Plaatselijke museale collecties en Maastrichtse verzamelaars

[El Loco]

2. Nee, het echtpaar Wagner-de Wit had geen enkele binding met Maastricht.

Wat bij mij dan weer de vraag oproept: hoe komt het toch dat al die vermogende Maastrichtse families uit het verleden zo weinig aan de musea van de stad hebben nagelaten? In Aken en Keulen zijn belangrijke musea voor moderne en hedendaagse kunst gevuld met de verzamelingen van het echtpaar Ludwig. Het Folkwang Museum in Essen is wereldberoemd dankzij de omvangrijke kunstcollectie van de Krupps. Het Luikse MAMAC dankt een groot deel van haar basiscollectie aan particuliere schenkers als Louis-Pierre Saint-Martin, Léopold Donnay en Eugène Dumont.

Waar is dan de kunstcollectie van de Regouts? Waar bevinden zich de kunstvoorwerpen die ooit de stadspaleizen van de kanunniken van St-Servaas en O.L.V. verfraaiden? Waar zijn de portretten van de militaire gezaghebbers, de antieke meubels van de rijke bierbrouwers, de schilderijen en tapijten van de welvarende notabelen? In het Bonnefanten ben ik ze niet tegengekomen, in het Museum aan het Vrijthof ook niet. Daar bevindt zich de collectie van een Haags echtpaar, en ja, sinds enige jaren is daar een schenking van een nazaat van de Bonhomme-familie bijgekomen. Maar verder...

Vraag aan de MestreechOnline lezers: wat gaat ú bijdragen aan het Maastrichts patrimonium?

[Ingrid M.H.Evers]

Mecenaat in Maastricht

Wat bij mij dan weer de vraag oproept: hoe komt het toch dat al die vermogende Maastrichtse families uit het verleden zo weinig aan de musea van de stad hebben nagelaten? In Aken en Keulen zijn belangrijke musea voor moderne en hedendaagse kunst gevuld met de verzamelingen van het echtpaar Ludwig. Het Folkwang Museum in Essen is wereldberoemd dankzij de omvangrijke kunstcollectie van de Krupps. Het Luikse MAMAC dankt een groot deel van haar basiscollectie aan particuliere schenkers als Louis-Pierre Saint-Martin, Léopold Donnay en Eugène Dumont.

Vraag aan de MestreechOnline lezers: wat gaat ú bijdragen aan het Maastrichts patrimonium?

El Loco is inderdaad een beetje 'loco' met zoveel vragen tegelijk! Beetje verwarrend ook, want hier worden uiteenlopende zaken op één hoop gegooid, zoals kunstmecenaat, erflatingen en wat ik 'gelegenheid' zou willen noemen. Vooropgesteld moet worden dat het unfair is Maastricht te vergelijken of in één adem te noemen met particuliere collectie(vormer)s in Essen, Aken of vergelijkbare steden, die aanzienlijk meer inwoners telden en waar genoemde schenkers over veel meer kapitaal beschikten dan wat algemeen wordt aangenomen van 'de Regouts en andere kapitaalkrachtige Maastrichtse families'.

Het is onbegonnen werk hier de situatie in negentiende- en twintigste-eeuws Maastricht uiteen te zetten. Dat zou een exposé betekenen over de sleutels tot het geheel: bevolkingsomvang en -opbouw, scholingsniveau, geestelijke en wereldlijke invloeden, herkomst (!) en verdeling van vermogen, gemeentelijke politiek en financiën, persoonlijke animositeiten en het ontbreken van een cultureel klimaat. Met dat laatste bedoel ik: een in kunst geïnteresseerd publiek. (Aan een muziekleven en 'hafa'-cultuur is hier nooit gebrek geweest).

Over dat kunstklimaat heb ik een eerste ‘schets’ gepubliceerd in 1991 en sindsdien is er voor zover ik weet voor Maastricht geen gericht onderzoek meer naar gedaan.
Zie: Ingrid M.H. Evers, Maastricht in de negentiende eeuw, aspecten van het kunstklimaat, in: Ad J. Himmelreich (ed.), Théodore Schaepkens, (Maastrichts Vierkant, 14), Maastricht 1991, 15-45, meer specifiek 34-45: ‘kunstbevordering’; ‘kunstmecenaat in Maastricht?’

