Joodse geschiedenis in Maastricht

[Ingrid M.H.Evers]

Opening nieuwe synagoge (1840)

Tijdens mijn naspeuringen naar de geschiedenis van de gemeentepolitie Maastricht kwam ik onderstaand krantenartikel uit augustus 1840 tegen.

Dit is een ingezonden brief en dus als zodanig mogelijk 'gekleurd'. Intrigerend is ook dat zij in een Brabantse krant is gepubliceerd, niet in een Limburgse. Ik vraag mij af wat het politiearchief over deze gebeurtenissen heeft te melden.

Overigens citeert J.M. Lemmens in zijn boek Joods leven in Maastricht (Maastricht 1990, blz. 74, 79) een heel ander bericht. Hij vermeldt hoe tijdens de Joodse feestdagen eind augustus 1840 de inwijdingsplechtigheden plaatsvonden (tussen enkele aanhalingstekens de tekst van Lemmens; tussen dubbele de door hem geciteerde tekst):

'Op vrijdag de 21e augustus trok er vanaf 15.00 uur een "heuse Limburgse processie", onder het spelen van het stadscarillon, van de oude huissynagoge aan de Kleine Gracht via de Markt en de Grote Gracht naar de nieuwe synagoge in de Bogaardenstraat. "De geheele politie en maréchausees in grand tenu vergezelden den optogt, evenals een kapitein en twee officieren, terwijl naast den optogt twee linien militairen gingen om den toeloop van meerdere duizenden nieuwsgierigen te keeren. Het schoonste weer begunstigde de feestviering en de stoet trok alzoo over den Markt en de Groote Gracht heen naar de Bogaerdenstraat, in beste order en zonder de minste stoornis."

'Om half zes was iedereen bij de nieuwe synagoge aangekomen. De militairen en 24 meisjes hadden zich bij de ingang in twee rijen opgesteld. Een deputatie haalde "de overheden en geestelijkheid" af en "dezen trokken onder het spelen van het Nationaal lied (het Nederlandse Volkslied) den tempel binnen". (...) Daarna bedankte Salomon Bloemendal de burgerlijke en militaire autoriteiten voor hun gulle giften en hun aanwezigheid en vervolgde met een gebed voor de koning. Hierna verlieten deze autoriteiten de synagoge en kon de Sabbat-dienst beginnen. (...) De festiviteiten [gedurende drie dagen] werden afgesloten met een bal in de redoute-zaal op zondagavond.'

Wat alle autoriteiten precies hebben bijgedragen kan men nalezen bij Lemmens. De gemeente Maastricht had in elk geval ƒ 5.000 geschonken voor de bouwkosten, en ook de koning had deze gesubsidieerd. Dat jan en alleman op deze gebeurtenis afkwam, was logisch: plechtigheden met zoveel pracht en praal wilde iedereen wel meemaken. Na negen jaar Belegstaat was men dergelijke gebeurtenissen geheel ontwend. Alleen was de Bogaardenstraat met de Capucijnengang natuurlijk wel een beetje smal. Enige vorm van 'militaire afzetting' lijkt mij noodzakelijk te zijn geweest om de stoet niet in het gedrang te laten geraken. Te meer omdat 'de gehele politie en marechaussee' in 1840 slechts een handvol mannen omvatte.

[hermanw]

Stenen archief

Adrie Drint geeft in bijna volledige inventarisatie van de joodse begraafplaatsen en grafstenen in Limburg (Stilte en lofzang). De joodse graven in Maastricht komen uitvoerig aan bod. Gepubliceerd in Publications 1996.

Een site om in dit verband in de gaten te houden is 'Het Stenen Archief', een projekt van het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap en Akavoth:
http://www.stenenarchief.org/index.htm

Het project is nog in ontwikkeling, maar het is de bedoeling dat hier alle Ashkenazische begraafplaatsen online komen te staan. Er zijn al enkele begraafplaatsen in Limburg geplaatst, maar Maastricht ontbreekt nog.

[Breur]

Joodse begraafplaatsen en grafstenen in Limburg.

Adrie Drint geeft in bijna volledige inventarisatie van de joodse begraafplaatsen en grafstenen in Limburg (Stilte en lofzang). De joodse graven in Maastricht komen uitvoerig aan bod. Gepubliceerd in Publications 1996.

[Breur]

Dit is een typisch voorbeeld dat de gemeentepolitie van toen nog helemaal niet in staat was om zelf haar taak naar behoren uit te voeren en is een van de voorbeelden waar de Marechaussee de orde moest bewaken.

Beste Tedje, ik vrees dat deze zin op korte termijn nog wel eens actueel zou kunnen worden.

Overigens werden de Israelieten, zigeuners en Lombarden die zich vestigden in de groeves te Sint Pieter of op andere plekken altijd verjaagd.

In 1881 schrijft men in De Maasgouw:

Thans zijn wel is waar de Lomberdiers uit ons land verdwenen, maar pandhuizen en banken van leening, wier handelingen, helaas! boven het politietoezicht staan, vinden wij nog als zoovele ellendige speculatien op lichtzinnige verkwisting en armoede in ons midden aanwezig.

[Tedje]

Opening synagoge in Maastricht 21 aug. 1840

Tijdens mijn naspeuringen naar de geschiedenis van de gemeentepolitie Maastricht kwam ik onderstaand krantenartikel uit augustus 1840 tegen.
De opening van de synagoge aan de Capucijnengang ging op 21 augustus 1840 niet zonder slag of stoot.

Dit is een typisch voorbeeld dat de gemeentepolitie van toen nog helemaal niet in staat was om zelf haar taak naar behoren uit te voeren en is een van de voorbeelden waar de Marechausee de orde moest bewaken.

De toon in het krantenbericht is ook niet erg lovend betreffende de Joosdse gemeenschap.

[hermanw]

Het Joods Historisch Museum heeft 517 treffers bij de zoekterm 'maastricht':
http://www.jhm.nl/zoeken?q=maastricht

In de fotocollectie ( http://www.jhm.nl/zoeken?q=maastricht&s=collectie/fotos ) bevinden zich enkele mooie familiefoto's, waaronder een foto van Sophia Selma (Fieke) Herzog ( http://www.jhm.nl/collectie/fotos/40004658 ). Van Fieke is ook een poëziealbum beschikbaar: http://www.jhm.nl/collectie/documenten/00003699