Aankondiging

Sluiten
No announcement yet.

Parmabastion

Sluiten
X
 
  • Filter
  • Tijd
  • Tonen
Clear All
nieuwe berichten

  • Parmabastion

    Nu we midden in de Coronacrisis (2020) zitten, is het haast onvoorstelbaar dat ik pakweg 4 weken geleden met een collega nog lekker door de stad liep en ik hem enkele Maastrichtse bezienswaardigheden liet zien.
    Het was op een tamelijk regenachtige donderdagochtend en omdat 's ochtends het Centre Ceramique nog dicht was en ik hem dus niet de Maastrichtse maquette kon laten zien, liep ik met mijn collega door tot de Avenue Ceramique en liet ik hem onderstaande maquette zien voor de Toren van Siza .


    (Afbeelding afkomstig van https://commons.m.wikimedia.org/wiki...tion_Parma.jpg gemaakt door Kleon3, oktober 2016

    Helaas is bij deze maquette nergens een uitleg te vinden en moet je maar net weten dat deze maquette een weergave is van het veelhoekige Parmabastion.


    (Afbeelding afkomstig van https://commons.m.wikimedia.org/wiki...%A9ramique.JPG gemaakt door Kleon3, 12 december 2014)

    Om je een beter voorstelling te maken waar dit Bastion Parma zich precies bevond, is het wellicht handig om te kijken naar onderstande plattegrond



    71 Galgenbastion
    72 Lunet Valkenburg
    73 Ravelijn de Raaf
    74 Lunet Enghien
    75 Parma Bastion
    76 Ravelijn aan de hoge Maaspunt
    77 Bastion de Rooy
    78 Redout op het eiland Sint Pieter
    79 Bastion Randwijk
    80 Fort Sint Pieter

    Deze kaart is afkomstig uit een eerdere topic op MestreechOnline, op 3 januari 2010 gestart door Sjef, en die via onderstaande link te vinden is
    https://forum.mestreechonline.nl/for...erken#post1380


    We hebben het hier dus over het Parmabastion in deze plattegrond aangegeven met #75.

    In de Historische Encyclopedie Maastricht (HEM, 2005, PJH Ubachs / IMH Evers) staat vermeld onder Parmabastion:
    "Verving het rondeel Bloemendaal in Wyck. Het was, naast het Maria- of Galgenbastion aldaar, een van de zeldzame vestingwerken naar Italiaans model met veelhoekige plattegrond, die eer in Maastricht eerst kwamen na 1550."

    Dit wetende blijf ik toch met enkele vragen zitten.
    1) Waarom bouwt men een veelhoekig bastion?
    2) Wanneer is dit bastion eigenlijk gebouwd?

    Ik kan alleen maar gissen en wellicht komen we samen tot een antwoord, dan wel weet iemand gewoon het antwoord.

    ad 1)
    De enige logica die ik bedenken waarom men veelhoekig bouwde is dat in de "rare" hoeken van dit bastion toegangsdeuren tot de vestiging zaten. Deze toegangsdeuren lagen, juist vanwege de "rare" hoeken dan buiten het schoots- en gezichtsveld van de eventuele belager en/of bestormer.
    Bovendien was de oorlogsvoering vanaf het einde van de 15de eeuw veranderd.
    Kortheidshalve wijs ik daarvoor naar de navolgende posting https://forum.mestreechonline.nl/for...7831#post57831op MestreechOnline uit december 2012.
    De oorlogsvoering veranderde na de val van Constantinopel in 1453, door Mehmet II.
    Vanaf dat moment kon men niet meer volstaan met een dikke vestingmuur, maar moest men de muren in de vesting versterken met aarde.

    ad 2)
    Uit de HEM weten we dat dit soort veelhoekige bastions pas na 1550 werden gebouwd.
    Ik ga er vanuit dat dit bastion is genoemd naar de Spaanse landvoogd Allessandro Farnese PARMA (1545-1592) die Maastricht tijdens de tachtigjarige oorlog in 1579 veroverde.
    Hij verbleef vervolgens een jaar in Maastricht, maar verplichte Maastricht wel jaarlijks 15.000 gulden te investeren in de vestingwerken.
    Dit wetende is het dus aannemelijk dat Maastricht na 1580 begon met de afbraak van rondeel Bloemendaal en daarvoor in de plaats het Parmabastion bouwde.
    Last edited by Pier; 29 maart 2020, 17:50.
    Een dag niet gelachen, is een dag niet geleefd

  • #2
    Oorspronkelijk geplaatst door Pier Bekijk bericht
    (... )
    Dit wetende is het dus aannemelijk dat Maastricht na 1580 begon met de afbraak van rondeel Bloemendaal en daarvoor in de plaats het Parmabastion bouwde.
    Nu terug naar de moderne tijd.

    Toen men begon met het ontwikkelen van de wijk Ceramique wilde men niet onvermeld laten dat het Parmabastion - geografisch gezien vanuit noordelijke richting- ooit aan het begin van deze nieuwe moderne woonwijk.