Om een idee te krijgen van de kapitaalkracht van het negentiende-eeuwse patriciaat in Maastricht verwijs ik graag naar het proefschrift van Nick Bos, Notabele ingezetenen (1995).

Wat mijn persoonlijke bijdrage betreft: die is te vinden in drukinkt en digitale nulletjes en eentjes.

[Ingrid M.H.Evers]

Was er een 'kunstcollectie van de Regouts'?

Waar is dan de kunstcollectie van de Regouts?

De collectie Wagner-de Wit vormde het eindpunt van een door meerdere generaties opgebouwde verzameling. De erflaters hadden geen kinderen, waren puissant rijk en gepassioneerd. Hun doel was voort te leven in hun verzameling en dat hebben zij inderdaad bereikt!
'De' Regouts bestaan niet! Het vermogen van Petrus Regout werd verdeeld over tien kinderen, die elk ook weer zeven tot twaalf kinderen hadden, die zelf ook weer... (etc.). De genealogie Regout wijst uit, dat reeds de 'tweede' en 'derde' generatie als geheel niet meer betrokken was bij De Sphinx. 'De Regouts' streefden heel andere carrières na, van boerend grootgrondbezitter tot de landelijke politiek toe, diplomatieke dienst en ministerambt incluis. Het vermogen van Petrus Regout sr. raakte dus al meteen versnipperd en een dergelijke ontwikkeling deed zich ook voor bij andere vermogende families van goed katholieke huize.
Het had natuurlijk ook anders gekund. De voorvader van de eveneens katholieke familie Brenninkmeyer bracht zijn vermogen onder in een trust, waardoor nieuwe zakelijke ondernemingen konden worden gefinancieerd, waarvan iedereen op termijn de vruchten plukt(e). (Al is er ook een arme tak!)

Maar heeft u wel eens goed gekeken naar die prachtige en enorme koperen luchters in de oorspronkelijke vier parochiekerken? Die zijn geschonken door Pie Regout. Probleem is dat men deze en andere door Petrus geschonken kerkelijke kunst altijd speculatief beoordeelt: 'Dat was allemaal om de geestelijkheid te paaien'. Persoonlijk ben ik van mening dat men daarmee onrecht doet aan het religieuze wereldbeeld van Petrus sr., maar belangrijker is dat er door zo'n benadering geen beeld ontstaat van wat er nog meer door hem of zijn nazaten aan de stad is geschonken.

Niet geschonken maar wel van ons allemaal is een erfenis aan prachtige panden en landgoederen, door Pie Regout, zijn zonen en kleinzonen gebouwd, opgeknapt of uitgebreid. En op die erfenis moeten we zeer zuinig zijn! Zij waren overigens lang niet de enigen die onze stad in de negentiende eeuw met landgoederen, buitenhuizen en stadspaleizen verfraaiden, maar ook dat is nog nooit op een rijtje gezet.

[Ingrid M.H.Evers]

Schatkamers van de stad

Waar bevinden zich de kunstvoorwerpen die ooit de stadspaleizen van de kanunniken van St-Servaas en O.L.V. verfraaiden?

Kanunniken waren wereldlijke geestelijken. Zij beschikten in tegenstelling tot kloosterlingen over een eigen huis, eigen vermogen en vooral: het recht er zelf over te beschikken. Het merendeel van de Maastrichtse kanunniken was afkomstig uit de plaatselijke burgerij. Vermogen en materiële goederen vloeiden voor een deel ongetwijfeld terug naar de familie: het hemd is nader dan de rok. Overigens is 'stadspaleizen' een beetje overdreven. Lang niet elk pand in de claustrale ring om St.-Servaas- of O.L.Vrouwekerk was even weelderig gebouwd als het huis met voorhof aan het Henric van Veldekeplein. Als dat het geval was, zou er veel meer van bewaard zijn gebleven. (Kijk maar eens hoeveel latere bebouwing er staat tussen de achttiende-eeuwse panden).
Er is echter door kanunniken enorm veel (geld voor) kunstvoorwerpen aan hun kerk en kapittel geschonken. Het is nog nooit systematisch geïnventariseerd, zij het dat het proefschrift van Mieke de Kreek over de kerkschat van de Onze Lieve Vrouwe (Clavis, 1994) enig inzicht geeft voor die kerk.

