Broeders van liefde.

[Breur]

Op Sint-Pieter worden eind 19de eeuw regelmatig "broeders van liefde" uit Maastricht begraven. Weet iemand tot welke orde zij behoorden en waar zij in Maastricht gevestigd waren?

[hermanw]

Broeders van Maastricht

Breur, wil je eens kijken vanaf bladzijde 77 onderaan van dit document (pdf, 411 pagina's)? Volgens mij zijn dit de broeders die je zoekt.

[Breur]

Breur, wil je eens kijken vanaf bladzijde 77 onderaan van dit document (pdf, 411 pagina's)? Volgens mij zijn dit de broeders die je zoekt.

Herman, ik moest natuurlijk ook denken aan Rutten, maar zelf noemt hij, voor zover ik nu weet, nooit zijn broeders, broeders van liefde. Kan ook het spraakgebruik van de koster zijn geweest natuurlijk. Ik denk dat we er van uit kunnen gaan, dat de Broeders van de Onbevlekte Ontvangenis de broeder van liefde zijn.

[hermanw]

Ik ben er ook niet helemaal zeker van, maar ik vind het opvallend dat, waar je ook zoekt, de Broeders van Maastricht en de Broeders van Liefde samen genoemd worden. Bijvoorbeeld ook hier weer.
Bij het Erfgoedcentrum Kloosterleven vind ik geen Broeders van liefde in Maastricht. Daar vind je overigens wel een archief van de Broeders van Maastricht.
Bij het RHCL in een artikel over het openbaar onderwijs worden de Broeders van Liefde wel apart genoemd.

[Ingrid M.H.Evers]

Orde of congregatie?

Op Sint-Pieter worden eind 19de eeuw regelmatig "broeders van liefde" uit Maastricht begraven. Weet iemand tot welke orde zij behoorden en waar zij in Maastricht gevestigd waren?

Het was geen orde Breur, maar een congregatie.

Alle negentiende-eeuwse kloosterstichtingen zijn congregaties. In feite is alles wat gesticht is na het concilie van Trente (1545-1563) een congregatie. Alleen de oudere kloosterstichtingen zijn orden, zoals de augustijnen, benedictijnen, dominicanen, franciscanen (minderbroeders), kapucijnen, etc.; bij de vrouwelijke religieuzen kun je denken aan de clarissen, franciscanessen, penitenten, enz. De jezuïeten hebben nog weer een eigen status; zij vormen een sociëteit.

Het verschil tussen voor en na Trente is dat deze oude kloosterorden onafhankelijk zijn van de wereldlijke clerus. De verschillende huizen zijn slechts verantwoording verschuldigd aan de generale overste van de orde, die meestal in Rome is gevestigd. Aan die autonomie maakte het concilie van Trente een einde. Nieuwe kloosterstichtingen, nu congregaties genoemd, vielen voortaan onder het gezag van de deken, vervolgens de bisschop en uiteindelijk dat van de paus. Al waren er uitzonderingen. De broeders van Maastricht wisten door goede connecties de bisschop buiten spel te plaatsen. Zij vielen / vallen rechtstreeks onder Rome.

Herman gaf al een link naar 'Cuijk', maar hier vind je de alternatieve namen voor de Broeders van Liefde.

[Ingrid M.H.Evers]

Broeders van Maastricht versus Broeders van Liefde / van Gent (1)

Ik (...) vind het opvallend dat, waar je ook zoekt, de Broeders van Maastricht (FIC) en de Broeders van Liefde samen genoemd worden.

Zo opvallend is dat niet Herman. Het begin van de congregatie FIC kon niet zonder de Broeders van Liefde. Je kon niet zo maar met enkele gelijk gezinden in een huis gaan wonen en dan zeggen: we zijn een klooster! Je bent pas een kloostergemeenschap als je als zodanig door bisschop en paus wordt erkend. En dat betekent dat je een opleiding moet hebben doorlopen. De ouderen onder ons kennen waarschijnlijk nog wel de trits: noviciaat, postulaat en daarna de professie, de inkleding tot volwaardig lid van de kloostergemeenschap.

In de vroege negentiende eeuw was het oprichten van nieuwe kloosters door de godsdienstpolitiek van het Verenigd Koninkrijk geen simpele zaak. Er waren nog nauwelijks vestigingen meer over en na de kaalslag van de Franse Tijd moesten potentiële religieuzen eigenlijk beginnen op het nulpunt. In de tijd dat Rutten zijn Broeders van Maastricht probeerde te stichten, moesten zijn eerste kandidaten toch érgens worden opgeleid. Hij benaderde hiervoor de congregatie van Broeders van Liefde te Gent. Deze broeders waren al enige jaren op streek en konden de eerste nieuwelingen leren hoe het kloosterleven er volgens de kerkelijke voorschriften uit moest zien.

