Slavernij in Maastricht dan wel Limburg

[Pier]

Op 4 juli 2022 stelde de GroenLinks-fractie in de gemeenteraad van Maastricht vragen over het slavernijverleden van Maastricht.
Deze brief is via onderstaande link te lezen:
https://maastricht.parlaeus.nl/user/..._Keti_Koti.pdf(Bron: https://www.1limburg.nl/nieuws/13098...e-kasteelheren)

Helaas vermeldt de Historische Encyclopedie Maastricht (HEM) niets over de families Pichot de Plesis en Liedel, noch over slavernij (in Maastricht).

(Zie voor oorsprong van deze topic: https://forum.mestreechonline.nl/for...368#post105368}

[Ingrid M.H.Evers]

Helaas vermeldt de Historische Encyclopedie Maastricht (HEM) niets over de families Pichot de Plessis en Liedel, noch over slavernij (in Maastricht).

Dat is niet helemaal juist, Pier, maar er is in de huidige uitgave (2005) inderdaad geen lemma 'slavernij' of 'slavenhandel'. Dat komt, omdat de HEM uitsluitend lemma's opnam waarover overzichtelijk was geschreven, zie deze link.https://nl.wikipedia.org/wiki/Histor...die_Maastricht. Pichot kun je terugvinden in de lemma's over de vrijmetselaarsloge Alliance, en onder Blankenberg. Liedel (immers kasteelheer te Well) wordt nergens genoemd. Interessant is ook de tegenbeweging: de Aartsbroederschap van de Allerheiligste Drievuldigheid en de MissiezustersGroot verhalenboek van Maastricht. Meer sprokkels uit het archief, Zutphen, De Walburg Pers, 2011, 49-51.
De tekst staat ook op de website van het RHCL, onder 'Archiefsprokkels", maar is lastig te vinden.

[Ingrid M.H.Evers]

Overigens hebben we het op onze site (MO) ook nog eens gehad over slavernij, toen in verband met de Kloosterzusters van Onze Lieve Vrouw van Afrika: https://forum.mestreechonline.nl/for...l-v-van-afrika

[Pier]

Overigens hebben we ook op onze site (MO) het weleens gehad over slavernij, in verband met de Kloosterzusters van Onze Lieve Vrouw van Afrika: https://forum.mestreechonline.nl/for...l-v-van-afrika

Aartsbroederschap van de Allerheiligste Drievuldigheid ter Verlossing van Gevangenen (een organisatie van gelovige leken).
Dat kwam al meer in de richting van hetgeen brief van GroenLinks voor ogen heeft.
Maar, alleen met deze kennis, lijkt het mij dat we in Maastricht niet kunnen spreken van een georganiseerde dan wel bloeiende slavenhandel.

PICHOT du PLESSIS
Even gekeken naar de genoemde Salomon Pichot du Plessis:
Uit een krantenartikel van 14 april 1973 in het Limburgs Dagblad, lees ik dat het betreft:
Salomon Renier Marius baron Pichot de Plessis.
Via genealogieonline de navolgende data gevonden.
Geboren op 16 juni 1789 te Bunde en
overleden op 31 december 1840 te Cadier en Keer.

Dat was nota bene 23 jaar voor de afschaffing van de slavernij.

Maar het wordt wel leuk. Salomon Pichot dus Plessis was een zoon van:
Ephraim Daniel PICHOT
Hij is geboren op 21 januari 1753 in Paramaribo,
van beroep: Kapitein Cavalerie Reserve;
overleden op 27 februari 1847 in Maastricht,
en
Sara Louisa HESSELBERG
geboren op 26 mei 1752 in Maastricht en
overleden op 5 februari 1814 in Maastricht.

Ephraim Daniel PICHOT was Schepen en burgemeester van Maastricht.

Dus hier is wel een link tussen Suriname en Maastricht.

[Ingrid M.H.Evers]

Dus hier is wel een link tussen Suriname en Maastricht.