Waar is het allemaal gebleven? Heel veel is te zien in de schatkamers van de St.-Servaaskerk en de Onze Lieve Vrouwekerk. Met name de eerste is zeer de moeite waard, omdat er bij de restauratie van de kerk veel geld beschikbaar was voor een moderne inrichting. Maar het St.-Servaaskapittel was tevens het rijkste. Het had bindingen met koning en keizer, profiteerde van een constante stroom pelgrims naar het graf van Sint Servaas en van de vrijgevigheid van de eigen parochianen. Zeker, er is veel verloren gegaan, niet in de laatste plaats omdat de smaak veranderde en men 'ouderwets' goud, zilver, koper, tin en brons omsmolt om nieuwe voorwerpen te financieren. Maar wie de Schatkamer van de St.-Servaas- en in mindere mate die van de Onze Lieve Vrouwekerk nooit 'met hersens' heeft bezocht (probeer een inhoudelijke rondleiding te krijgen), mag zich niet beklagen over het vermeende gebrek aan museale historische collecties in Maastricht.

[Ingrid M.H.Evers]

Waar zijn...?

Waar zijn de portretten van de militaire gezaghebbers, de antieke meubels van de rijke bierbrouwers, de schilderijen en tapijten van de welvarende notabelen? In het Bonnefanten ben ik ze niet tegengekomen, in het Museum aan het Vrijthof ook niet.

Natuurlijk is niet alles wat men geneigd is als bezit van de stad te zien, 'van de stad'. Over dat onderwerp is een nieuwe discussie mogelijk, maar dat ligt niet op mijn weg. Uitgaande van normale eigendomsverhoudingen is er het volgende over te zeggen:

1. de portretten van de militaire gouverneurs zijn al eeuwen particulier Duits eigendom en het is de vraag of ze als 'eigendom van de stad' gezien mogen worden. Er is een mooi boekje over verschenen: Servé Minis, De terugkeer van de gouverneurs. De Gouverneursportretten uit het Jachtslot Fasanerie te Fulda, (Maastricht 1998 , 64 blz., met alle portretten in kleur afgedrukt.

2. Tja, waar bleven 'de antieke meubels van de rijke bierbrouwers, de schilderijen en tapijten van de welvarende notabelen?' Binnen de familie vererfd, versleten, verkocht of de deur uitgegooid zonder de waarde nog te herkennen, lijkt mij een normale gang van zaken. De vraag valt verder uiteen in minstens twee subvragen:
- Wat is te vinden in musea en andere collecties?
- Wat is in particulier eigendom, maar wel gedocumenteerd?
De antwoorden moet men zoeken in documentatiecentra en archieven, plaatselijk en landelijk. Het gaat mij te ver er op deze plaats nader op in te gaan.

3. 'In het Bonnefanten ben ik ze niet tegengekomen...'
Nee, dank je de koekoek! Het Bonnefantenmuseum is van een plaatselijk historisch particulier initiatief geëvolueerd naar een provinciaal museum voor moderne kunst, met als belangrijkste subverzameling vroege Italiaanse schilderkunst. Een veel (meer?) mensen aansprekende andere taak is momenteel ook de nevenfunctie als 'Dépendance van het Rijksmuseum' (zie de website). Daar pasten al die particuliere zaken niet meer in. Waar het nu allemaal is? Lees de recente publicaties van dr. Gerard Venner (RHCL) over de geschiedenis van Limburgs- Geschied- en Oudheidkundig Genootschap (LGOG) en van het oorspronkelijk museum. En kijk eens naar de 'museum-uitruil' in de jaren 1970-1980 tussen gemeente Maastricht en Provincie Limburg; lees de jaarverslagen van LGOG, van het Historisch Museum in Venlo etc. en een wereld gaat voor u open!

4. '...in het Museum aan het Vrijthof ook niet.'
Nee, ook heel begrijpelijk. Het Spaans Gouvernement had/heeft als particuliere stichting beperkte structurele middelen en een binnen die middelen passend gericht aanschafbeleid. Maar heeft u ooit een inventaris ingezien van de herkomst van de collectie? Ook hier hebben materiële en financiële locale schenkingen bijgedragen aan de aanvulling van het bestand. Het is - alweer - nooit eens allemaal bij elkaar gezet en dus een kwestie van jaarverslagen lezen.

