Arbeiders in Limburg / VARA-serie

[Ingrid M.H.Evers]

spijskokerij / gaarkeuken

Dat deuntje komt volgens mij uit katholieke hoek; als de socialisten het hebben gezongen, wie hadden ze dan op het oog? Hun eigen achterban?

Het liedje verwijst naar de afgunst die - misschien niet ten onrechte - werd verondersteld bij de neutrale en socialistische arbeiders. De 'blauwe' waren de katholieken, de 'roeie' de socialisten. De socialisten hebben veel gedaan voor hun aanhang, maar een gaarkeuken was daar niet bij. Het liedje moet stammen uit de periode 1880-1917. De Centrale Keuken die in het laatste jaar werd ingesteld, was geen particulier (katholiek) initiatief, maar een gemeentelijke instelling.

De eerste spijskokerij ter ondersteuning van de behoeftigen was die van de Sociëteit Momus (1846-1918 ). De Momus was politiek neutraal, maar vanwege het grote aantal katholieke notabelen onder de leden, werd zij vaak als katholiek aangemerkt. De instelling werkte met kaartjes die behoeftigen recht gaven op een portie soep, vandaar het 'soppekeertsje'.

Ruim twintig jaar later volgde de katholieke St.-Vincentiusvereniging (gaarkeuken in de jaren 1868-1917 en 1937-1948 ). Ook de Maatschappij tot Nut van het Algemeen dreef een tijdlang een spijskokerij. In de Eerste Wereldoorlog kwam er van gemeentewege zoals gezegd een Centrale keuken (1917-1919), evenals in de Tweede Wereldoorlog (1940: op de Heerderweg en aan de Boschstraat; in 1941 volgde een vestiging in Limmel). Dit laatste initiatief bleef in stand tot 1943, waarna het werd overgenomen door een Duitsgezinde onderneming. Uiteindelijk in bedrijf tot in 1946.

Literatuur:
Historische Encyclopedie Maastricht (2005)

[Verwijderde gebruiker]

Gaarkeuken

Leuk, de gaarkeuken aan de Heerderweg kwam gisteren nog aan de orde bij Ouderen Online.

[Verwijderde gebruiker]

Dat deuntje komt volgens mij uit katholieke hoek; als de socialisten het hebben gezongen, wie hadden ze dan op het oog? Hun eigen achterban

Het deuntje is volgens Hans Evers en Hub Schwaenen afkomstig van de socialisten:
'Bovendien worden de soepkokerijen bespot door de socialisten. Dezen zien ze als een middel van de Sint Vincentiusvereniging om mensen naar de kerk te krijgen, lid van een of andere congregatie te worden of om ze af te houden van het socialisme.'

Bron: De Vincentiusvereniging in Maastricht, een aspect van de stadsgeschiedenis vanaf 1848, onder redactie van Hans Evers en Hub Schwaenen, pag. 76

[Ingrid M.H.Evers]

Michel Ubachs, Een eeuw modern kapitalisme (1934)

Het citaat dat Toller aanhaalde uit mijn tekst (posting nr. 17) is onvolledig. Achter 'achterban' stond bij mij een vraagteken.

In 1982 heb ik dit liedje opgenomen in het Silhouetje nr. 8 over De Momus, zie pag. 36, waar de soepkeuken aan de orde kwam. Ik was toen nog jong en onbedorven , het silhouetje De Momus was pas mijn tweede publicatie.

Ik ben indertijd afgegaan op wat ik las in de literatuur: Het citaat kwam uit M. Ubachs, Een eeuw modern kapitalisme, De Momus). Dat zijn dus mensen die NIET katholiek zijn, maar het eigenlijk graag zouden zijn, vanwege de gratis maaltijden.

Als je er Michel Ubachs op naslaat, schrijft hij er het volgende over:
Roomsche kinine en rode koorts.

[Verwijderde gebruiker]

In het boekwerk onder redactie van Hans Evers en Hub Schwaenen staat op pagina 76 achter de tekst:

‘Bovendien worden de soepkokerijen bespot door de socialisten. Dezen zien ze als een middel van de Sint Vincentiusvereniging om mensen naar de kerk te krijgen, lid van een of andere congregatie te worden of om ze af te houden van het socialisme.’

het aandachtscijfer 91. Dit verwijst onderaan dezelfde bladzijde naar, GAM Archief Nafzger: nr. 72. Met mijn beperkte kennis denk ik dat dit het archief is van de voormalige wethouder Nafzger die ik niet in mijn bezit heb.

