Aankondiging

Sluiten
No announcement yet.

Verdwenen kapellen: het St.-Gerarduskerkje

Sluiten
X
 
  • Filter
  • Tijd
  • Tonen
Clear All
nieuwe berichten

  • Verdwenen kapellen: het St.-Gerarduskerkje

    Bericht van Olijfje:

    Lang geleden plaatste ik ‘n foto van de gevel van het Gerarduskerkje aan de Wycker Grachtstraat bij “Boe is dit?” het bleek tamelijk onbekend en er werd niet al te veel over vermeld.



    Sjef had wel wat info (vanzelfsprekend) die ik hierbij citeer:

    Citaat:
    Sint Gerarduskerk Wyck.
    Een bijkerk van de Sint Martinuskerk; architect A. Boosten.
    Hij verbouwde een danszaal tot kerkruimte (1939) en de pogingen van kapelaan/rector Franck om van de Gerarduskerk een volwaardige parochiekerk te maken, faalden (1946).
    De kruiswegstaties van Willy Hameleers en een kruisbeeld van beeldhouwer Weerts bracht pastoor Dohmen na de opheffing naar de kerk van Sint Pieter Boven (1977). Het Gerardusbeeld dat in de voormalige Gerarduskerk stond, bevindt zich dus nu in de Sint Martinuskerk van Wyck.

    Kapelaan Franck faalde om er een volwaardige parochiekerk van te maken.
    Hij was kapelaan in Wyck van 1926-1945 en van 1939-1945 bedienaar van de Sint-Gerarduskerk.
    Tijdens WO-II is kapelaan Franck gegijzeld (1942-1943) en in 1945 werd hij benoemd tot pastoor in Bocholtz.
    De Sint-Gerarduskerk heeft als (hulp)kerk dienst gedaan tot 1977.

    Vanmiddag vond ik [Olijfje] bij m’n moeder (waar anders) tussen een stapel oude kalenders die ze wilde opruimen, een kalendertje uit 1970 waarin ‘n foto van het interieur van dat Gerarduskerkje. Misschien de moeite waard om op door te borduren.

    het interieur

    [Het gebouw staat er nog steeds, maar nu wordt het gebruikt door de dansschool Impulse].
    Last edited by ; 27 juli 2011, 19:33.

  • #2
    Ik [Olijfje] geef nog wat info die op de achterflap van de kalender te lezen is:

    "UT NUY GERARDUSKOER
    Zingt elke zondag om 11.15 uur in de St. Gerarduskerk
    Repeteert 's maandags van 5.30 tot 6.30 uur met de junioren
    's vrijdags van 7.00 tot 8.00 uur met de junioren
    van 7.30 tot 9.00 met de senioren.
    Staat onder leiding van de Heer J. Humblet

    Adressen:
    De Heer J.Humblet, dirigent, Turennestraat 10 tel. 12567
    De Heer H.Jacobs, voorzitter, Musketruwe 21b tel. 34494
    Mevr. M.L. Jacobs-Hermans, secretaresse, Musketruwe 21b tel. 34494
    De Heer E. van Helstland, penningmeester, gironummer 1704643
    Nieuwe leden zijn altijd welkom. Zij kunnen zich opgeven bij bovenstaande adressen, of op het zangersverblijf na de H.Mis van 11.15 uur op zondag morgen.

    DIENSTEN:
    Zaterdagavond om 7.00 uur - Zondagmorgen om 9.45 uur en 11.15 uur met koor.
    Iedere dinsdag- en donderdagavond om 7.00 uur

    Adressen:
    A. Dohmen, kapelaan, Rechtstraat 69, tel. 13826
    N. Gidding, koster, K. de Vogelstraat 15, tel. 10435

    DOPEN:
    Dit geschiedt in de St.Martinuskerk, 's zondags om 5 uur, op weekdagen om 4.00 uur deze tijden kunnen gewijzigd worden. Steeds volgens afspraak te regelen."