[Ingrid M.H.Evers]

Het schenken van particuliere collecties: enkele ervaringen met 'oud papier'

Naar mij bekend is komt het regelmatig voor dat (oud-)Maastrichtenaren en anderen tevergeefs mogelijkheden zoeken om hun particuliere collecties in deze stad onder dak te brengen. Nog afgezien van het feit dat Maastricht geen historisch museum heeft, dat collecties niet passen binnen een specifiek museumbeleid, of intrinsiek minder waarde hebben dan de eigenaar er aan hechtte, ligt het probleem soms ook bij de erflaters. Zij stellen in eigen ogen vaak heel redelijke voorwaarden aan de schenking. Wat zij vergeten is, dat deze vaak door emoties ingegeven voorwaarden conflicteren met de belangen van de tweede partij.

Een voorbeeld: enige tijd geleden hoorde ik over een ca. 1.500 banden omvattende, bibliofiel en druktechnisch waardevolle privé-collectie boeken waarvan de familie graag zag dat zij in Maastricht zou blijven. Voorwaarde was echter, dat de boeken in dezelfde boekenkasten zouden worden opgesteld en liefst de hele inrichting van de (studeer)kamer intact zou blijven: een stijlkamer handhaven, dus.
Met dergelijke voorwaarden kan geen moderne bibliotheek meer uit de voeten. Alleen al om praktische redenen (boeken worden opgesteld naar formaat, niet naar onderwerp) zou de collectie uit elkaar gehaald moeten worden. Er zijn echter heel bevredigende tussenoplossingen te bedenken, waardoor de herkomst van de geschonken collectie toch meteen te traceren is. Kijk bijvoorbeeld naar particuliere collecties die reeds eerder zijn ondergebracht bij de Stadsbibliotheek(www.centreceramique.nl), of de universiteitsbibliotheek (bv. de jezuïetencollectie). Onderhandelingen lopen echter vaak vast op emotionele argumenten en onbegrip voor de niet onaanzienlijke financiële consequenties die tegenwoordig een schenking voor de ontvangende instantie met zich meebrengt.

Wat niet altijd algemeen bekend is (je moet er - alweer - jaarverslagen voor lezen), is dat met regelmaat 'de papieren erfenis' van Maastrichtse families of individuele personen wordt geschonken aan plaatselijke archieven. Niet alles is bruikbaar en de instellingen behouden zich het recht voor daarvan een inschatting te maken. Terecht, want sinds de jaren 1990 heeft 'de overheid' (wij!) besloten dat dergelijke instellingen kostendekkend moeten werken (hetgeen natuurlijk godsonmogelijk is). Verzorging, restauratie, beheer en ter beschikking stellen van dat 'papier' kost veel geld en selectie is dus noodzakelijk.

Desondanks worden jaarlijks nieuwe particuliere fondsen overgedragen. Een recente aanwinst voor het RHCL was het laatste gedeelte van het familiearchief Bonhomme. De Bonhommes zaten drie eeuwen lang in 'het openbaar vervoer' en waren geparenteerd aan tal van vooraanstaande families. Een dergelijke schenking draagt geweldig bij aan de kennis van de stad. Maar het zijn niet alleen de familiepapieren van gegoede families die welkom zijn. Een kijkje onder de knop 'archieven en collecties' op de website van het RHCL laat zien dat ook kleine collecties en 'gewone mensen' van belang kunnen zijn.

[Ingrid M.H.Evers]

Late reactie, 1

Ik kan dit uiteraard niet hard maken, maar dit lijkt mij een achteraf-interpretatie van Dickhaut. Ik weet niet of in de vroege jaren '50, toen het echtpaar Wagner-de Wit voor deze stad koos, het predikaat 'bourgondisch' al van toepassing was op de industriestad Maastricht. Bovendien lijkt mij dat geen aannemelijk argument bij het kiezen van een vestigingsplaats voor een kunst- en antiekcollectie.

Mogelijk. Maar over de onlogische en emotionele overwegingen van erflaters vallen bibliotheken vol te schrijven.
Wat betreft de opkomst van de kwalificatie 'Bourgondische stad' voor Maastricht: ik vermoed dat er in de publicaties van de Vereniging VELDEKE wel wat over te vinden valt.

[El Loco]

El Loco is inderdaad een beetje 'loco' met zoveel vragen tegelijk! Beetje verwarrend ook, want hier worden uiteenlopende zaken op één hoop gegooid, zoals kunstmecenaat, erflatingen en wat ik 'gelegenheid' zou willen noemen.