    Daarom besloot men de contouren van de muren van het Parmabastion op straatniveau te "tekenen".
    Op het trottoir gaf men de muren weer met klinkers en op het wegdek met een dikke grijze streep zoals op bijgaand foto goed te zien is



    Vanuit de lucht, met Google Earth, zien de contouren van het bastion ongeveer zo uit





    Een dag niet gelachen, is een dag niet geleefd

    Opmerking


    • #3
      https://forum.mestreechonline.nl/for...-op-de-thermen

      Opmerking


      • #4
        Click image for larger version  Name:	image_4609.jpg Views:	3 Size:	52,9 KB ID:	101577
        Uit: Morreau, Bolwerk, p. 132. Nog net zichtbaar in de flank: twee openingen ('vensters'), waardoor vanuit de achterliggende kazemat het terrein langs de vestingmuur bestreken kan worden. De muren waren ruim 8,50 meter hoog. Jan Brabant tekende het linker gedeelte vanaf de veldzijde, waarbij de benaming geldt als gezien vanuit de stad. Voor ons lijkt het, zeker op de plattegrond die Pier hierboven heeft ingetekend, het rechter gedeelte. Om verwarring te voorkomen, kunnen we hier beter spreken van het oostelijk gedeelte. De hoek helemaal links is de saillant, de spitse hoek, de 'pijlpunt'. Vgl. ook de foto van de 'maquette' in de eerste posting van Pier, waarop je dus vanuit de stad de linker flank en linker face ziet.

        Oorspronkelijk geplaatst door Pier Bekijk bericht
        In de Historische Encyclopedie Maastricht (HEM, 2005, PJH Ubachs / IMH Evers) staat vermeld onder Parmabastion:
        "Verving het rondeel Bloemendaal in Wyck. Het was, naast het Maria- of Galgenbastion aldaar, een van de zeldzame vestingwerken naar Italiaans model met veelhoekige plattegrond, die in Maastricht eerst kwamen na 1550."

        Dit wetende blijf ik toch met enkele vragen zitten.
        1) Waarom bouwt men een veelhoekig bastion?
        Ik ben geen vestingdeskundige, daarvoor moet je bij drs. Jos Notermans zijn. Ik heb er even het standaardwerk van Louis Morreau (Bolwerk der Nederlanden) op nageslagen en kom met enig voorbehoud tot de volgende conclusie:
        - Een bastion was veelhoekig en had twee naar de vijand gekeerde facen (muren) en twee flanken (terug liggende muren).
        - De teruggetrokken flanken waren voor vijandelijk vuur moeilijk bereikbaar, maar vanuit de flank kon men wel de muren van de vesting tot het volgende vestingwerk bestrijken. Bevonden zich daar aanvallers, dan werden ze belaagd vanuit schietgaten in de flank.
        - Die schietgaten werden aangebracht vanuit de kazematten die zich links en rechts vrij hoog in de muur van de flank bevonden.
        - Een bastion was een naar buiten gesloten vestingwerk zonder uitvalspoortjes.
        - Ik vermoed tevens, dat de hoekige constructie het verdedigingswerk bouwtechnisch sterker maakte.

        Oorspronkelijk geplaatst door Pier Bekijk bericht
        2) Wanneer is dit bastion eigenlijk gebouwd?
        Op 25 maart 1598 besloot de Indivieze Raad van de stad tot de aanleg van "een gekazematteerd bolwerk met spitse saillant" (= bestreken hoek, punt van een verdedigingswerk) "en teruggetrokken flanken, het Parmabastion." (Morreau, 130-131).

        Literatuur:
        Morreau heeft in zijn Bolwerk der Nederlanden (Assen, 1979) werkelijk elk gegeven uit de Raadsverdragen etc. geciteerd, maar is daardoor ook lastig leesbaar. Een standaardwerk, geen leesboek. Een goede introductie tot dit thema is: R. van der Heijden en J. Notermans, De Werken (Maastrichts Silhouet, 24).
        Last edited by Ingrid M.H.Evers; 31 maart 2020, 09:06.

        Opmerking


        • #5
          Het Parmabastion dekte naar het oosten de stadsmuur tot aan de Duitse Poort. Het volgende bastion was het hogerop gelegen Maria- of Galgenbastion, dat naar het westen de Duitse Poort dekte, en naar de andere kant de muur naar het meest noordoostelijke bastion. Daarna nam de muur een draai naar het westen, de Sint-Maartenspoort en de Maas.

          Tussen die twee laatste bastions werd, tegen het einde van het bestaan van de vesting, een poort gebouwd die niet op bovenstaande plattegrond is ingetekend, de Stationspoort. Voor die poort is pas in 1866 een bres door de muur geslagen. De Stationspoort, die vanaf de Servaasbrug een kortere verbinding naar het eerste station moest bewerkstelligen (in plaats van de omweg via de Hoogbrugstraat), bestond in feite uit twee poortopeningen, een voor op- en een voor neergaand verkeer. Gebouwd in 1866 is ze al in 1868 weer afgebroken. Ik vond bij Morreau een tekening van Jan Brabant, waarbij hij de oude stadsmuur van Wyck laat aansluiten op de 'stijl' van de Stationspoort.

          Click image for larger version  Name:	Jan Brabant, Maria- of Galgenbastion.jpg Views:	0 Size:	27,8 KB ID:	101579
          Last edited by Ingrid M.H.Evers; 30 maart 2020, 18:14. Reden: redactie

          Opmerking


          • #6
            Als je naar het tegenwoordige Wyck kijkt met zijn aangrenzende wijken Ceramique, St. Maartenspoort en Wijckerveld, heb je het idee dat deze wijken zo vlak als een biljartlaken zijn.
            Tenminste tot aan de Maaskade.
            Dit in tegenstelling tot het westelijke deel van (het centrum van) Maastricht.