[Ingrid M.H.Evers]

Broeders van Maastricht versus Broeders van Liefde / van Gent (2)

Ruttens novicen doorliepen een verkort noviciaat in een huis van de Broeders van Liefde in St.-Truiden. De laatsten zijn beter bekend onder de naam Broeders van Gent (waar het moederhuis stond). Zij hielpen ook de Broeders van Oudenbosch op streek. Toen in 1839/1840 de politieke situatie in Limburg veranderde (eind Belgische Opstand), kwam aan het noviciaat van Bernard Hoecken om diverse redenen een abrupt einde. Het voert te ver om dat hier uiteen te zetten; het is allemaal te vinden in de onderstaande literatuur.

Waarom zou je het wiel opnieuw willen uitvinden? De eerste Broeders van Maastricht liepen in soortgelijke kleding als de Broeders van Gent. Eerst jaren later zijn er kleine aanpassingen gedaan aan habijt, jas en hoed. Ook de kloosterregel was aanvankelijk die van de Broeders van Gent. Het heeft de eerste overste, Bernard Hoecken, decennia gekost om die aan te passen aan de eigen behoeften en goedgekeurd te krijgen in Rome.

Literatuur
* Br. Sigismund Tagage, Maastricht, bakermat van een congregatie, 1800-1850, Maastricht 1965. 245 blz.
* P.J.H. Ubachs, Meesters uit Maastricht, Historische schets van de broeders van Maastricht, 1840-2000, (Vierkant Maastricht, 31), Maastricht 1999. 140 blz.

[Ingrid M.H.Evers]

Broeders van Maastricht versus Broeders van Liefde / van Gent (3)

Verder dan een kortstondige introductie in het kloosterleven is de invloed van de Broeders van Gent (Broeders van Liefde) niet gegaan. Er is na 1840 geen enkele relatie van de Broeders van Maastricht met de laatsten meer te vinden.

Hoe zit het dan met de gouverneur, die in 1857 spreekt van een armen- en een bijzondere school van de Broeders van Liefde? En met de koster van Sint Pieter, die op het eind van de negentiende eeuw 'broeders van Liefde' begraaft op Sint Pieter Boven?

Wat betreft de eerste: ik vermoed dat Van der Does de Willebois al dan niet bewust een onjuiste benaming heeft gebruikt. Hij wist van de aanvankelijke connectie met St.-Truiden en het is een feit dat een van de doelstellingen van de Broeders van Liefde uit Gent het onderwijs aan arme volkskinderen was; net zoals dat gold voor de Broeders van Maastricht. Bovendien liepen de laatsten geruime tijd rond in een zelfde (voor de tijdgenoten herkenbaar) habijt. Of er inderdaad in de jaren 1850 Broeders van Liefde in het Maastrichtse onderwijs zaten, is natuurlijk gemakkelijk na te gaan in het bevolkingsregister. Maar noch Ubachs, noch Tagage, beide broeder van Maastricht en beide auteur over het Maastrichtse lager onderwijs, reppen van deze 'concurrentie'.

Wat betreft begraven: sinds de bouw van de kweekschool op de Tongerseweg (1907-1909) beschikken de broeders van Maastricht over een eigen begraafplaats aan (nu) de Anjoulaan. Oprichter en priester (niet-broeder) Louis Rutten was voorheen begraven op de Algemene Begraafplaats (Tongerseweg) en is later herbegraven bij de kweekschool. Of er in de negentiende eeuw ooit broeders van Maastricht onder de foutieve omschrijving 'broeders van Liefde' te ruste werden gelegd op Sint Pieter, heb ik niet kunnen vinden.

Wel hebben er op de Anjoulaan herbegravingen plaats gehad. Op twee grote muurplaquettes zijn de namen van deze overledenen samengebracht. Misschien dat daarop ook vermeld wordt waar deze stoffelijke resten zich eerder bevonden.

[Breur]

Het was geen orde Breur, maar een congregatie.

Van Heel spreekt over orde in zijn "Necrologium van de minderbroederkloosters te Maastricht en te Lichtenberg (Slavante)", Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg 86-87 (1950-1951) blz. 273-336.

Zie verder:



Is dit een uitzondering?

[Breur]

Wat betreft begraven: sinds de bouw van de kweekschool op de Tongerseweg (1907-1909) beschikken de broeders van Maastricht over een eigen begraafplaats aan (nu) de Anjoulaan. Oprichter en priester Louis Rutten was voorheen begraven op de Algemene Begraafplaats en is later herbegraven bij de kweekschool. Of er in de negentiende eeuw ooit broeders van Maastricht onder de foutieve omschrijving 'broeders van Liefde' te ruste werden gelegd op Sint Pieter, heb ik niet kunnen vinden.

Wel hebben er op de Anjoulaan herbegravingen plaats gehad. Op twee grote muurplaquettes zijn de namen van deze overleden samengebracht. Misschien dat daarop ook vermeld wordt waar deze stoffelijke resten zich eerder bevonden.

Ik ken iemand die bij de herbegravingen is geweest. Ik zal deze persoon vragen naar het gebeuren.