Inderdaad Ingrid, zoe loco wie ein sjöp
Maar toch ook weer niet zo loco dat ik de zaken niet een klein beetje uit mekaar zou kunnen houden. Ik heb hier niet gerept over kunstmecenaat (= het financieel of materieel ondersteunen van kunstenaars). Mijn nachtelijke klacht ging inderdaad over (het gebrek aan) schenkingen en legaten en de overdracht van complete privé-collecties aan culturele instellingen zoals musea, schatkamers, bibliotheken en archieven in deze stad. Ingrid geeft daar plausibele verklaringen voor: de beperkte schaal van Maastricht, het culturele klimaat, vererving bij grote, katholieke families, het feit dat particuliere schenkingen niet passen binnen museumcollecties, etc. Toch nog een paar puntjes:

Ik vergeleek de museumcollecties in Maastricht met musea in het omringende buitenland. De steden waar die musea gevestigd zijn, zijn inderdaad groter en er wonen wellicht meer kapitaalkrachtige kunstliefhebbers. Ik noem daarom nog wat voorbeelden uit het nabije binnenland: het Van Abbemuseum in Eindhoven, De Pont in Tilburg en het Museum G.M. Kam (nu: Valkhof) in Nijmegen, waarbij de namen al aangeven dat hier particuliere verzamelaars aan de basis van lokale musea hebben gestaan. Overigens is de basiscollectie van het Museum Van Bommel-van Dam in Venlo afkomstig van een 'Hollands' (Amsterdams) echtpaar...

Over de rigoreuze koerswijziging van het Bonnefantenmuseum vanaf 1999 verschil ik met Ingrid van mening. Opvallend is wel dat Maastrichtenaren weinig hebben bijgedragen aan de huidige museumcollectie. Die is, voor zover ik weet, grotendeels afkomstig van het rijk (langdurige bruiklenen Rijksmuseum en Instituut Collectie Nederland). Twee deelcollecties van het Bonnenfanten vinden hun oorsprong in niet-Maastrichtse privé-collecties. De collectie Neutelings (Middeleeuwse religieuze kunst) werd bijeengebracht door de Brabantse koekjesfabrikant (Liga!) Willem Neutelings en in 1996 in permanente bruikleen afgestaan. De collectie hedendaagse kunst werd in 2006 aanzienlijk uitgebreid door een langdurige bruikleen van het Luikse (hic!) echtpaar Vandenhove. De 'seminale collectie' hedendaagse kunst (voornamelijk Amerikaanse minimalisten en Italiaanse Arte Povera) is in de laatste 25 jaar opgebouwd met behulp van structurele bijdragen van een vijftiental Limburgse bedrijven en één particuliere schenker (inderdaad, het echtpaar Mourmans).

Wat betreft de andere musea: de herkomst van de collectie van het Museum aan het Vrijthof is hierboven al beschreven. Ingrid's verhaal "Schatkamers van de stad" (post #33 in deze thread) overtuigt mij niet. Welk pronkstuk in de schatkamer van Sint-Servaas (wil je nooit meer SS-kapittel schrijven, Ingrid?) is afkomstig uit de nalatenschap van een hoogproost? De vergulde buste van Sint Servaas is geschonken door de hertog van Parma, niet door een of andere kanunnik. In het Natuurhistorisch Museum bevinden zich trouwens wèl een aantal belangrijke privé-collecties afkomstig van Maastrichtse en Limburgse verzamelaars. Bibliotheken en archieven vormen natuurlijk weer een verhaal apart.

Maar wat er aan particulier kunstbezit van Maastrichtenaren in het publieke domein is terechtgekomen, is toch bedroevend weinig te noemen. Misschien dat het radio-spotje van nalaten.nl daar verandering in zal brengen?

[Ingrid M.H.Evers]

Voorgenomen vervreemding c.q. verkoop van delen van de Collecie Wagner-de Wit

De vraag die hierbij gesteld kan worden is: Mag dat? De collectie Wagner-de Wit bestaat grotendeels uit voorwerpen die geen of weinig relatie hebben tot Maastricht. Mag je grote delen uit een collectie, die door de verzamelaars weloverwogen is samengesteld, verkopen en daarmee het karakter van de verzameling veranderen? Vanuit Maastrichts perspectief en met het oog op de toekomst van het museum zeg ik: ja. Maar of dat in de geest van de schenkers is? Ik betwijfel het.