            Dat de eerdergenoemde wijken (nagenoeg) vlak zijn heeft (waarschijnlijk deels) er mee te maken dat het land buiten de vesting Maastricht-Wyck een overstromingsgebied van de Maas was en men het tevens gebruikte als een glacis waardoor vijandelijke legers niet ongezien konden oprukken tot de stadsmuren,
            Bij hoog water van deze (regen)rivier liep het water van de Maas dus feitelijk om het oostelijk deel van de vesting Maastricht heen en torende de bastions en lunetten dus hoog boven het water uit.

            Wat mij nu echter prikkelt is het navolgende.

            Oorspronkelijk geplaatst door Ingrid M.H. Evers citerend uit Morreau, Bolwerk, p. 132.
            (..) De muren waren ruim 8,50 meter hoog (..)
            Een dag niet gelachen, is een dag niet geleefd

            Opmerking


            • #7
              Oorspronkelijk geplaatst door Pier Bekijk bericht
              Dat de eerdergenoemde wijken (nagenoeg) vlak zijn heeft (waarschijnlijk deels) er mee te maken dat het land buiten de vesting Maastricht-Wyck een overstromingsgebied van de Maas was en men het tevens gebruikte als een glacis waardoor vijandelijke legers niet ongezien konden oprukken tot de stadsmuren,
              Klein misverstand: het inundatiegebied was geen 'glacis'. Het glacis was de tamelijk steile helling aan de voet van de stadsmuur of aan de buitenwerken. Op de plattegrond van Guido Provaes is het glacis aangegeven met een brede strook oranje. Ik heb de vestingkaart van Provaes er nog eens bijgehaald en de lijst van cijfers en letters ondergebracht in een tabel, zodat het allemaal wat dichter bij elkaar staat.


              © VESTINGKAART in opdracht van de Stichting Maastricht Vestingstad getekend door Guido Provaes in 2006.
              1 Boschpoort
              2 Brusselsepoort
              3 Tongersepoort
              4 Sint Pieterspoort
              5 Duitsepoort
              6 Sint Maartenspoort
              7 Kat Hoog Frankrijk
              8 Kat Nassau
              9 Kat Brandenburg
              10 Tongersekat
              11 Rondeel Haet ende Nijt
              12 Rondeel de Vijf koppen
              13 Lunet Sint Pieter
              14 Bastion Nassau Weilberg
              15 Kroonwerk Hessen
              16 Lunetten van Aylva
              17 Bastion Carolina
              18 Avance La Rive
              19 Lunetten van de Nieuwenhof
              20 Lunet Cassel
              21 Bastion Brunswijk
              22 Jeker Bastion
              23 Bastion Wilhelmina
              24 Lunet voor Bastion Wilhelmina
              25 Couvreface Tongeren
              26 Bastion Waldeck
              27 Ravelijn voor de Tongersepoort
              28 Lunet Drente
              29 Couvreface Wilcke
              30 Bastion Willem
              31 Redan Stad en Lande
              32 Lunet Bentinck
              33 Couvreface Brandenburg
              34 Bastion Brandenburg
              35 Lunet Overijsel
              36 Couvreface Friesland
              37 Bastion Engeland
              38 Lunet Vroenhof
              39 Couvreface Louise
              40 Couvreface Raad van State
              =
              41 Bastion Brussel
              42 Lunet Utrecht
              43 Bastion Prins Frederik
              44 Bastion Staten Generaal
              45 Lunet Zeeland
              46 Couvreface Dumoulin
              47 Bastion Stadhouder
              48 Bastion Maria
              49 Lunet Holland
              50 Bastion Erfprins
              51 Bastion Saxen
              52 Tenaille achter Saxen
              53 Lunet Gelderland
              54 Bastion Holstein
              55 Bastion Oranje
              56 Fort Koning Willem
              57 Tenaille achter Bastion A
              58 Bastion Tettau
              59 Ravelijn voor de Boschpoort
              60 Biesenbastion of Bastion des Tombe
              61 Lunet Le Roi
              62 Bastion Aylva
              63 Redoutes op het Sint Antoniuseiland
              64 Bastion de Veye
              65 Bastion Zoutelande
              66 Bastion Hertel
              67 Lunet Sint Antony
              68 Sint Maartensbastion
              69 Lunet Turenne
              70 Ravelijn Limmel
              71 Galgenbastion
              72 Lunet Valkenburg
              73 Ravelijn de Raaf
              74 Lunet Enghien
              75 Parma Bastion
              76 Ravelijn aan de hoge Maaspunt
              77 Bastion de Rooy
              78 Redout op het eiland Sint Pieter
              79 Bastion Randwijk
              80 Fort Sint Pieter
              =
              I Helpoort
              II Looierspoort
              III Lenculenpoort
              IV Tweebergerpoort
              V Grote Poort
              VI Leugenpoort
              VII Veerlinxpoort
              VIII Onze Lieve Vrouwepoort
              IX Batpoort
              X Waterpoort
              Xl Oude Pieterspoort
              A Bastion A
              B Bastion B
              C Bastion C of Dibbets
              D Bastion D

              a Ravelijn A
              b Ravelijn B
              c Ravelijn C
              Verklaring van de kleuren:

              Zwarte lijn met ronde punten:
              muur en torens Romeins castrum
              Oranje: het glacis aan de buitenrand
              Rood: de verdedigingswerken ------>
              Bruin: ring van de eerste muur

              Groen: diepe droge gracht voor muur
              Blauw: diepe natte gracht voor muur
              of voor vestingwerk
              of inundatiegebied van Maas en Jeker
              buitenste (2e) stadsmuur + Nieuwstad
              buitenste stadspoorten
              rondelen (halfronde muurtorens)
              bastions
              lunetten
              couvrefacen
              tenailles
              ravelijnen
              forten
              Last edited by Ingrid M.H.Evers; 1 april 2020, 12:37.