Jawel, ik denk dat er misschien nog wel wat meer meer boven water te halen is.
Maar we hadden het over de HEM en die is gezien de uitgangspunten 'niet-schuldig' aan de niet-vermelding van het onderwerp slavernij in verband met Maastricht'.

Overigens heeft Suzanna du Plessis lemma's gekregen bij het internationaal vrouwenarchief Atria (Amsterdam) en op Wikipedia.

https://atria.nl/nieuws-publicaties/...sis-biografie/

https://nl.wikipedia.org/wiki/Susanna_du_Plessis

[Pier]

(...)

Overigens heeft Suzanna du Plessis lemma's gekregen bij het internationaal vrouwenarchief Atria (Amsterdam) en op Wikipedia.

https://nl.wikipedia.org/wiki/Susanna_du_Plessis

Mooie aanvulling, maar mij ontging in het begin even de directe link tussen Suzanna du Plessis en "onze" Salomon Pichot du Plessis.
Dat is uiteindelijk wel te lezen in wikipedia, maar voor de leesbaarheid van deze topic even het navolgende (uit wikipedia)

"(...)
Maria Susanna du Plessis, ook geschreven als DuplessisDe Oude Oranjetuin, waar ook haar moeder en haar eerste echtgenoot lagen. De tekst op haar grafsteen heeft ze zelf opgesteld en luidt als volgt: 'Eindelijk ben ik tot rust gekomen'. De grafsteen ligt sinds 1835 ingemetseld in de vloer van de hervormde kerk in Paramaribo.^[2]Pichot (1789-1840), de jongste zoon van de Maastrichtse militair en bestuurder Ephraim Daniel Pichot, die weer een zoon was van haar halfbroer Jan Willem Pichot. In 1789 reisde ze vanuit Suriname naar Meerssen om aanwezig te zijn bij de doopplechtigheid van haar verre familielid. Ze wist voor elkaar te krijgen dat hij zijn achternaam kon uitbreiden met de toevoeging 'du Plessis'. Enkele jaren later erfde de zesjarige zowel Nijd en Spijt als het Huis Du Plessis. (...) "

Zo komt Maastricht in ieder geval iets korter bij de Surinaamse slavenhandel terecht.

(..)
Maar we hadden het over de HEM en die is gezien de uitgangspunten 'niet-schuldig' aan de niet-vermelding van het onderwerp slavernij in verband met Maastricht'.
(..)

Ik zou zeker niet willen beweren of maar de geringste suggestie willen doen dat de HEM in enige vorm 'schuldig' zou zijn aan het niet-vermelden van het onderwerp slavernij in Maastricht.
Sterker nog.
Na de opmerking in posting # 2, - Pichot kun je terugvinden in de lemma's over de vrijmetselaarsloge Alliance, en onder Blankenberg - is in de HEM te lezen dat Salomon Pichot du Plessis erfgenaam was vab een Surinaamse plantagebezitster.
Dat is dus de hierboven beschreven Maria Susanna de Plessis.

[Antonius]

Spannend dat men nog zoveel kan achterhalen over die personen en een grafsteen aantreffen kan.

Ja m'n reactie is tweeledig, het graf laten ruimen en familie die volgens de genealogie speurtocht aan het slavernij verleden gelieerd kunnen worden.
M'n opa komt van Curaao als geboren zoon van een Nederlandse Marine Officier en een Creoolse slavin. Het is nooit in me opgekomen dat ik zelf daarvoor excuses moet aanbieden.
M'n opa vertelde mij een en ander over m'n overgrootvader en zijn familie. Oorspronkelijk kwamen ze uit Zeeland en was die overgrootvader bij de marine en volgde zo z'n voorvaders in Militaire dienst. Een bijbaantje zo vertelde m'n opa was slavenhandel voor veel officieren. Immers de officieren verdienden niet echt veel soldij bij de Staat der Nederlanden in de 18e eeuw.
Begrijpt u?

