Wyck een eiland?

[Theo Bakker]

Heugemer overlaat

Sjef, is het wel zo geweest dat Wyck een hele tijd eiland was en daarna niet meer? Het kan natuurlijk ook zijn dat de "gracht" buiten de muur alleen in tijd van nood onder water gezet werd, via een inlaat bij de Recentoren. Daarvoor waren geen grote ingrepen nodig; zolang Maastricht bestaat is iets oostelijker de Heugemer overlaat, tussen Heugem en Limmel. Lag niet de gracht voor de Wyckermuur in wezen in het stroomdal van die overlaat? Behalve in oorlogstijd liep die overlaat tot heel recent (1926?) met enige regelmaat onder. Ik ken de foto's van 1926 met de Bourgognestraat door een overstroomde overlaat onder water gezet.
De brug over de gracht voor de Akerpoort telde ook net zoveel bogen als de Servaasbrug, zo lang was hij.
Dat kan betekenen dat in een groot deel van het jaar de bewuste gracht droog was. Je kunt dan niet serieus over een eiland spreken.

[SJEF �]

Is Wyck een tijdlang een eiland geweest?


Omloop van de Maas-arm buitenom Wyck.

Thesis: Wyck was een paar eeuwen geleden een eiland; getuige de diverse maar oh zo zeldzame afbeeldingen én de summiere beschrijving van Matthaeus Herbenus via zijn geschrift "De Trjecto instaurato" [1485].

Antithesis: Wyck was weliswaar een tijdlang omgeven door (Maas)water, maar dat water buitenom diende als zogenaamd buffer bij overstromingen van de rivier de Maas.

Synthesis: zelf vermoed ik dat men een paar eeuwen lang, en zeker bij de bouw van de buitenomwalling van Wyck, gebruik heeft gemaakt van een ietwat lager gedeelte (de huidige Wilhelminasingel) in het verder natuurlijk gedeelte in het landschap en dat verder heeft uitgegraven tot een soort van diepe greppel waarbij via de zuidzijde van de huidige Rechtstraat (of iets verder zuidwaarts gelegen) het rivierwater van de Maas, die westwaarts van Wyck stroomt, buitenom de huidige Hoge barakken en Lage Barakken werd binengelaten, met een soort van wal of dam als opstopping met overlaat bij de Sint Maartenspoort aan de noordzijde van de Rechtstraat.
Op die manier bleef het water in die gracht buiten de omwalling vol water.
Tevens zorgde dat water in die gracht of omleiding van de Maas, voor een natuurlijke buffer aan de oostzijde van Wyck voor vijandelijke invallen.


Hoogbruggepoort over de brede Maas-arm buitenom Wyck.

Wat schrijft Matthaeus Herbenus in zijn geschrift "De Trajecto instaurato" [1485]?

Pontes vero supra Mosam tres sunt, unus quidem in civitate, reliqui duo extra citatem.
Verum ille [pons] maximus est anno Domini 1280 aedificatus.
Reliqui duo extra civitatem viventium memoria constructi sunt, quorum ille qui portae Sancti Martini propinquior diebus meis fundatus est.
De pontibus qui supra Jecorum sunt nihil dico, horum nonnilli etiam diebus meis reparati sunt.


Sint Maartensbuitenpoort over de oostelijk van Wyck stromende aftakking van de Maas.

Vertaald:
Er zijn drie bruggen over de Maas, en wel één binnen in de stad (de Sint Servaasbrug), de overige twee daarbuiten (de Sint Maartensbuitenpoort en de brug gelegen vóór de Hoogbruggepoort; beide over de brede Maas-arm buitenom Wyck).
De eerstgenoemde is de grootste en gebouwd in het jaar des Heren 1280.
De overige twee, buiten de stad, zijn gebouwd in een tijd die thans levenden zich nog herinneren.
De brug die het dichtst bij de Sint-Maartenspoort ligt is in mijn dagen gegrondvest.
Van de bruggen die over de Jeker liggen zeg ik niets, maar sommige zijn in mijn tijd hersteld.


Huidig stratenplan Wyck - Maastricht met ingetekende omloop van de Maas

Wordt vervolgd!