geluk...

Het Archief van de Gemeentepolitie Maastricht (GAM, GEMPOL), nu bij het RHCL aan de Sint Pieterstraat 7, bevat registers en klappers in verband met de negentiende-eeuwse controle op in- en uitgaande vreemdelingen in de (vesting)stad.

Van belang zijn in dit geval de inventarisnrs. 262-266: passenregisters voor vreemdelingen, reis- en verblijfpassen (1850-1867);
inv.nr. 267: alfabetische klapper op verblijfpassen tot 1879;
inv.nrs. 228-274: registers van verleende visa op paspoorten (1816-1874);
inv.nrs. 275-276: alfabetische klappers van visa op buitenlandse paspoorten (1848-1879);
inv.nrs. 278-279: register ingekomen vreemdelingen, tijdelijk verblijf of domicilie (1840-187?).

Deze en andere gegevens heb ik ooit voor latere referentie genoteerd, maar het is verstandig om ter plaatse de hele inventaris te bekijken, want die heb ik niet bij de hand. NB. Deze inventaris is nog niet gedigitaliseerd op de website van het RHCL.

[El Loco]

Het Archief van de Gemeentepolitie Maastricht (GAM, GEMPOL), nu bij het RHCL aan de Sint Pieterstraat 7, bevat registers en klappers in verband met de negentiende-eeuwse controle op in- en uitgaande vreemdelingen in de (vesting)stad.

Kom op, burgemeester, overwin je angst voor het archief. Het is een pracht gebouw, bij jou om de hoek, en als je het bewijs daar vindt, zijn we allemaal megatrots op je!

[burgemeester]

Mag ik op de eerste plaats Ingrid Evers hartelijk danken voor de deskundige en interessante posts....!

Als tegenprestatie zal ik mijn ongebreidelde angst voor archieven (ik ben gediagnosticeerd met archivafobia) proberen te overwinnen en een dezer dagen het RHCL te betreden.

Wordt vervolgd!

[El Loco]

Goed zo! De dames bij de balie zijn enorme babbelkousen. Voordat je 't weet ben je een uur verder. Gewoon pasje ophalen en zeggen dat je 't erg druk hebt.

[burgemeester]

Ik hou van gebabbel! Daarom verkeer ik ook op deze site.

Maar dank voor de tip, ik zal een uurtje extra inruimen.

[Ingrid M.H.Evers]

Ik hoop dat burgemeester zijn woord uit een p-mailtje gestand doet:

Als [er boeken bewaard zijn gebleven] dan ga ik naar het archief!

Zoals El Loco schrijft: het is er heel gezellig. Bedenk echter dat archiefwerk zoekwerk is. Neem er de tijd voor...