    Opmerking


    • #3
      Wiel Schreurs schrijft:

      Mijn zus is er getrouwd. Waarschijnlijk beschikt zij nog over fotomateriaal.
      Ik zelf ook, maar ben inmiddels gescheiden en beschik niet meer over de foto's.

      Wiel Schreurs, 06-24511770.

      Opmerking


      • #4
        Faalde kapelaan Franck? (1)

        Ik vind het altijd weer jammer, die vroege postings zonder bronvermelding. De door olijfje aangehaalde citaten van Sjef (oorspronkelijk hier en hier) zijn informatief, maar waar had hij het vandaan? Had Franck werkelijk de taak gekregen van de Gerarduskerk een volwaardige parochiekerk te maken en zo ja, had hij dan überhaupt een kans?

        Als kapelaan benoemd in Wyck vanaf 1926 kan Renier Willem Jozef Franck (1899-1963) nooit bouwpastoor zijn geweest; dat was de taak van zijn directe overheid, pastoor Dominique Emile Franciscus Schoenmaeckers (1883-1955), die van 1931-1948 pastoor-deken was van de Sint-Martinuskerk. Als 'bedienaar' van de Sint Gerarduskerk (1939-1945) was Franck nog steeds slechts een kapelaan. Hij had noch de positie van een pastoor, noch de bijbehorende rechten en plichten. Hij was en bleef een kapelaan van de St.-Martinuskerk en had weinig bestuurlijke armslag.

        Franck werd bovendien op 13 augustus 1942 door het Duitse bestuur als gijzelaar gevangen genomen en geïnterneerd in St.-Michielsgestel. Hij werd eerst op 10 mei 1943 vrijgelaten en was dus langere tijd niet in zijn kerk aanwezig. Afgezien daarvan: in oorlogstijd zal geen weldenkend mens extra geld uitgeven om een goed functionerende bijkerk tot parochiekerk te verheffen (met bijbehorende pastorie en te betalen geestelijkheid!). Het is zelfs zeer de vraag of het bisdom dat ambieerde. Tenslotte was de nabijgelegen rectoraatskerk (de Koepelkerk) voor veel oostelijke Wyckenaren gunstiger gelegen als parochiekerk. Beide behoorden tot het dekenaat Wyck.

        Na de bevrijding in september 1944 waren er belangrijker (bouw)projecten dan van een bijna om de hoek gelegen bijkerk een volwaardige parochiekerk maken. (Een pastoor kan niet zomaar ergens uitbreiden c.q. verbouwen). In diezelfde tijd, nog helemaal aan het begin van de wederopbouw, werd kapelaan Franck in 1945 als pastoor benoemd in Bochholtz en kon hij dus helemaal niets meer betekenen voor het Gerarduskerkje. Als deze hulp- of bijkerk van de Sint Martinusparochie nog tot 1977 dienst heeft gedaan, wie faalden er dan?

        Literatuur:
        Gegevens over de carrière van de Limburgse clergé zijn te vinden in het biografisch naslagwerk van J.G.C. Simons, Zielzorgers in het Bisdom Roermond 1840-2000, met medewerking van A(ntoine) P.J. Jacobs en A.M.P.P. (Guus) Jansen, Sittard 2001.

        Opmerking


        • #5
          Faalde kapelaan Franck? (2)

          Ik heb er eens even Van Rensch op nageslagen en de situatie wordt meteen duidelijker. Zoals ik al vermoedde, heeft het bisdom een spaak in het eerzuchtige wiel gestoken. Zoals het er nu uitziet, faalde Franck niet zozeer in een hem door zijn kerkelijke overheid gegeven opdracht (zoals ik eerder vermoedde), als wel in een persoonlijk streven naar een eigenstandige, onafhankelijke kerk.