Een familie die terug naar Nederland kwam en in de Kattenstraat in de armoede van het officiers pensioen leefden. Omdat overgrootvader zich niet met de slavenhandel van zijn voorvaderen inliet.
Dat wilde mijn opa dan wel nog duidelijk maken. Z'n vader was een vechtersbaas maar had zelf niets meer met die slavenhandel te doen. Hij trouwde na het overlijden van z'n creoolse vrouw de zus die voor de kinderen kon zorgen. En ooit een keer gooide hij het hele fornuis uit het raam in de Kattenstraat omdat z'n tweede vrouw het eten niet klaar had toen hij thuiskwam na het werk op de ceramique.

Voor andere die zo'n lieve opa hebben gehad die de herkomst aan je verteld heeft, ik vind de beslissing over het ruimen van een graf behoorlijk traumatisch.

[Pier]

Als ik het goed begrijp en een beetje de data daarbij invul, ben je een directe afstammeling van een Creoolse slavin, toch?
Ik moet er wel bij aantekenen dat de slavernij in 1863 werd afgeschaft en ik mij haast niet kan voorstellen dat je overgrootmoeder nog slavin is geweest.
Desalniettemin is er een rechte lijn, ik vermoed 5de graads, naar een gewezen slaaf of slavin (in de West).

Even een gewetensvraag als het mag!
Vind jij dat de gemeente Maastricht, dan wel een andere autoriteit, daarvoor excuses moet aanbieden?
En nogmaals, ik blijf het maar benadrukken, slavernij was en is absoluut verwerpelijk!

[Pier]

Groot verhalenboek van Maastricht. Meer sprokkels uit het archief, Zutphen, De Walburg Pers, 2011, 49-51.
De tekst staat ook op de website van het RHCL, onder 'Archiefsprokkels", maar is lastig te vinden.

Via onderstaande link kom je op het hierboven bedoelde Archiefsprokkels.
https://www.rhcl.nl/nl/ontdekken/blo...ndelaars-cadix

Voor de leesbaarheid van deze topic onderstaand een uittreksel van Slavenhandelaar in Cadix van Regis de la Haye:
"(...)
"

Als bovenstaand stuk geverifieerd en betrouwbaar is - ik heb geen reden om daaraan te twijfelen, maar heb het niet gecontroleerd - toont dit aan dat er (incidenteel en kleinschalig?) in Maastricht weldegelijk een vorm van slavenhandel is geweest.

De identiteit van de genoemde personen heb ik nog niet verder kunnen veredelen.

[Ingrid M.H.Evers]

Als bovenstaand stuk geverifieerd en betrouwbaar is - ik heb geen reden om daaraan te twijfelen, maar heb het niet gecontroleerd - toont dit aan dat er (incidenteel en kleinschalig?) in Maastricht weldegelijk een vorm van slavenhandel is geweest.
De identiteit van de genoemde personen heb ik nog niet verder kunnen veredelen.

https://nl.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9gis_de_la_Haye

[Antonius]

Als ik het goed begrijp en een beetje de data daarbij invul, ben je een directe afstammeling van een Creoolse slavin, toch?
Ik moet er wel bij aantekenen dat de slavernij in 1863 werd afgeschaft en ik mij haast niet kan voorstellen dat je overgrootmoeder nog slavin is geweest.
Desalniettemin is er een rechte lijn, ik vermoed 5de graads, naar een gewezen slaaf of slavin (in de West).

Even een gewetensvraag als het mag!
...?

Zij zelf was geen slavin meer, haar ouders echter wel nog op die plantage Zeelandia waar nadien een bekend landhuis gebouwd werd.
Hoe men dat rekenen moet die vijfde graads weet ik niet er komen immers ook niet Creolen bij in de familie, zeg maar een soort Antroposofische verdunning

Ik heb er niets op tegen dat iemand een vraag stelt maar ik heb er absoluut geen heel genuanceerde mening over behalve dat was toen pre 1863 en nu is het anders 2022.
Staten en overheden hebben andere verplichtingen dan priv personen

[Ingrid M.H.Evers]

Excuses van de gemeente?