Volgens Dickhaut/Minis is eventuele verkoop om nieuwe fondsen te genereren volgens de doelstellingen van de stichtingsakte inderdaad mogelijk en in de geest van de schenkers. Afgezien daarvan kan een stichtingsbestuur die doelstellingen vaak aanpassen, zolang het maar 'in de geest van de erfgenamen' blijft. Naar ik meen behoren de statuten van verenigingen en stichtingen tot het openbaar domein en zijn ze in te zien bij de Kamer van Koophandel van de plaats waar het bestuur van de vereniging of stichting is gevestigd. Men neme de proef op de som.

[El Loco]

Mogelijk. Maar over de onlogische en emotionele overwegingen van erflaters vallen bibliotheken vol te schrijven.

Nu ik er over nadenk (inderdaad, nu pas...) lijkt 't mij veel aannemelijker dat de Wagners zich bij de keuze voor Maastricht lieten leiden door hun eigen collectie. Daarin neemt de Zuid-Nederlandse schilderkunst een belangrijke plaats in (jawel, dezelfde schilderijen die mevrouw Dickhaut nu wil verkopen). Wat ligt er dan meer voor de hand dan de collectie onder te brengen in de meest zuidelijke stad van Nederland? Pure speculatie, maar we zijn lekker bezig en daar gaat 't om

[El Loco]

Volgens Dickhaut/Minis is eventuele verkoop om nieuwe fondsen te genereren volgens de doelstellingen van de stichtingsakte inderdaad in de geest van de schenkers.

Ik citeer even uit het eerdergenoemde boekje van Timmers (die op zijn beurt de stichtingsacte van 31 augustus 1954 aanhaalt):

(...) het instand houden, verzorgen en uitbreiden en voor het publiek, al dan niet tegen betaling ter bezichtiging stellen van een collectie voorwerpen van kunst en nijverheid, bijeengebracht door het echtpaar Wagner-de Wit, zoals en voor zover deze bij de oprichting der Stichting in eigendom aan de Stichting zijn overgegaan of aan haar in gebruik zijn gegeven en nadien door het Bestuur van de Stichting zullen zijn uitgebreid.

Bron: Prof. dr. J.J.M. Timmers, Geschiedenis van het Spaans Gouvernement te Maastricht, p. 37

[Ingrid M.H.Evers]

Waar ging deze discussie ook weer over?

Over de rigoreuze koerswijziging van het Bonnefantenmuseum vanaf 1999 verschil ik met Ingrid van mening. Opvallend is wel dat Maastrichtenaren weinig hebben bijgedragen aan de huidige museumcollectie.

Over het huidige Bonnefantenmuseum en de meriten van de daar aanwezige collectie héb ik geen mening, El Loco. Ik ben daartoe ten enen male onbevoegd en heb hoogstens een persoonlijke voorkeur. Ik heb slechts enkele achtergronden duidelijk willen maken bij het ontbreken van 'Maastrichtse' collecties in musea in Maastricht in het algemeen, c.q. het ontbreken van een Historisch Museum in het bijzonder. Ik heb wat leessuggesties gedaan en ik kan mij voorstellen dat er wat dat betreft nog wel andere 'titels' zijn aan te dragen.

Ingrid's verhaal "Schatkamers van de stad" (post #33 in deze thread) overtuigt mij niet. Welk pronkstuk in de schatkamer van Sint-Servaas (...) is afkomstig uit de nalatenschap van een hoogproost? De vergulde buste van Sint Servaas is geschonken door de hertog van Parma, niet door een of andere kanunnik.

Ik ben historicus, geen kunsthistoricus en dat verklaart onder meer waarom ik niet elk detail van elke schenking in deze stad ken. Alleen iemand die jarenlang detaillistisch kunsthistorisch literatuur- en archiefonderzoek heeft gedaan, zou misschien op een aantal van de nog te stellen en reeds opgeworpen vragen een antwoord hebben.