Jos Perry schrijft op pagina 43 en 42 van Roomsche kinine tegen roode koorts:

‘Op gezette tijden verschenen in de volksbuurten de armenbezoeksters van de ‘Société de Charité’ met hun notitieboekjes, en de heren van de Sint Vincentiusvereniging die – altijd met zijn tweeën – bonnen voor levensmiddelen kwamen uitreiken.8 Natuurlijk niet aan iedereen! Wee degene die, al te duidelijk voor het oog van de buitenwereld, kerk en goede zeden aan zijn laars lapte. Brood-, soep- en kolenkaarten gingen aan zijn neus voorbij…’

In de tekst verwijst Perry onder andere door het aandachtspuntje 8 naar; Honderdjarig bestaan der Vereeniging Société de Charité; Herdenking van het honderdjarig bestaan van de Sint Vincentiusvereniging. Ook verwijst hij naar Fons Olterdissen in zijn Mestreechter vertelsels, pagina 169 e.v.

Uit deze tekst kun je opmaken dat het van wezenlijk belang was dat de arme die in aanmerking wenste te komen voor de bonnen katholiek diende te zijn. Nu waren de meeste mensen ook de socialisten katholiek van geboorte, maar het ging de Sint Vincentiusvereniging om de combinatie katholiek en goede zeden. En met name het laatste punt daar scoorden de socialisten niet op.

Jos Perry schrijft op pagina 90 van Roomsche kinine tegen roode koorts:

‘Afweer van gevaren zoals dat van het socialisme speelde in dat geheel een belangrijke rol.’

Jos Perry schrijft op pagina 60 van Roomsche kinine tegen roode koorts:

‘Armenonderwijs, speciaal op godsdienstig gebied, was ook een van de activiteiten waar de Sint Vincentiusvereniging zich mee ging bezig houden. Daarbij beperkte de religieuze lekenvereniging, te Maastricht opgericht in 1848, zich niet tot de jongere kinderen. Voor de kinderen die al op een van de fabrieken werkten trachtte zij in de vorm van een zondagsschool een soort herhalingsonderwijs te organiseren. De bedeling diende daarbij als pressiemiddel.’

Het zijn van socialist of aanhanger van het socialisme gaf je geen toegang tot de bedeling, dus geen bonkaarten.

‘Michel Ubachs' boek was een pamflet, een strijdschrift, en als zodanig heeft het zijn functie vervuld. Het bezorgde Pie Regout onverdiend een slechte naam: de zonden van de zonen werden (en worden door sommigen nog altijd) de stamvader aangerekend. Maar de historische waarheid liep niet altijd parallel met zijn tekst. Jos Perry heeft dat in zijn proefschrift Roomsche kinine en rode koorts deels aangetoond.’

Over het ‘onverdiend een slechte naam’ voor Pie Regout wil ik toch een opmerking maken. Petrus (Pie) Regout wist precies op welke wijze hij zijn doel wilde bereiken. De kerk en haar instellingen werden overladen met geschenken. Overal waar de kerk tegen ageerde volgde Regout gedwee. Het streven van de kerk en haar instellingen was om samen met de fabriekseigenaren ‘de armen en de fabrieksarbeiders te helpen schikken in hun lot.’ Het ontwikkelde en ingezette beleid van Petrus Regout is voortgezet door zijn zonen. Jos Perry laat in zijn boek Roomsche kinine tegen roode koorts op de pagina’s 60, 61 en 62 dit duidelijk naar voren komen.

[Ingrid M.H.Evers]

armen, dan is dat zeker bedoeld om de kinderen enige godsdienst en morele waarden bij te brengen, maar ook om te voorzien in een lacune waar de overheid zich bij voorkeur verre van hield: leren lezen, rekenen en schrijven.