          Na de eeuwwisseling groeide en bloeide het parochieleven in Wyck in de meest letterlijke zin. De toch niet kleine St.-Martinuskerk werd zozeer overlopen dat het kerkbestuur in 1912 een aparte kindermis instelde om de druk een beetje te verlichten. Niet dat het hielp. En dus bouwde men een aparte kinderkapel 'naast het jongenspatronaat op de hoek van de A. Lipkensstraat, de Lyonnetstraat en de Turennestraat. In het begin van de jaren dertig is deze kapel opgeheven'. [Wie begint een nieuw draadje over déze onbekende kapel, en zet er meteen een plattegrondje bij?]

          Ik citeer ook hieronder de tekst van Van Rensch:

          'In 1939 stelde de bisschop voor in de achterbouw van het pand "De Gouden Leeuw", Rechtstraat 69, een kerk in te richten en een priester met de zielzorg in deze buurt te belasten; dit met het oog op het toenemend aantal parochianen en het onmaatschappelijk karakter van de buurt. Het kerkbestuur benoemde toen kapelaan W[iel?] Franck tot kapelaan voor deze hulpkerk, die werd toegewijd aan Sint Gerardus. Franck, sedert 1941 eigenaar van het gebouw [hij had de zaal met eigen geld weten te kopen], streefde naar een grotere onafhankelijkheid van zijn kerk. Door ingrijpen van de bisschop mislukte dit streven en in 1946 [Franck was allang naar Bocholtz] kregen twee paters franciscanen de leiding. Vooral pater Serapion genoot in die tijd grote bekendheid. Duidelijk was de onderdanigheid van de Sint-Gerardus aan de moederkerk, de Sint-Martinus, vastgelegd. [De Sint Gerardus was dus een zogenaamde suffragaankerk].

          Desondanks rezen er toch weer problemen op dit punt, en over het feit dat teveel gegoede inwoners de kerk bezochten en er te weinig aandacht was voor de onmaatschappelijke gezinnen [in de buurt]. Sedert 1951 werd de taak van de paters weer overgenomen door een kapelaan van de Sint-Martinus.

          In de jaren zestig begonnen in Wyck de terugloop van het kerkgezoek en de ontwikkeling van de binnenstad geleidelijk een ernstig probleem te vormen. Door het afnemend aantal priesters stond de pastoor van Wyck nu alleen voor zijn taak als zielzorger. De Sint-Gerarduskerk werd in 1977 gesloten.'

          Literatuur:

          Th.J. van Rensch, De Sint Martinuskerk van Wyck, Maastricht 1983, 54-55.
          Wat betreft de onderdanigheid van de St.-Gerardus aan de St.-Martinus: bedoeld wordt dat de kerk een subvestiging was van een eerdere kerk en daarvan voor haar bediening, beleid en financiën afhankelijk was. Het is een bekende constructie. De kerk van Sint Pieter was in vroeger tijden een suffragaankerk van de Onze Lieve Vrouwebasiliek, en als ik even spreek vanuit de losse pols: ik geloof dat die van Heugem onder Keer viel en die van Wolder onder Oud-Caberg.

          Opmerking


          • #6
            Ik [Olijfje] vond nog 'n beetje informatie op de website van Charles Vos:


            Gerardus Majella: de (voormalige) Sint Gerarduskerk in de Wijcker Grachtstraat 30 (6221 CX Maastricht):

            Hardsteen, 1935
            Is nog steeds aanwezig aan de gevel van de Wijcker Grachtstraat.
            In de St. Martinuskerk herinnnert een Gerardusbeeld aan de voormalige kerk.

            De inwoners van Oud Wijck vonden de St. Martinuskerk te deftig.
            In 1939 stelde de bisschop voor in de achterbouw van het pand "De Gouden Leeuw" in Rechtstraat 69, dat uitkomt op de Wijcker Brugstraat, een kerk in te richten en een priester met de zielzorg in deze buurt te belasten; dit met het oog op het toenemend aantal parochianen en het onmaatschappelijk karakter van de buurt.