              Opmerking


              • #8
                Glacis

                Click image for larger version  Name:	Gezicht op de hoofdwal en de Brusselse poort (l.) vanuit werk 'Engeland' (ter hoogte Calvariestraat), Th. Weijnen, 1868, GAM 13395.jpeg Views:	0 Size:	57,0 KB ID:	101591
                Gezicht op de stadsmuur vanaf bastion Engeland, links de Brusselse Poort in afbraak. Foto: Theodor Weijnen, 1868. Collectie RHCL.


                Op de tekening van Jan Brabant in posting #4 kun je het niet zo goed zien, maar er loopt bij het Parmabastion een brede gracht voor die muren langs (je kunt het zien aan de knotwilgjes - die kleine 'streepjes' in de diepte - die langs de oever staan). Tussen de gracht en de muur van het Parmabastion is een vlak stukje grond te zien, met daarboven die acht en meer meter hoge muur. Maar meer naar links in de achtergrond zie je weer een hoge aarden wal. Met een blik op de plattegrond ligt daar het glacis, een apart opgeworpen hoogte, die aan de andere zijde met een hoek van 45 graden of meer naar het veld loopt.

                Aan foto's van de stadsmuren aan de Maastrichtse kant wordt duidelijk hoe hoog en steil dat glacis kon zijn. Klim er maar eens tegenop vanuit de droge gracht, terwijl je zowel van bovenaf, als van opzij beschoten kunt worden!

                De foto is genomen ter hoogte van het vestingwerk Engeland (nu ongeveer ingang Calvariestraat) en toont rechts de stadsmuur (met dikke aarden wal en schoormuur aan de stadszijde) naar het westen, dus richting Emmaplein. Links zie je de veldzijde van de Brusselse Poort aan het eind van de Brusselsestraat, die al half is afgebroken en waarvan men de resten gebruikt om de droge gracht te dempen. Eigenlijk is dit ook nog niet het vestingglacis, want dat lag nog verder zuidelijk van de stad, maar ik kan van die aller-buitenste ring geen foto's vinden. En zolang de stad alleen stadsmuren had, en niet de vanaf ca. 1550 steeds verder naar buiten aangelegde vestingwerken, kun je die helling duiden als 'het glacis'.
                Last edited by Ingrid M.H.Evers; 18 november 2020, 08:02.

                Opmerking


                • #9
                  Ik heb mij de laatste 2 dagen proberen voor te stelen hoe de ontmanteling van de vestingwerken in mn. Wyck moet zijn gegaan.
                  Daarbij was heel verhelderend hetgeen hierboven werd geschreven door Ingrid Evers.

                  Toch, als je de foto ziet van posting #8 van het bastion Engeland - weliswaar in Maastricht-West en niet in Wyck - zou je kunnen verwachten dat er een ontzettende (onnatuurlijke) glooiing achter blijft na het ontmantelen.
                  Daarom ook mijn eerder quote

                  Oorspronkelijk geplaatst door Pier Bekijk bericht
                  (...)
                  Bij mijn weten is in Wyck niets meer terug te vinden van deze (onnatuurlijke) landschapsglooiingen, toch?
                  Ik ben echter inmiddels tot het inzicht gekomen dat het volstrekt logisch is dat er geen landschapsglooiingen in Wyck meer zijn.
                  Daarvoor moeten we ons het navolgende realiseren.

                  Achter de vestingsmuren in Wyck vinden we nog enkele huizen en (kleine) straatjes terug uit die tijd van de vesting van Wijck en/of na de bouw van het Parmabastion.
                  Bijvoorbeeld in de Kattenstraat. Deze straat dateert, volgens het boek De Straatnamen van Maastricht, hun herkomst en betekenis (Historische Kring Maastricht van het Kn. LGOG. 2013) al uit 1377. Volgens een inscriptie boven de voordeur van pand Kattenstraat 11 werd dit pand gebouwd in 1606!

                  Als ik even terug ga na mij verwondering dat het tegenwoordig lijkt alsof Wyck met zijn aangrenzende wijken Ceramique, St. Maartenspoort en Wijckerveld (..) zo vlak als een biljartlaken zijn
                  EN
                  daarbij bedenk dat een glacis een tamelijk steile helling aan de voet van de stadsmuur of buitenwerken is
                  En
                  dan kijk naar de door Guido Provaes ingetekende vestingskaart,
                  kan ik alleen maar concluderen dat het straatniveau van de Kattenstraat ooit veel hoger was dan het straatniveau van de plek waar nu bijvoorbeeld het Centraal Station (Stationsplein) ligt.
                  Toch lijkt het er nu op dat beide straatniveaus - ogenschijnlijk - op dezelfde hoogte liggen, zeg maar op hetzelfde biljartlaken.

