Sint Pieterstraat 37: een wachthuis?

[Pier]

ANWB-schild (deels) toch onjuist

Gedeeltelijke sluiting? Volgens het ANWB-schild aan de gevel is de opbouw gemaakt in 1900. Is dit waar?

Ik heb vandaag een drietal foto's gemaakt waarin je kunt zien dat er pleisterwerk op de oude stenen muur zit. Bij de regenpijp zie je dit namelijk. De foto is gemaakt met zicht naar de Nieuwenhofstraat.

Ik wil mij even buiten de discussie over de opbouw uit 1900 houden, maar wat absoluut onjuist is en toch vermeld staat op het ANWB-schild is dat de poortsleutel in het gietijzeren kluisje werd bewaard.
Kortheidshalve verwijs ik naar de discussie elders op dit forum over de gietijzeren kluisjes.

[burgemeester]

Gedeeltelijke sluiting? Volgens het ANWB-schild aan de gevel is de opbouw gemaakt in 1900. Is dit waar?

)

Ja, dat is waar. Tenminste, dat was mijn conclusie uit hele bovenstaande discussie.

[Toller]

Gedeeltelijke sluiting? Volgens het ANWB-schild aan de gevel is de opbouw gemaakt in 1900. Is dit waar?

Ik heb vandaag een drietal foto's gemaakt waarin je kunt zien dat er pleisterwerk op de oude stenen muur zit. Bij de regenpijp zie je dit namelijk. De foto is gemaakt met zicht naar de Nieuwenhofstraat.

[burgemeester]

Die had ik gemist. Case closed. Mooie foto, trouwens!

[Ingrid M.H.Evers]

Mijn conclusie: het is zeer goed mogelijk dat achter het pleisterwerk nog de oude bakstenen zitten. Het is dus waarschijnlijk een en hetzelfde pand.

Het is ongetwijfeld hetzelfde pand, zoals kort geleden hier door mij bevestigd werd.

[burgemeester]

Mijn conclusie: het is zeer goed mogelijk dat achter het pleisterwerk nog de oude bakstenen zitten. Het is dus waarschijnlijk een en hetzelfde pand.

Elders beweert Aminees dat het stucwerk aangebracht op een pand bij Smeermaas een verschijnsel van eind 19, begin 20ste eeuw. Als dat inderdaad het geval is geeft het meer kracht aan bovenstaande hypothese.

[Breur]

Wachthuis St. Pieterstraat situatie voor 1972

[Toller]

Eenn foto gemaakt van de situatie toen 1881 en nu 2013

[Ingrid M.H.Evers]

wachthuis pieterspoort

Bijgaand een foto uit 1881 die elders opdook.

[burgemeester]

Toch even een ander geluid.

Wat opvalt aan nr. 37 zijn de zware hardstenen blokken die de gevel van de begane grond bekleden

Dat zijn naar mijn idee geen zware hardstenen blokken, maar is inderdaad het pleisterwerk waar de rijksmonumentendienst het over heeft. Ik ben geen kenner, maar ik heb nooit gedacht dit echte stenen waren. Het zou ook wel heel erg onwaarschijnlijk zijn dat de monumentendienst niet het verschil ziet tussen pleisterwerk en hardsteen.

(...)men heeft de hele gevel van het bakstenen pandje opnieuw opgetrokken, want als je de onderpui vergelijkt, wijkt die evenzeer af;

De onderpui die te zien is op de foto van Weijnen is tegenwoordig (deels) wel nog te zien. Bekijk je het pand met nummer 35 dan is deze pui waarneembaar. De straat is echter hoger komen te liggen; oplopend in de richting van de voormalige poort. De onderpui op de foto van Weijnen verdwijnt tegenwoordig dus onder de grond.

De huidige onderpui -waar Ingrid aan refereert- is naar mijn idee een latere toevoeging (pleisterwerk).

(...) ook de vorm en lokatie van de hardstenen raamomlijstingen komen niet overeen.

Die mening deel ik niet. De vorm is, meen ik, hetzelfde. De lokatie lijkt anders, maar dit is slechts gezichtsbedrog door de ophoging van de straat.