            Kapelaan W. Franck werd benoemd tot kapelaan voor deze hulpkerk, die werd toegewijd aan St. Gerardus. De kerk is nooit een afzondelijke parochie geworden, maar altijd onder de hoede van de St. Martinuskerk gebleven. In 1977 werd het besluit genomen de kerk te sluiten door een terugloop van het kerkbezoek, de ontvolking van de binnenstad en het afnemend aantal priesters.

            Gerardus Majella werd op 23 april 1726 in Muro bij Napels als zoon van een eenvoudige kleermaker geboren. Zijn vader stierf toen Gerardus 12 jaar oud was, waarna de jongen werd uitbesteed bij een gildebroeder om het vak van kleermaker te leren. Tenslotte vond hij zijn bestemming en trad op 23-jarige leeftijd in als lekenbroeder bij de redemptoristen. Hij leidde een leven van versterving en zelfgekozen pijniging. Vooral in de laatste drie jaar van zijn leven bleek Gerardus over mystieke gaven te beschikken: regelmatig verkeerde hij in extase, werd op twee plaatsen tegelijk gezien, kon gedachten lezen, deed voorspellingen en verrichtte wonderen. In 1755 overleed hij. Al snel verspreidde zich een devotie tot deze volksheilige over Europa, mede door de wonderen, die op zijn voorspraak gebeurden. In 1875 werden al 77 wonderen vermeld. Na in 1893 zalig te zijn verklaard, werd hij op 8 december 1904 door paus Pius X heilig verklaard. Na de heiligverklaring nam de devotie voor Gerardus Majella een hoge vlucht. Vooral door toedoen van de redemptoristen werden ook in Nederland en België veel kerken aan hem gewijd.


            In de St. Martinuskerk:


            Houten beeld
            Gerardus is staande op een console ten voeten uit afgebeeld in ordekledij met om zijn middel een koord waaraan een rozenkrans hangt. Zijn rechterbeen is gebogen voorwaarts geplaatst. Met zijn rechterarm omklemt hij een crucifix waarop zijn blik gericht is. Met zijn linkerhand maakt hij een zegend gebaar. Langs zijn linkerbeen klomt een lelie omhoog.



            In de Wijcker Grachtstraat:


            Hardsteen
            Op een sluitsteen met de tekst "Keert terug tot God" staat Gerardus ten voeten uit afgebeeld. Over zijn kleed draagt hij een openvallende mantel. In zijn gevouwen handen, op borsthoogte, houdt hij een kruis vast; om zijn armen heeft hij een rozenkrans.
            Aan zijn voeten links ligt een doodshoofd, een draak kronkelt in de richting van het doodshoofd.

            Opmerking


            • #7
              Citaat:
              Oorspronkelijk geplaatst door olijfje
              DOPEN: Dit geschiedt in de St.Martinuskerk (...) steeds volgens afspraak te regelen.

              IMHE: Waaruit blijkt dat de Gerarduskerk als bijkerk vergelijkbaar was met een wijkkapel in vroeger eeuwen. Alleen in de parochiekerk mochten immers de heilige sacramenten worden toegediend. De hoogtepunten van het kerkelijk leven van de gelovige vielen onder de stoolrechten (privileges) van de pastoor: dopen, vormen, huwelijk en begrafenis.

              Citaat:
              Oorspronkelijk geplaatst door wielschreurs
              Mijn zus is er getrouwd.

              IMHE: Het zou aardig zijn te weten wanneer dat huwelijk plaats had, maar ik neem aan dat er eind jaren 1960 (Tweede Vaticaans Concilie) al veel mogelijkheden waren kerkelijk te trouwen buiten de parochiekerk, mits de aan de pastoor verschuldigde stoolrechten maar betaald werden. Mijn nichtje werd om zwaarwegende redenen in 1973 feestelijk thuis gedoopt door de pastoor van de St.-Theresiakerk. Dat was voor mij toentertijd wel echt iets heel bijzonders.