Hierboven heb ik geschreven, dat er voor Maastricht misschien nog wel wat meer over een relatie tot de slavenhandel te vinden zou zijn, maar bij nader inzien vermoed ik dat zulks niet het geval zal zijn. Weliswaar zitten die notariaatsarchieven vol details, omdat men voor elk wissewasje naar de notaris ging, zelfs voor een burenruzie. Maar als er meer over te vinden zou zijn, was dat inmiddels wel bekend geweest. Tenslotte wisten we twintig jaar geleden al van de erfenis van Suzanna du Plessis, en was slavenhandel (met verontschuldigingen aan diegenen die het aangaat) een 'lekker' onderwerp. Mijn oud-collega's hebben zich er zeker mee bezig gehouden. Dat er verder niets over naar buiten is gekomen, is een teken aan de wand. Dan was het er gewoon niet.

Het feit dat men erft, is de erfgenaam niet aan te rekenen. Dat iemand in onze tijd 'bloedgeld' erft, hoeft niet te betekenen dat hij het dus maar moet weigeren. Hooguit kun je je afvragen of je niet een gedeelte ervan zou moeten besteden aan verlichting van het probleem 'slavenhandel', 'bloeddiamanten' of uitbuiting van kinderen in bijvoorbeeld de textielindustrie. Wat de advocaat Salomon Reinier Marius Pichot du Plessis (Bunde 1789-Maastricht 1840) als minderjarige mede-erfgenaam van Suzanna's erfenis - een aanzienlijke som gelds - heeft gedaan, weet ik niet en het is hier ook niet relevant.

Wat wel relevant is, is dat hij als eigenaar van Blankenberg, een landhuis met bouwhoeve onder Cadier en Keer, niet zelf in deze handel zat. Althans, dat lijkt mij momenteel niet aangetoond, de schadeloosstelling van zijn (?) kinderen niet te na gesproken (zie posting # 1). Relevant is, dat Blankenberg toen en nu niet behoorde tot het grondgebied van de gemeente Maastricht.

[Ingrid M.H.Evers]

Vestiging van expats

Iets heel anders is, dat Maastricht er in de negentiende eeuw een tijdlang hard aan heeft gewerkt om de stad met advertenties in de pers als vestigingsplaats aan te bevelen bij expats. Er waren altijd al afgezwaaide officieren of gepensioneerden die, alleen of met een gezin, terugkeerden uit de West- of Oost-Indische koloniën. Maastricht concurreerde voor hun vestiging met wat ik maar even 'de Randstad' noem.
Feit is dat voor zover bekend de eerste 'zwarte' mens die in de negentiende eeuw in Maastricht werd gesignaleerd, het kindermeisje (de baboe) was van een vanuit Nederlands-Indië gevestigde familie. Tot mijn spijt kan ik hier geen jaartal aan hangen.

De vraag is natuurlijk: was zo'n baboe een vrij(gemaakt) lid van het personeel? En wat was de achtergrond van zo'n familie? Was de heer des huizes eigenaar van een suiker-, kokos- of andere plantage geweest, of was hij als militair in Indië? Of als arts? Of als ingenieur bij de elektriciteitsbedrijven of (spoor)wegen? Of...? Ga er maar aanstaan. En het is de vraag of een langdurig onderzoek naar al deze vragen ook maar IETS zou opleveren in verband met een mogelijk stedelijk c.q. gemeentelijk slavernijverleden. In elk geval een onderwerp omvangrijk genoeg voor een promotieonderzoek (ruwweg vier jaar). Van de huidige archiefambtenaren, die daar vanwege de veranderende bedrijfsvoering in het archiefwezen tegenwoordig geen tijd of voldoende kennis meer voor hebben, kan men onderzoek hiernaar niet verwachten of eisen.