                  Dat kan alleen als volgt verklaard worden.
                  Bij het ontmantelen van de bastions en lunetten in Wijck (1867), wilde men natuurlijk het aangrenzende gebied tussen de huidige Wilhelminasingel en Stationsplein gaan bebouwen.
                  Dit gebeurde pakweg tussen 1882 en 1892.
                  Het lijkt mij dat men toen alle aarden wallen achter de bastions en lunetten nodig had om dat gebied op te hogen.
                  Dit ophogen was bittere noodzaak, want anders zou dit inundatie- of overstromingsgebied van de Maas, bij hoog water onder water komen te staan.
                  Hiermee zou deze wijk onbewoonbaar zijn.

                  Nu is het helaas zo dat ikzelf bovenstaande uitleg logisch beredeneer, maar dat ik daar geen literatuur over vind.
                  De stadsarchitect W.J. Brender a Brandis was bij het ontwikkelen van dit nieuw stuk Wijck betrokken.
                  Onderstaande link verwijst naar een andere link op MestreechOnline (MO) waar ook zijdelings stadsarchitect Brender a Brandis genoemd wordt.
                  https://forum.mestreechonline.nl/for...adsbouwmeester

                  Voor mij is nu echter wel helder waarom er geen onnatuurlijke landsschapsglooiingen te vinden zijn in Wijck en directe omgeving.
                  Een dag niet gelachen, is een dag niet geleefd

                  Opmerking


                  • #10
                    Geslechte buitenwerken van Wyck

                    Oorspronkelijk geplaatst door Pier Bekijk bericht
                    Als ik even terug ga na mij verwondering dat het tegenwoordig lijkt alsof Wyck met zijn aangrenzende wijken Ceramique, St. Maartenspoort en Wijckerveld (..) zo vlak als een biljartlaken zijn
                    EN
                    daarbij bedenk dat een glacis een tamelijk steile helling aan de voet van de stadsmuur of buitenwerken is
                    En
                    dan kijk naar de door Guido Provaes ingetekende vestingskaart,
                    kan ik alleen maar concluderen dat het straatniveau van de Kattenstraat ooit veel hoger was dan het straatniveau van de plek waar nu bijvoorbeeld het Centraal Station (Stationsplein) ligt.
                    Toch lijkt het er nu op dat beide straatniveaus - ogenschijnlijk - op dezelfde hoogte liggen, zeg maar op hetzelfde biljartlaken.
                    https://www.rhcl.nl/nl/ontdekken/blo...een-eiland-was

                    In verband met je vraag naar significante hoogteverschillen in het stedelijk landschap zie de hoogtekaart voor Maastricht: https://nl-nl.topographic-map.com/maps/g37j/Maastricht/. Jij hebt het idee dat die Kattenstraat nu op hetzelfde niveau ligt als het (centraal) station, maar volgens de hoogtekaart van Maastricht scheelt het drie (3) meter: Kattenstraat 55m, station 52 m boven Normaal Amsterdams Peil (NAP). Ter info: door de kanalisatie van de Maas kan het waterpeil bij de Sint Servaasbrug kunstmatig op 45 meter boven NAP worden gehouden, hoog water door overmatige regenval bovenstrooms voorbehouden. Maar dat was in de negentiende eeuw natuurlijk heel anders. Kort geleden was het basispeil van de Maas 44 m. Daar hangt bij de brug volgens mij nog altijd een meetbord voor, een soort 'thermometer'. Daaraan kan worden afgelezen of de waterstand verhoogd of verlaagd is. Of er in Wyck tussen brug en station in de negentiende eeuw is opgehoogd, kan ik niet zo snel terugvinden in de literatuur, maar ik heb alleen gezocht voor de negentiende eeuw, niet voor vroeger tijden.


                    Ad 2. Wat betreft het gebied buiten de oorspronkelijke vesting in Wyck: dat is eigenlijk het hele gebied achter het station en dat heeft altijd laag gelegen: het is nu eenmaal de Maasvallei. Dat is een van de redenen dat de Maas in twintig eeuwen tijd bijna voor de helft van de breedte is opgeschoven naar het oosten: het was de weg van de minste weerstand. Bij de wateroverlast van 1926 liep Heer onder tot Onder de Kerk en van Heugem tot Borgharen lag Wyck letterlijk op een eiland. Er ligt nu een plaquette in het plaveisel op de oostelijke oever die aangeeft waar de Romeinse Brug aanlandde. Maar die plaquette geeft slechts aan op wel hoogte die aanlanding was. Het eigenlijke punt van aanlanding ligt midden in de huidige rivierbedding! De Rechtstraat is aangelegd op een stuk van de Romeinse weg naar het noorden (richting Valkenburg). Dat stuk land lag dus hoog genoeg.

                    Wat betreft de buitenwerken van Wyck: dat zijn er betrekkelijk weinig geweest en ze bestonden voor een groot deel uit wat ik dan maar waterwerken noem. Ook strekten ze zich nauwelijks verder uit dan Wyck: het station, de latere Spoorlaan en Villa Wyckerveld lagen immers al op Meerssens gebied. Volgens Morreau zijn alle Wyckse buitenwerken kort na de opheffing van de vesting geslecht en ik vermoed dus dat de vrijgekomen grond gediend heeft tot demping van al die grachten en vijvers.