              Citaat:
              Oorspronkelijk geplaatst door Breur
              [De kersverse] pastoor Dohmen bracht talrijke spullen van de inmiddels gesloten St. Gerarduskerk aan de Wycker Grachtstraat in, zoals de kruiswegstaties van Willy Hameleers en het uit hout gesneden kruisbeeld van de Maastrichtse beeldhouwer Weerts.

              IMHE: Wikipedia vermeldt in aanvulling hierop nog: 'Naast de toegangsdeur in het schip [van Sint Pieter Boven] hangt een houten wandreliëf voorstellende Sint-Antonius met het Jezuskind, gemaakt door Sjef Eymael. [Ook] dit reliëf is afkomstig uit de voormalige Sint-Gerarduskerk in Wyck.'

              Opmerking


              • #8
                Citaat:
                Oorspronkelijk geplaatst door Ingrid M.H. Evers
                De kerk van Sint Pieter was in vroeger tijden een suffragaankerk van de Onze Lieve Vrouwebasiliek, en als ik even spreek vanuit de losse pols: ik geloof dat die van Heugem onder Keer viel en die van Wolder onder Oud-Caberg.

                El Loco:
                Ook de St-Martinuskerk zelf zou, volgens sommige auteurs, onder een andere parochie (Bemelen) geresorteerd hebben en pas in 1487 zelfstandig zijn geworden. Van Rensch zet daar trouwens vraagtekens bij (p.7).

                Op deze site zijn ook nog enkele foto's van de Gerarduskerk te vinden.
                Last edited by Ingrid M.H.Evers; 27 juli 2011, 19:27.

                Opmerking


                • #9
                  El Loco:
                  Op deze site zijn ook nog enkele foto's van de Gerarduskerk te vinden.

                  Olijfje:
                  Daar staat ook dat "onduidelijk is hoe de voormalige kerkzaal er ooit heeft uitgezien, c.q. er nu uitziet." Zal ik eens 'n keer proberen of ik er binnen wat foto's mag maken?

                  El Loco:
                  Dat zou mooi zijn. Ik denk ook dat degene die dat artikeltje op reliwiki.nl heeft geschreven, erg verrast zal zijn met de kalenderfoto van je moeder.

                  Voor de volledigheid ook nog maar deze (uit Th.J. van Rensch, De Sint-Martinuskerk van Wyck, 1983, p.57):


                  Tot de laatste plaats bezet! Wat doet het borstbeeld van Sint Servaas daar?
                  Bestanden bijvoegen
                  Last edited by Breur; 27 juli 2011, 19:56.

                  Opmerking


                  • #10
                    Olijfje:
                    Zal wel 'n "hoogtijdag" zijn geweest.
                    Het was er (in mijn herinnering) altijd bomvol. Ik weet nog dat groepjes jeugdigen (ik moest er op de zondagmorgen ook altijd heen) in de beide portaaltjes bij elkaar groepten om na afloop snel weer buiten te kunnen zijn.

                    Pier:
                    Sint Servaas? Je bedoelt het borstbeeld van de heilige St. Gerardus! Staat dit nu niet in cafe de Vogelstruys?

                    Volgens mij heeft burgemeester iets uit te leggen...

                    Burgemeester:
                    Opmerkelijk, ja! Maar de 'echte' heilige Gerardus staat nog steeds in de Struys!

                    Opmerking


                    • #11
                      Oorspronkelijk interieur

                      In het Silhouetboekje Wyck staat een interieurfoto die boven het priesterkoor een hoge muurboog laat zien, beschilderd met twee engelen en een banderol met tekst. Daarachter bevindt zich op het verhoogde priesterkoor het altaar, waarboven het grote houten kruis en mogelijk twee glas-in-loodramen.

                      Op vloerniveau is links en rechts naast de brede trappen naar het priesterkoor een rond poortje te zien. Het linkerpoortje leidt ongetwijfeld naar de sacristie, want daar hangt het gebruikelijke luidklokje waarmee het begin van de H. Mis werd aangegeven.