[Breur]

Hoe zit het dan met de gouverneur, die in 1857 spreekt van een armen- en een bijzondere school van Broeders van Liefde? En met de koster van Sint Pieter, die op het eind van de negentiende eeuw 'broeders van Liefde' begraaft op Sint Pieter Boven?

In de bijlage de notatiewijze van de koster van Sint-Pieter.

[Breur]

Inmiddels heb ik gesproken met de toenmalige grafdelver van de Anjoulaan. Mgr. Rutten opgegraven op de Begraafplaats Tongerseweg en herbegraven aan de Anjoulaan. De overige broeders werden begraven op het kerkhof van St. Pieter en van daaruit opgegraven en eveneens naar de Anjoulaan overgebracht.

Dit is te lezen op de twee grote muurplaquettes, zoals Ingrid al vermeldde. Ik heb er (nog) geen foto's van, maar ik kan beschikken over de sleutels van het kerkhof (dat is wel handig als je het kerkhof wilt verlaten )

[Ingrid M.H.Evers]

Franciscanen (ofm) en broeders (fic)

Van Heel spreekt over orde in zijn "Necrologium van de minderbroederkloosters te Maastricht en te Lichtenberg (Slavante)", Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg 86-87 (1950-1951) blz. 273-336. Zie verder:

Is dit een uitzondering?

Nee, het is precies zoals het zijn moet. 'Minderbroeders' is een andere naam voor franciscanen (ik heb dat inmiddels hierboven aangevuld), en zoals ik al aangaf zijn de franciscanen een orde, omdat ze gesticht zijn vóór het concilie van Trente. De afkorting voor de orde waartoe deze pater Gordijn behoorde is OFM, ofwel Ordo fratres minorum, ofwel Orde van de Minderbroeders. Dit is de officiële naam, maar omdat zij gesticht zijn door de Heilige Franciscus, zijn ze ook algemeen bekend als 'franciscanen'. Binnen de orde zijn er priester-gewijden (paters) en niet-priesters. Maar van huis uit zijn het dus allemaal 'broeders'. Vandaar dat de advertentie spreekt van 'zijn franciscaanse medebroeders'.

Deze pater Gordijn is iemand anders dan de in de advertentie eveneens genoemde broeder Gordijn, die broeder was bij de congregatie van Broeders van de Onbevlekte Ontvangenis van Maria (FIC), beter bekend als broeders van de Beyart, of broeders van Maastricht. Deze congregatie heeft nooit paters gekend. Paters zijn altijd priesters in een kloosterorde, of in sommige congregaties (bv. de redemptoristen), of bij de jezuïeten.

Wel zijn bij de congregatie FIC in de jaren zeventig en later bij hoge uitzondering enkele broeders na een volledige seminarie-opleiding tot priester gewijd. Voor de meeste bezoekers van Mestreech Online is daarvan broeder Sigismund Tagage waarschijnlijk de bekendste. Conform de statuten verandert de aanspreekvorm van de tot priester gewijde broeders in deze congregatie niet; zij blijven 'broeder', worden geen 'pater'.

Tja, het is best ingewikkeld met al die nuances. Als je er mee opgegroeid bent, is het vanzelfsprekend. Zo niet, dan luistert het heel nauw.

Voor de goede orde: FIC betekent Fratres Immaculatae Conceptionis, ofwel Broeders van de Onbevlekte Ontvangenis van Maria.

[Ingrid M.H.Evers]

Anjoulaan: kerkhof of begraafplaats?

ik kan beschikken over de sleutels van het kerkhof (dat is wel handig als je het kerkhof wilt verlaten )

Wat die sleutels betreft: die kan een belangstellende lenen aan de receptie van De Beyart (Brusselsestraat 38 ).

En secuur als wij altijd pogen te zijn: 'de Anjoulaan' is geen kerkhof maar een begraafplaats. Een kerkhof bevindt zich rond of direct in de nabijheid van het kerkgebouw: een hof bij de kerk. Een begraafplaats mag dan soms een kapel hebben: het is en blijft een begraafplaats.

[Breur]

Ik zal mijzelf citeren, omdat Ingrid terecht een opmerking maakte over het verschil tussen het begrip kerkhof en begraafplaats:

Ludovicus Hubertus RUTTEN geboren op 8 december 1809 te Maastricht. Louis Hubert overleed in 16 december 1891, 81 jaar oud. Louis Hubert werd begraven te Maastricht op de Algemene Begraafplaats Tongerseweg. In december 1991 echter werden zijn stoffelijke resten met grote eerbied overgebracht naar de begraafplaats van de Broeders FIC Anjoulaan te Maastricht. In 1840 stichtte hij in het pand In den Rooden Leeuw, gelegen aan de Bogaardenstraat nr. 50, de Congregatie van de Broeders van de Onbevlekte Ontvangenis. Deze stond aanvankelijk vooral bekend als de Broeders van Maastricht en later als de Broeders van de Beyart. Zie: Brothers FIC.