Wat betreft Pie Regout: hij trok zich in 1870 terug uit de zaak en stierf in 1876, lang voor het socialisme in Maastricht manifest werd, en lang voordat de lokale geestelijkheid daartegen ten strijde trok met de voorhanden machtsmiddelen (zoals bv. de bedeling) en na 1891 zelfs met volledig negeren van de pauselijke encycliek Rerum Novarum.

Probeer de man eens in zijn tijd te zien, niet met de ogen van nu of 1930 en al helemaal niet als degene die de beleidslijn van zijn zonen zou hebben uitgezet. Bedenk dat je steeds opnieuw de chronologie in de gaten moet houden. Ik wil er best eens over praten, maar het gaat veel te veel tijd kosten om dat allemaal hier te behandelen.

[Verwijderde gebruiker]

Kwam nog een leuk spotliedje tegen, die de socialisten zongen rond 1900. In die tijd kregen de armen soep van de St. Vincentiusvereniging.

" En wie auwer of ze weurde en wie stommer of ze zien
En veur e soppekeertsche zoue 'n ze van de blauwe welle zien"

Als echte 100%Sjeng met Sint-Pieterse afwijkingen en lettend op de tekst: die komt uit rode hoek. Minachting voor de mensen die omwille van een voordeeltje alle kanten "opkleuren". Katholieken zouden niet het woord "blauwe" in deze context hebben gebruikt. Bestaat er een variant "En wie auwer of ze weurde en wie stommer of ze zien
En veur e soppekeertsche zoue 'n ze van de roeje welle zien" ?

[Verwijderde gebruiker]

Mijn postings 16 en 19 aangaande het liedje zijn duidelijk. Ook de bron en uitleg van de tekst voorafgaande aan het liedje is duidelijk. Voor welke armen of arbeiders het liedje bedoeld was maakt niets uit. In elk geval staat vast dat de socialisten dit zongen en dat met de blauwen bedoeld worden de te kerk gaande katholieken.

Ik heb verhaald over een spotlied van rond de eeuwwisseling 19e naar de 20e eeuw met daarbij tevens gekoppeld de motiveringen van de Sint Vincentiusvereniging en de katholieke kerk om de armen te bedelen en dat deze ‘bedeling een pressiemiddel is’.

Of de werkwijze van deze instellingen de juiste waren, daar verschillen we duidelijk van mening over. In elk geval waren in deze tijd de armen en arbeiders daar de dupe van, de Parlementaire Enquête van 1887 en het werk van Jos Perry, ‘Roomsche kinine tegen roode koorts’ spreken voor zich.

De zijsprong naar Petrus Regout is mijn antwoord op een opmerking over het ‘onverdiend een slechte naam’. Het enige dat mij verwonderd is dat het tot nu toe nog niemand is gelukt hem te rehabiliteren. Jos Perry het schreef hierover:
Het socialistisch blad ‘Recht voor Allen’ betitelde de door Petrus Regout gestichte fabriek als een ‘moordhol’. Onder de pen van L.M. Soeters, schrijver van ‘objectieve geschiedschrijving’ aangaande het gedenkboek van de firma veranderde het moordhol in een sanatorium.

[Ingrid M.H.Evers]

Rehabilitatie Petrus I Regout

De zijsprong naar Petrus Regout is mijn antwoord op een opmerking over het "onverdiend een slechte naam". Het enige dat mij verwonderd is, dat het tot nu toe nog niemand is gelukt hem te rehabiliteren. Jos Perry het schreef hierover:
'Het socialistisch blad "Recht voor Allen" betitelde de door Petrus Regout gestichte fabriek als een "moordhol" (...) Onder de pen van L.M. Soeters, schrijver van "objectieve geschiedschrijving" aangaande het gedenkboek van de firma veranderde het moordhol in een sanatorium'.

Roomsche kinine en rode koorts).

Het betreffende citaat uit 'Recht voor allen' dateert uit de jaargang 1887. Perry heeft twee afleveringen uit dat jaar gebruikt, maar geeft niet specifiek aan in welke aflevering het 'moordhol' wordt genoemd. Perry schrijft zoals je al aangaf:
"Het socialistisch blad "Recht voor Allen" betitelde de door Petrus Regout gestichte fabriek als een "moordhol".
Let wel: Er staat: de door Petrus Regout gestichte niet'de arbeidersbeweging en de katholieke kerk in Maastricht [in de periode] 1880-1920', zoals hij dat ook opgeeft in de ondertitel van zijn dissertatie.