                      Deze foto moet de oorspronkelijke situatie weergeven, want het altaar staat nog tegen de achterwand en is niet gericht naar de gelovigen. De twee interieurfoto's hierboven dateren volgens mij uit de eindfase, van na Vaticanum II (met rechts een vrouw als acoliet?). Het altaar is naar voren gehaald en de priester celebreert de mis met het gezicht naar de gelovigen. De boog is gesloopt en de achtermuur conform de mode van de jaren 1960-1970 betimmerd. De boogvormige doorgangen naar ruimtes achter het priesterkoor zijn verdwenen. Het is zelfs de vraag of in de lambrisering nog deuren zijn uitgespaard.

                      Literatuur
                      T. Panhuysen, W. Mes en A. Jenniskens, Wyck, (Maastrichts Silhouet, 44), 28.

                      Opmerking


                      • #12
                        Aankleding en afmetingen

                        Hierboven is vermeld dat kapelaan Dohmen, bij de opheffing van de Sint Gerarduskerk en zijn benoeming als pastoor van Sint Pieter Boven, een aantal objecten meenam naar die kerk, waaronder de kruisweg.

                        De vraag is waar die eigenlijk hing in deze krappe ruimte. Op de bovengenoemde vroege interieurfoto is ze niet te zien. Misschien bestond ze toen nog niet. Op de latere foto's is te zien dat rechts vooraan drie schilderijen boven elkaar hangen. De vage vormen doen denken aan de kruisweg van Hameleers (klik het filmpje aan naast 'statie VI'), dus dit is waarschijnlijk de manier waarop die veertien staties in de Sint-Gerardus werden opgesteld.

                        De kerkzaal had gezien de latere interieurfoto's 2 x 16 banken met ca. acht zitplaatsen, in totaal 256 officiële zitplaatsen. Er was één gangpad, een houten balkenplafond, een houten achterwandlambrisering en prefab panelen langs de wanden. De vroege interieurfoto is van bovenaf genomen, waarschijnlijk bij de inwijding van het kerkje door de bisschop. Dat hoge fotomoment duidt erop dat er ook een orgelbalkon moet zijn geweest. In elk geval blijkt uit de kalendertekst van olijfje uit 1970 dat de kerk beschikte over een eigen zangkoor.

                        Overigens denk ik dat de brandweer een dergelijke hoge maar zeer krappe ruimte niet meer zou goedkeuren voor gebruik door grote groepen mensen. Ik moet er niet aan denken dat hier brand zou zijn uitgebroken. Anderzijds waren er voor en achter in totaal drie tot vijf (?) uitgangen. Misschien was dat voldoende?

                        Opmerking


                        • #13
                          Olijfje:
                          Nu je het zegt herinner ik me die boog en de engelen. Het rechterpoortje was de ingang als men vanaf de Rechtstraat het kerkje binnen wilde gaan.

                          Opmerking


                          • #14
                            Archief van de St.-Gerarduskerk

                            In het archief van de St.-Martinuskerk (RHCL) zijn enkele dossiers aanwezig over het reilen en zeilen van de St.-Gerarduskerk tussen 1939 en ca. 1955. Daaruit blijkt onder meer dat kapelaan Franck inderdaad voor eigen rekening de kerkzaal kocht en deze na zijn benoeming als pastoor in Bochholtz in 1945-1946 overdroeg aan de St.-Martinusparochie.

                            Ook blijkt zij in 1942 verzekerd te zijn tegen brandschade.

                            Opmerking


                            • #15
                              Ringleiding in 1970!

                              Olijfje:
                              En (dat vind ik zeer modern) op de achterflap van de kalender uit 1970 staat te lezen:
                              De St.Gerarduskerk heeft een ringleiding. Slechthorenden kunnen hun hoorapparaatje op de ringleiding instellen.

                              Opmerking

                              Bezig...
                              X