                    De periode van ontmanteling viel buiten Morreaus onderzoek, maar hij heeft wel een lijstje van gesloopte werken opgenomen. En voor je het vraagt: nee, niets over de bestemming van de vrijgekomen grond. Zou daar eigenlijk niets over te vinden zijn in de aanbestedingsformulieren?

                    Overzicht van de geslechte buitenwerken in Wyck
                    73- Ravelijn De Raaf 1868
                    67= Lunet Sint-Anthony 1869
                    70- Ravelijn Limmel 1868
                    72= Lunet Valkenburg 1869
                    76- Ravelijn aan de Hoge Maaspunt 1868
                    69= Lunet Turenne 1869
                    74 Lunet Enghien 1869
                    65 Bastion Zoutelande 1884
                    66 Bastion Hertell 1884
                    77- Bastion De Rooy 1868
                    64 Bastion De Veye 1884
                    ?? Lunet C
                    (niet te verwarren met het gelijknamige Bastion C en/of ravelijn c, beide in de Nieuwe Bossche Fronten)
                    1884
                    ?? Enveloppe der 'Werken van De Veye' 1884
                    Bron: Louis Morreau, Bolwerk der Nederlanden, Assen 1979, pp. 280-281. De nummering correspondeert met de Vestingkaart van Guido Provaes hierboven.
                    Tekens: - 1868; = 1869; de rest: 1884.



                    Wat betreft literatuur:
                    - J.J.F. van den Boogard, De Percee (Maastrichts Silhouet, 9): voor de aanleg van Wijker Brugstraat, Stationsstraat (buiten de Stationspoort) , het station en het gehele gebied ertussen.

                    - Recent is onderstaande tekst bereikbaar geworden op het internet. Ik heb die nog niet gelezen, maar ik vermoed dat het hoofdzakelijk gaat over de onderhandelingen van de gemeentelijke Ontmantelingscommissie met het Rijk, dat immers eigenaar was van de buitenwerken en de grond waarop zij waren aangelegd.
                    C.A.M. van der Putten, Het einde van de vesting Maastricht: een institutionele analyse van het ontmantelingsproces 1860-1881. RU Utrecht, 2018. (bachelorscriptie). https://dspace.library.uu.nl/handle/1874/366076

                    - Plannen/plattegronden voor de verdere stadsuitleg van Maastricht vind je bij: I. Finaly, , Bussum 1996. Die zijn ongetwijfeld ook te vinden op de beeldbank van het RHCL.

                    - Het is heel goed mogelijk dat er ooit over de feitelijke afbraak is geschreven in het tijdschrift Om de Vesting (Maastricht, Vereniging Vestingstad), maar ik heb het niet en de bibliotheek zit nog wel een tijdje dicht. Misschien iets voor later deze lente, Pier?
                    Last edited by Ingrid M.H.Evers; 22 november 2020, 11:06. Reden: correctie 'nieuw' naar 'normaal' Amsterdams peil.

                    Opmerking


                    • #11
                      Oorspronkelijk geplaatst door Ingrid M.H.Evers Bekijk bericht
                      Geslechte buitenwerken van Wyckhttps://www.rhcl.nl/nl/ontdekken/blo...een-eiland-was

                      (..)

                      Ad 2. Wat betreft het gebied buiten de oorspronkelijke vesting in Wyck: dat is eigenlijk het hele gebied achter het station en dat heeft altijd laag gelegen: het is nu eenmaal de Maasvallei. Dat is een van de redenen dat de Maas in twintig eeuwen tijd bijna voor de helft van de breedte is opgeschoven naar het oosten: het was de weg van de minste weerstand. Bij de wateroverlast van 1926 liep Heer onder tot Onder de Kerk en van Heugem tot Borgharen lag Wyck letterlijk op een eiland.
                      (...)

                      - Plannen/plattegronden voor de verdere stadsuitleg van Maastricht vind je bij: I. Finaly, , Bussum 1996. Die zijn ongetwijfeld ook te vinden op de beeldbank van het RHCL.

                      - Het is heel goed mogelijk dat er ooit over de feitelijke afbraak is geschreven in het tijdschrift Om de Vesting (Maastricht, Vereniging Vestingstad), maar ik heb het niet en de bibliotheek zit nog wel een tijdje dicht. Misschien iets voor later deze lente, Pier?
                      Wow, wat een uitvoerige uitleg
                      Waarvoor dank!

                      Ik had eigenlijk helemaal geen vraag, maar het was meer gedachtegang mijnerzijds hoe de ontmanteling van de vestingwerken in Wyck moet zijn verlopen.
                      Desalniettemin een prachtige uitleg.

                      Mn. de tekeningen/foto's bij het krantenbericht van 9 juli 2008 "Archiefsprokkel" in de Maaspost werkt zeer verhelderend.
                      https://www.rhcl.nl/application/file...eiland_was.pdf

                      Daar zie je heel goed hoe het gebied rondom de (oude) vesting Wyck totaal onder water stond en hoe men dit overstromingsgebied in 1912 wilde 'kanaliseren'.

                      We zijn echter een beetje off topic geraakt, maar in het hierboven aangehaalde krantenbericht zie ik iets dat ons gelijk weer on topic brengt.