Tenslotte: hoe komt een 'prikklok' die dateert uit ca. 1870/1880 op een gevel van 1900?

Mijn conclusie: dat dit een en hetzelfde huis zou zijn is hoogst onwaarschijnlijk.

Mijn conclusie: het is zeer goed mogelijk dat achter het pleisterwerk nog de oude bakstenen zitten. Het is dus waarschijnlijk een en hetzelfde pand.

[burgemeester]

Mijn moeder zegt altijd: wae zig get bewaart, dae haet get.

Dit jaar bleek dat het huis inverregaande staat van verval was. Burgemeester heeft toen op MO een reeks foto's geplaatst van de website van de makelaar. Ik heb die niet terug kunnen vinden, dus ik neem aan dat ze verloren zijn gegaan bij de servercrash op 24/25 juli.

Die aanname klopt niet. Ik heb die foto's toen rondgestuurd per e-mail. Ik had namelijk een pdf-bestandje ontvangen m.b.t. St. Pieterstraat 35-37. Dit bestandje was gemaakt door de makelaar. Bouwtechnische aanwijzingen staan hier niet in. De makelaar neemt de beschrijving over van de monumentendienst: het pand zou een tweede bouwlaag hebben gekregen in 1900; de begane grond zou een poortwachterswoning zijn geweest uit de 18de eeuw. Niets nieuws dus.

De verregaande staat van verval staat Ingrid inderdaad nog goed voor de geest. Hier enkele foto's van nummer 35 voor de verbouwing (nummer 37 was erg studentikoos, maar niet zo'n drama als dit):

St. Pieterstraat 35 voor de verbouwing van 2011.

Interessant zijn de kadastrale tekeningen van de locatie. De eerste is het minuutplan van ca. 1830.



Minuutplan St. Pieterstraat, ca. 1830. Bron: www.watwaswaar.nl

Perceel 623 staat als volgt omschreven (als ik het goed lees): 'Oorlog, departement. kon., wachthuis'. Wachthuis is zeer duidelijk leesbaar. In 1830 werd dit geen 'poortwachterhuis' genoemd. Interessante vaststelling dat de rijksmonumentendienst er dus voor de tweede keer naastzit - ook het 'kluisje voor opslag van sleutels' blijkt immers al niet te kloppen.

Let overigens op het aantal watermolens in de Jeker! Vier stuks!

Dan de huidige kadastrale kaart.


Kadastrale kaart St. Pieterstraat, in geel: St. Pieterstraat 35-37.

Dat het wachthuis op de foto van Weijnen in ieder geval op dezelfde lokatie ligt, lijkt me hiermee afdoende bewezen. Of het pand opnieuw is opgebouwd valt natuurlijk niet op basis van deze kaart te bewijzen.

[hermanw]

Bestektekening nieuwbouw wachthuis 1819

Nog iets uit het Nationaal archief:

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, OPG Oorlog Plans van Gebouwen, 17e eeuw-1925, nummer toegang 4.OPG, inventarisnummer M51,M65
VERKORT:
NL-HaNA, Oorlog / Plans Gebouwen en modeltekeningen, 4.OPG, inv.nr. M51,M65


MAASTRICHT
M51,M65, Bestektekeningen van de afbraak van de oude provoostwoningen en nieuwbouw een poortwoning en wachthuis aan de St. Pieterspoort. Met kopie 1819 6 bladen

M51, Tekening 1
M65, Tekening 2

N.B. Behoort bij bestek van 25 juni 1819 nr. 103.


http://www.gahetna.nl/collectie/arch...isnr/M51%2CM65

[hermanw]

Plattegrond Pieterspoort en wachthuis bij poort 1819

In het Nationaal Archief bevinden zich de volgende kaarten:

Plattegrond wachthuis aan de St Pieterspoort 1819 2 bladen

Nationaal Archief, Den Haag, OBZ Oorlog Binnenlandse Zaken, 18e-19e eeuw, nummer toegang 4.OBZ, inventarisnummer 767 VERKORT:
NL-HaNA, Oorlog / Binnenlandse Kaarten, 4.OBZ, inv.nr. 767

http://www.gahetna.nl/collectie/arch....c02:31.c03:42

en

Plattegrond der St Pieterspoort 1819 3 bladen:

Nationaal Archief, Den Haag, OBZ Oorlog Binnenlandse Zaken, 18e-19e eeuw, nummer toegang 4.OBZ, inventarisnummer 776
VERKORT:
NL-HaNA, Oorlog / Binnenlandse Kaarten, 4.OBZ, inv.nr. 776

http://www.gahetna.nl/collectie/arch...ventarisnr/776

[Ingrid M.H.Evers]

Voor de volledigheid de gegevens zoals geregistreerd bij de Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed:
http://www.kich.nl/kich2010/rapport....ntnr&id=506720

Dank, Herman. Wat opvalt is dat er geen enkele bouwtechnische verwijzing is naar 1870 of eerder. Niet meer dan de niet onderbouwde opmerking dat het om een wachthuis gaat. Heeft iemand het eigenlijk ooit uitgezocht?

[Ingrid M.H.Evers]

Oorspronkelijk wachthuis of gebouwd op de plaats van?

Als ik je bijdrage goed interpreteer stel je dus dat het "Huis met de Klok", i.c. dus Sint Pieterstraat 37, NIET in gebruik is geweest als wachthuis van de tweede stadsomwalling, althans niet het wachthuis is zoals dat te zien is op de ingezonden foto van burgemeester.

Inderdaad, ik twijfel daar sterk aan. Niet dat de poort verder naar het westen lag. Die stond inderdaad ter hoogte van de waterpoort die je nog steeds kunt zien als je de Pieterstraat inloopt.

Als we naar de foto van de binnenpoort kijken, zien we links een gebouwtje dat door verschillende auteurs wordt aangeduid als 'het binnenwachthuis van de Pieterspoort'. Dat het pand die functie heeft gehad, is zeer waarschijnlijk. Als je het vergelijkt met soortgelijke wachthuizen waarvan we nog foto's hebben, wijkt het als type weinig af. Ook op tekeningen wordt het aangeduid als wachthuis. Bij de afbraak van de poort in 1869 heeft het pand nog altijd een eenvoudige vormgeving en niet de zware onderpui en muur van het huidige gebouw op nr. 35-37. Afgezien van de Hoofdwacht en de Ruiterwacht (Bouillonstraat) heeft geen enkel wachthuis in de stad zo'n grandioze bouwstijl gehad. Zelfs de tijdelijke hoofdwacht in Wyck (het Sint Gillishospitaal) is nooit 'aangepast' tot iets groters.

Er is geen enkele reden waarom de Sint Pieterspoort zou beschikken over een wachtlokaal met een dergelijk afwijkende stijl. Dit was zeker niet de belangrijkste toegang tot de stad. Ik kan het hier niet goed nagaan maar ik denk dat het pand Pieterstraat 35-37 niet zozeer het wachthuis is, maar gebouwd is op de plaats van het wachthuis.

Als ik de Franse huisnummering bekijk en er voor het gemak van uit ga dat met mijn 3-4 molens de nu nog resterende twee in het park zijn, aangevuld met enkele andere die langs het volgende stuk Jeker hebben gelegen (waar nu Molenhof staat), dan houd ik vanaf het huidige nr. 33 vier huisnummers en een wachthuis over tot aan de stadspoort. Het wachthuis wordt aangeslagen voor 60 francs, twee woonhuizen betalen 75 frs, een derde 90. De laatste twee betalen 240 frs. Daartoe hoort ook het pand dat nu nr. 33 heeft, de directe buurman van het zgn. wachthuis.

Ofschoon nr. 33 een geweldig leuk huis is, is het toch slechts twee ramen en een deur breed. Daaruit maak ik op dat tenminste drie huizen in de vroegere rij heel smal en eenvoudig waren. Een deel ervan is tegen de vlakte gegaan, want staat er niet meer. Het wordt tijd de bouwgeschiedenis van nrs. 35-37 eens in de bronnen na te gaan. Net zoals dat 'kluisje voor de stadspoortsleutel' zijn weg heeft gevonden naar de RCE, zou dit ook wel eens een indianenverhaal met brede bekendheid kunnen zijn.