Dan de vraag 'waarom niemand inmiddels Petrus Regout heeft kunnen rehabiliteren?' Jos Perry promoveerde in 1983 en zijn onderzoek betrof slechts zijdelings Petrus (I) Regout. Inmiddels zijn we ruim dertig jaar verder en is het beeld wel degelijk in positieve zin bijgesteld. De onderschatte dissertatie van Maenen (1959) heeft een zekere herwaardering gekregen en daarmee ook de persoon van Regout. Ook het proefschrift van Van Iterson (zie hieronder), en enkele detailstudies hebben de verschuiving van het beeld versterkt en er is nu in het geplande westelijk Boschstraatkwartier zelfs een straatnaam aan hem gewijd, namelijk het 'Petrus Regoutplein'. (Commissie Naamgeving, 13 mei 2008 ).

Het proefschrift van de socioloog A.Th.M. van Iterson: 'Omdat Petrus Regout, die zich toch met een zo moderne activiteit als de grootschalige industrie bezighield, onbuigzaam bleef vasthouden aan waarden en praktijken uit een andere tijd en een ander land, groeide de weerstand in stad en land. De zonen Regout, die de leiding over de verschillende bedrijfsactiviteiten in de jaren zeventig overnamen, hadden echter geen paternalistische, maar een liberale stijl ontwikkeld - [en] nog wel de hardvochtige, cynische variant ervan. (...) Hun hard-liberale stijl laat zich misschien begrijpen als een uiting van een gefrustreerde paternalistische stijl. Dit alles is niet bedoeld als een apologie [verdediging], maar als een poging gedrag te begrijpen [van de zonen. imhe] dat - terecht - zoveel verontwaardiging heeft veroorzaakt. (...) Als ik een gezinspsycholoog was, zou ik Petrus Regout misschien postuum verwijten dat hij weliswaar een vader voor zijn arbeiders is geweest, maar niet voor zijn kinderen. Goed opgevoede kinderen [d.w.z. opgevoed volgens de waarden die Regout bijvoorbeeld in geschrifte heeft uitgedragen en verdedigd. imhe] zeggen en doen zoiets niet, ook niet al zouden ze zijn getart.'

[Verwijderde gebruiker]

Ik ben tijdens mijn research al meerdere keren op mooie geschiedkundige verhalen gestuit op dit forum, daarom vraag ik ook graag jullie om hulp. Brand dus los!

Tips mogen via dit forum, maar ook via els.knaapen@vara.nl of 035-6711 417. Ben benieuwd!

Als het goed is, komt de VARA in november naar Maastricht voor opnames en een bezoekje.

[Annefine]

NPO 2
Vrijdag 16 oktober 2015


VARA : DE STRIJD , 10 -delige geschiedenisserie

MONDDOOD VANWEGE EEN WONINKJE HERBENUSSTRAAT MAASTRICHT,
Erik Dijkstra praat met Breur Henket, nakomeling van drie generaties Regoutarbeiders.

Zeer de moeite waard om terug te kijken !!!!

[parel]

Voor wie terugkijken wil http://destrijd.vara.nl/artikelen/rode-vlaggenroute/205/monddood-vanwege-een-woninkje

Breur deed het erg goed, chapeau.
Veel kijkpezier

[Pier]

NPO 2 Vrijdag 16 oktober 2015


VARA : DE STRIJD , 10 -delige geschiedenisserie

MONDDOOD VANWEGE EEN WONINKJE HERBENUSSTRAAT MAASTRICHT,
Erik Dijkstra praat met Breur Henket, nakomeling van drie generaties Regoutarbeiders.

Zeer de moeite waard om terug te kijken !!!!

Mooie uitzending

Hoogtepunt was misschien wel om onze Breur achterop een oude Kreidler te zien zitten met een schitterde helm..........

[Verwijderde gebruiker]

Flikken Maastricht heeft niet het alleenrecht zich soms niet aan de verkeersregels te houden Pier en ik voorspel je: de vet leren helm wordt weer een hype in vogelrijke gebieden.