                      In het krantenbericht staat namelijk de plattegrond van Maastricht uit de atlas van Braun en Hogenberg van 1581.
                      Ik heb deze plattegrond hieronder weergegeven.

                      Click image for larger version

Name:	1581 Plattegrond Maastricht Braun en Hogenberg.jpg
Views:	1083
Size:	266,1 KB
ID:	101595
                      Wat we op deze plattegrond goed zien is rechts beneden het lunet Enghien.
                      Dit lunet zien we ook duidelijk op de VESTINGKAART getekend door Guido Provaes in posting #7, waar het lunet no. 74 heeft!

                      Nu is het grappige dat de plattegrond van Braun en Hogenberg, die dus van 1581 dateert, niet het Parmabastion weergeeft.
                      Het Parmabastion dateert, zoals we weten uit posting #4 van Ingrid Evers van 1598.
                      We weten dat het Parmabastion in de plaats kwam van rondeel Bloemendaal.
                      Op de kaart van Braun en Hogenberg zien we dus, tussen lunet Enghien en de Maas, het rondeel Bloemendaal

                      Een dag niet gelachen, is een dag niet geleefd

                      Opmerking


                      • #12
                        Oorspronkelijk geplaatst door Ingrid M.H.Evers Bekijk bericht
                        Wat betreft de buitenwerken van Wyck: dat zijn er betrekkelijk weinig geweest en ze bestonden voor een groot deel uit wat ik dan maar waterwerken noem. Ook strekten ze zich nauwelijks verder uit dan Wyck: het station, de latere Spoorlaan en Villa Wyckerveld lagen immers al op Meerssens gebied. Volgens Morreau zijn alle Wyckse buitenwerken kort na de opheffing van de vesting geslecht en ik vermoed dus dat de vrijgekomen grond gediend heeft tot demping van al die grachten en vijvers.
                        Ja, als ik ijveriger was geweest, had ik nu kunnen verwijzen naar een artikel over de buitenwerken van Wyck op Wikipedia, een artikel dat al jaren op mijn lijstje staat, maar het is er nog niet van gekomen. Wel kun je, naast de uitstekende uiteenzetting van Ingrid hierboven, iets over de sloop van de Wycker vestingwerken terugvinden in het artikel over de Wilhelminasingel.

                        Ik heb die Wycker vestingwerken altijd heel lastig gevonden, ook een reden waarom dat artikel er nog niet is. Ik vind dat Morreau er niet helemaal in geslaagd is de geschiedenis van de vestingwerken op de Wycker oever duidelijk uit de doeken te doen. Allereerst is daar het nogal verwarrende onderscheid tussen de 'Wycker stadsmuur' en de 'Wycker stadswal', die allebei een apart hoofdstuk krijgen bij Morreau. Op het eerste gezicht lijkt dat vergelijkbaar met de eerste en tweede stadsmuur op de linker Maasoever, alleen vielen de twee 'enceintes' van Wyck vrijwel samen. Het betrof dus geen stadsuitbreiding. Wat dan wel blijft in het ongewisse. Die twee muren of wallen met een smalle strook ertussen hebben tevens gezorgd voor de enorm gecompliceerde situatie rond de Sint-Maartenspoort, met diverse binnen- en buitenpoorten, die bovendien nog een paar keer verplaatst/herbouwd zijn.

                        Ook de naamgeving van de diverse waltorens, bolwerken en rondelen wordt niet helemaal duidelijk. Dat hoeft niet aan Morreau te liggen; het kan natuurlijk dat de bronnen er onduidelijk over zijn. Dat het bastion Parma omstreeks 1580 op de plaats van het rondeel Bloemendael is gebouwd, zoals Pier hierboven stelt, heb ik bij Morreau niet kunnen terugvinden. Het rondeel was onderdeel van de stadsmuur, de binnenring zeg maar. Het Parmabastion was een uitbouw van de stadswal, de buitenring dus. Het rondeel Bloemendael was de toren op de zuidoostelijke hoek, dus lag wel vlakbij bastion Parma (zie de kaart van Braun & Hogenberg hierboven, die trouwens op tal van punten niet klopt, maar da's een ander punt).

                        Over de slechting van de buitenwerken van Wyck heb ik, buiten het door Ingrid aangehaalde lijstje van sloopwerkzaamheden bij Morreau, vrijwel niets kunnen vinden, ook niet bij Marijke Martin (2000): Opkomst van de moderne stad. Ruimtelijke veranderingen in Maastricht 1660-1905. Wel geeft onderstaande foto een beeld van de chaotische situatie ten oosten van het ontmantelde Wyck omstreeks 1880, kort na de bouw van Villa Wyckerveld en geruime tijd voor de bouw van het huidige station:

                        Click image for larger version

Name:	640px-Maastricht%2C_gezicht_op_Wyck_met_vm_vestingwerken%2C_ca_1880.jpg
Views:	807
Size:	100,2 KB
ID:	101598
                        Bron: RHCL Maastricht, RAL P-0097-001