De vraag over de hoogproosten begrijp ik niet helemaal. De oudste mij bekende schenking van iemand die aan het hoofd stond van 'St.-Servaas' is die van abt Eginhard of Einhard (ca. 770-840 na Chr.) en dan zitten we ruim voor het jaar 1000 in de tijd van Karel de Grote. In de achtste eeuw waren er nog geen proosten. Die kwamen er pas omstreeks het jaar 1000 en het verschijnsel 'hoogproost' is van nog later datum. Maar wat hebben de 'hoogproosten' ermee te maken? In tegenstelling tot de kanunniken waren zij vaak 'neet van hei', en hadden we het oorspronkelijk niet over schenkingen van Maastrichtenaren c.q. Maastrichtse families?
Wat betreft de 'buste van Parma': inderdaad, een soort herstelbetaling voor het tijdens het beleg van 1579 verloren gaan van de oorspronkelijke buste, door hertog Hendrik van Beieren geschonken in 1403.

In het Natuurhistorisch Museum bevinden zich trouwens wèl een aantal belangrijke privé-collecties afkomstig van Maastrichtse en Limburgse verzamelaars.

Lieve help, wat heeft dát nu ineens met dit verhaal van doen? We hadden het toch over meubels, tapijten en schilderijen? Maar ik zal de eerste zijn om het te bevestigen. Tenslotte heb ik er zelf uitgebreid over geschreven in de Publications van 1991.

Bibliotheken en archieven vormen natuurlijk weer een verhaal apart.

Inderdaad.

Maar wat er aan particulier kunstbezit van Maastrichtenaren in het publieke domein is terechtgekomen, is toch bedroevend weinig te noemen.

Ik postuleer dat dat betrekkelijk is, zeker als El Loco in de zinsnede 'in het publieke domein' de locatie Maastricht ineens loslaat. Maastrichtse privé-collecties bevinden zich in het Teylersmuseum, in het British Museum, de Bibliothèque Nationale en in de Nieuwe Wereld, om maar een paar voorbeelden te noemen. Maar hiermee is de cirkel rond, want nu zijn we weer terug bij El Loco's vraag aan het begin: 'Hoe komt dat?'
Ook als ik El Loco's nachtelijke ontboezeming verkeerd heb begrepen (ik meende - kennelijk abusievelijk - dat hij een wat langere termijnvisie schetste en niet zozeer de huidige situatie), blijft die vraag overeind. Voor de beweegredenen van huidige collectioneurs ben ik echter niet competent: dat is nog niet eens contemporaine geschiedenis...

[Ingrid M.H.Evers]

Stichtingsakte Wagner-de Wit

Ik citeer even uit het eerdergenoemde boekje van Timmers (die op zijn beurt de stichtingsacte van 31 augustus 1954 aanhaalt):
Bron: Prof. dr. J.J.M. Timmers, Geschiedenis van het Spaans Gouvernement te Maastricht, p. 37

Dit zijn de doelstellingen van de Stichting Wagner-deWit en het citaat is helemaal juist. Jammer dat Timmers niet ook de in dit soort akten gebruikelijke volgende punten vermeldt, zoals de middelen waarmee het bestuur die doelstellingen kan nastreven (bv. verkoop van collectiebestanddelen), en eventuele bevoegdheden de voorwaarden van de oorspronkelijke akte aan te passen. Het zou wel prettig zijn als we hier niet langer naar rechtmatigheden hoefden te gissen. Of het reilen en zeilen van een particuliere stichting ons aangaat is overigens een tweede, een derde en een vierde.

[El Loco]

Over het huidige Bonnefantenmuseum en de meriten van de daar aanwezige collectie héb ik geen mening, El Loco. Ik ben daartoe ten enen male onbevoegd en heb hoogstens een persoonlijke voorkeur.

Dan heb ik dat verkeerd begrepen. Ik meende een lichtelijk misnoegen waar te nemen in dat stukje over het afstoten van de archeologische collectie.

Of het reilen en zeilen van een particuliere stichting ons aangaat is een tweede, een derde en een vierde.

Eens. Straks gaat die transformatie van dat museum niet door, omdat wij hier moeilijke ethische vragen hebben zitten opwerpen! Het laatste wat ik wil!

[Ingrid M.H.Evers]

Archeologie?

Dan heb ik dat verkeerd begrepen. Ik meende een lichtelijk misnoegen waar te nemen in dat stukje over het afstoten van de archeologische collectie.

Ik geloof niet dat ik ook maar ergens over archeologie heb gesproken? Hadden we het niet over collecties van Maastrichtenaren, met name 'schilderijen, meubels en vloerkleden'?