[Ingrid M.H.Evers]

Niet-blanke / niet-witte personen in Maastricht

Niet dat het iets met dit draadje te maken heeft, maar afgezien van de eerder vermelde baboe waren niet-witte mensen in Maastricht lange tijd zo zeldzaam, dat een jonge kelner in de Bodega in 1905 de krant haalde en werd beschreven als een 'typische neger': Ik heb geprobeerd mijn afbeelding van het bericht te uploaden, maar dat lukte niet. Wie het bericht wil lezen, klikt de link aan: "De Zuid-Willemsvaart". Helmond, 22-07-1905. Geraadpleegd op Delpher op 07-07-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=M...95:mpeg21:p006. Voor de leesbaarheid een beetje inscrollen.

[Pier]

Excuses van de gemeente?

Hierboven heb ik geschreven, dat er voor Maastricht misschien nog wel wat meer over een relatie tot de slavenhandel te vinden zou zijn, maar bij nader inzien vermoed ik dat zulks niet het geval zal zijn. (...)
Maar als er meer over te vinden zou zijn, was dat inmiddels wel bekend geweest. Tenslotte wisten we twintig jaar geleden al van de erfenis van Suzanna du Plessis, en was slavenhandel (met verontschuldigingen aan diegenen die het aangaat) een 'lekker' onderwerp. Mijn oud-collega's hebben zich er zeker mee bezig gehouden. Dat er verder niets over naar buiten is gekomen, is een teken aan de wand. Dan was het er gewoon niet.
(...)
Wat wel relevant is, is dat hij als eigenaar van Blankenberg, een landhuis met bouwhoeve onder Cadier en Keer, niet zelf in deze handel zat. Althans, dat lijkt mij momenteel niet aangetoond, de schadeloosstelling van zijn (?) kinderen niet te na gesproken (zie posting # 1). Relevant is, dat Blankenberg toen en nu niet behoorde tot het grondgebied van de gemeente Maastricht.

Bovenstaand citaat van de toch wel zeer gerenommeerde historica Ingrid Evers, zeker daar waar het de geschiedenis van Maastricht betreft, bevestigt mijn persoonlijk vermoeden dat er wat betreft slavernij en slavenhandel niet heel veel te doen was in Maastricht dan wel Limburg.

Ik heb wel nog even gezocht naar eventuele toegankelijke publicaties van de door GroenLinks aangehaalde historica Dineke Stam.
Maar daar werd ik niet veel wijzer van. Wellicht dat GroenLinks dat tzt nader kan toelichten.

Maar los van bovenstaande, waarbij meer naar de hoeveelheid van feiten rond slavernij is gekeken, heb ik ook eens naar de rechtsgeschiedenis en de daarbij behorende aspect gekeken.
Uiteraard doe ik dat door de ogen van een leek, aangezien ik noch historicus ben noch jurist.
Maar toch.
Ik wil even wijzen op de publicatie Staatkundige geschiedenis van Limburg 1794-1867 van A.M.J.A Berkvens, destijds bijzonder hoogleraar rechtsgeschiedenis der Limburgse territoria aan de Universiteit Maastricht.
Vooropgesteld dat in deze publicatie niet wordt gesproken over slavernij.
Maar wat wel duidelijk wordt is dat Maastricht en Limburg juridisch totaal anders in elkaar zat dan de rest van Nederland.
Sowieso was Maastricht een Tweeherige stad tot 1794 en maakten grote delen van Limburg geen deel uit van de zgn Generaliteitslanden.
Daarna werden we ingelijfd door Frankrijk om na 1814/1815 staatsrechtelijk van alles en nog wat te zijn, maar zeker niet vergelijkbaar met de juridische status van de rest van Nederland.

Dus vooralsnog lijkt mij de vraag of de gemeente Maastricht eventueel excuses moet aanbieden voor de slavernij (in Maastricht) zeker niet aan de orde.