                        Opmerking


                        • #13
                          Oorspronkelijk geplaatst door El Loco Bekijk bericht
                          Dat het bastion Parma omstreeks 1580 op de plaats van het rondeel Bloemendael is gebouwd, zoals Pier hierboven stelt, heb ik bij Morreau niet kunnen terugvinden. Het rondeel was onderdeel van de stadsmuur, de binnenring zeg maar. Het Parmabastion was een uitbouw van de stadswal, de buitenring dus. Het rondeel Bloemendael was de toren op de zuidoostelijke hoek, dus lag wel vlakbij bastion Parma (zie de kaart van Braun & Hogenberg hierboven, die trouwens op tal van punten niet klopt, maar da's een ander punt).
                          eerste stadsmuur markeerde de afbuiging naar het westen, richting Maas:
                          'Aan het rondeel Bloemendael boog de enceinte af naar het westen' (Morreau, 119).
                          In de jaren 1570 was reeds tussen Maas en het verderop gelegen rondeel Bloemendael een verhoogd 'platform' aangelegd.
                          'In 1598 werd het platform op de zuidoosthoek van de enceinte uitgebouwd tot een gekazematteerd bolwerk met spitse saillant en teruggetrokken flanken, het Parmabastion'. (Morreau, 130).

                          Dat het Parmabastion het rondeel vervangt, staat inderdaad niet letterlijk bij Morreau, maar het duidelijk zichtbaar op de plattegrond van de vesting door Provaes: het Parma-bastion ligt als nr. 75 op de zuidoosthoek van de 'binnenring' van Wyck, en de daar aanwezige halfronde toren (het rondeel Bloemendael) is verdwenen. In de Historische Encyclopedie Maastricht
                          Oorspronkelijk geplaatst door El Loco Bekijk bericht
                          Over de slechting van de buitenwerken van Wyck heb ik, buiten het door Ingrid aangehaalde lijstje van sloopwerkzaamheden bij Morreau, vrijwel niets kunnen vinden, ook niet bij Marijke Martin (2000): Opkomst van de moderne stad. Ruimtelijke veranderingen in Maastricht 1660-1905.
                          Nee, Martin heb ik dus niet eens genoemd bij de literatuur hierboven. Maar ik denk dat Om de Vesting nog wel wat zou kunnen opleveren.

                          Oorspronkelijk geplaatst door El Loco Bekijk bericht
                          Wel geeft onderstaande foto een beeld van de chaotische situatie ten oosten van het ontmantelde Wyck omstreeks 1880, kort na de bouw van Villa Wyckerveld en geruime tijd voor de bouw van het huidige station:
                          De foto werd in 1882 gemaakt door Theodor Weijnen (en niet door Charles Daniels, zoals de beeldbank RHCL bij een tweede exemplaar van de foto onjuist beweert: die was nog niet eens geboren toen de foto werd gemaakt, en maakte slechts een kopie). 1882 was ruim tien jaar na de afbraak van de bastions, ravelijnen en lunetten in de buitenste ring en de binnenste ring. De foto geeft de situatie weer na de slechting van de nummers 70, 71, 72 en 73 bij Provaes, en demping van de tussenliggende grachten. Die is trouwens in 1882 niet compleet, bij inzoomen ziet men nog allerlei hoogteverschillen en water. De dichtst bijzijnde huizenrij bevindt zich waarschijnlijk ter hoogte van de klok in de Wycker Brugstraat. Het grote pand rechts, net achter de spoorrails, zou aan de huidige Parallelweg hebben kunnen staan.
                          Last edited by Ingrid M.H.Evers; 18 november 2020, 08:33.

                          Opmerking


                          • #14
                            Oorspronkelijk geplaatst door Ingrid M.H.Evers Bekijk bericht
                            Dat het Parmabastion het rondeel vervangt, staat inderdaad niet letterlijk bij Morreau, maar het duidelijk zichtbaar op de plattegrond van de vesting door Provaes: het Parma-bastion ligt als nr. 75 op de zuidoosthoek van de 'binnenring' van Wyck, en de daar aanwezige halfronde toren (het rondeel Bloemendael) is verdwenen.
                            Click image for larger version

Name:	640px-1581braun_hogenberg_II_21_b_%28cropped3%29.jpg
Views:	734
Size:	104,1 KB
ID:	101607
                            Bron: https://commons.wikimedia.org/wiki/F...(cropped3).jpgbolwerk in de vorm van een ronde toren! Van dit soort dingen raak ik dus in de war. Zitten we naar de muur of naar de wal te kijken?

                            Oorspronkelijk geplaatst door Ingrid M.H.Evers Bekijk bericht
                            De foto werd in 1882 gemaakt door Theodor Weijnen.

                            Opmerking


                            • #15
                              Wat betreft de Percee kun je beter varen op het kompas van Jacques van den Boogard (met medewerking van A. van Hees sr.): 'In februari 1882 werd daadwerkelijk een begin gemaakt (...) met de uitvoering van de Percee.' (Maastrichts Silhouet, 9). Je kunt dat ook terug vinden in de pers op Delpher. Overigens waren er twee (2) Percees, waarvan de eerste de doorbraak door de stadsmuur is ten behoeve van de Stationspoort (1866). De tweede is van 1882, door de vestingwerken, ten behoeve van de aanleg van de Stationsstraat. Tot mijn spijt is het lemma in de HEM wel erg summier gebleven en is daar bovendien foutief de Franse schrijfwijze is gehanteerd..
                              Last edited by Ingrid M.H.Evers; 4 april 2020, 00:04.

                              Opmerking

                              Bezig...
                              X