Aankondiging

Sluiten
No announcement yet.

Sint Pieterstraat 37: een wachthuis?

Sluiten
This topic is closed.
X
X
 
  • Filter
  • Tijd
  • Tonen
Clear All
nieuwe berichten

  • Ingrid M.H.Evers
    replied
    Jeker en molentocht in de Pieterstraat

    Oorspronkelijk geplaatst door Pier Bekijk bericht
    Als je kijkt hoe de stadsmuur loopt vanaf de Vijf Kop richting de stadsmuur langs de Nieuwenhofstraat, dan is het ook moeilijk voor te stellen dat het huidige pand St. Pieterstraat 37 ooit een wachthuis is geweest. Het ligt daar gewoon verkeerd, temeer omdat de Leeuwenmolen, oftewel de Molen van Clemens, dan ook haar water had moeten betrekken van de buitenarm van de Jeker en niet van de arm van de Jeker die afkomstig was van de Kleine Looierstraat.
    Als je dacht dat het simpel was, vergis je je.

    De Jeker komt hier vanaf waterpoort De Reek onder de Pietersbrug door en splitst zich dan zo snel dat men het vaak niet eens opmerkt. Een kleine tak buigt af naar links en stroomt even vóór Pieterstraat nr. 37 een waterpoortje in. De hoofdstroom draait zuidelijk om een soort hoog 'schiereiland' heen dat de punt vormt van de tuin van het zuidelijk van nr. 37 gelegen huis. Dat huis staat dus in het park, terzijde van Molenhof; het ligt zuidelijk van de molentocht en is één van de oorspronkelijk twéé molens die daar gelegen hebben. Ik laat even in het midden welke welke was/is (Clemens, Leeuwen, nog iets anders?), maar op de muren langs de molentocht kun je dat nog altijd zien.

    De waterpoort biedt dus slechts toegang aan een van de Jeker afgeleide molentocht en deze is grotendeels overkluisd. Zowel de 'tuin' van de nrs. 35-37, als die van nrs. 31-33 schijnen over de molentocht te zijn gebouwd. Deze ligt pas open achter de laatste huizen voor de onderdoorgang in de Pieterstraat; vanuit het park kun je dat goed zien. (Iemand met Google en Bing-gaven zou eens een fotootje moeten zoeken).

    De molens van Clemens e.a. werden dus aangedreven met water uit de zuidelijkste tak van de Jeker. Voorbij de molens komt de molentocht onder het plaveisel van de onderdoorgang samen met de Jekertak uit de Kleine Looiersstraat. Voorbij het wegdek stromen beide waterlopen dus als één arm langs de muren van Molenhof verder het park in. Net voorbij de huidige voetgangersbrug komen ze weer samen met de zuidelijke hoofdstroom. Daarna gaat het via vistrap en sluis verder in de richting van de Begijnenstraat.

    Wat betreft het verloop van de stadsmuur: de stadsmuur bij de Vijf Koppen tot aan de Pieterspoort vormt een zestiende-eeuwse uitbreiding van de tweede stadsomwalling, een derde stadsuitleg dus, en zónder een poortdoorgang naar het zuiden 'Sint Pieter'. (Poort Waarachtig dateert van pas van 1888 ). Dat gebied heette 'de Nieuwstad' en is hier al eens ooit aan de orde geweest (net als de loop van de Jeker overigens).

    De muur aan de Nieuwenhofstraat is een voortzetting van de tweede muur zoals die vanaf de Sint Pieterspoort al eewenlang bestond. Overigens zag je die muur in de latere tijd alleen van de veldzijde. Aan de stadskant was hij aangevuld tot één grote dikke aarden wal. De Nieuwenhofstraat is er pas in de twintigste eeuw gekomen.

    Literatuur

    J. Koreman, Helpoort en Nieuwstad. (Silhouetje).

    Leave a comment:


  • hermanw
    replied
    Voor de volledigheid de gegevens zoals geregistreerd bij de Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed:

    http://www.kich.nl/kich2010/rapport....ntnr&id=506720

    Leave a comment:


  • Ingrid M.H.Evers
    replied
    Pieterstraat 35-37: Wat zegt de literatuur?

    Het is jammer dat er eigenlijk zo weinig over dit pand is uitgezocht. In De Monumenten van Geschiedenis en Kunst worden slechts vier wachthuizen behandeld, nl. de Hoofdwacht, de Ruiterwacht, het binnenwachthuis van de Tongersepoort en dat van de Onze Lieve Vrouwepoort (de 'kiosk' aan het eind van de Stokstraat). Het binnenwachthuis van de Sint Maartenspoort (Sint Maartenslaan 15) bestond waarschijnlijk net niet meer ten tijde van de uitgave (zie Evers, Simays, blz. 83), maar dit huis met de klok wel. Ook al had het inmiddels een nieuwe bestemming als politiebureau, men zou het toch eigenlijk hebben moeten opnemen. Dat men het niet heeft gedaan spreekt ervoor dat dit pand helemaal geen wachthuisfunctie heeft gehad.

    Louis Morreau heeft zich in zijn Bolwerk der Nederlanden beperkt tot de stadsmuren en - poorten, en de zogenaamde buitenwerken: alles wat er buiten de vesting nog aan verdediging mogelijk was. Noch over de Hoofdwacht, noch over de overige voorzieningen bij de poorten heeft hij geschreven. Althans, ik heb het niet kunnen vinden.

    Blijft over het vorig jaar opgeheven tijdschrift Om de Vesting, uitgegeven door de Stichting Maastricht Vestingstad. Ik beschik niet over een inhoudsopgave (noch over het tijdschrift), maar als men ergens iets zou kunnen vinden over de wachthuizen aan de poorten, dan daar. Dit is ook het tijdschrift waarin Minis het 'kluisje in de muur' vermeldde c.q. vond.

    Leave a comment:


  • Pier
    replied
    Even kijken of ik het goed begrijp!!

    Als ik je bijdrage goed interpreteer stel je dus dat het "Huis met de Klok", i.c. dus Sint Pieterstraat 37, NIET in gebruik is geweest als wachthuis van de tweede stadsomwalling, althans niet het wachthuis is zoals dat te zien is op de ingezonden foto van burgemeester.
    Het huis op die bewuste foto heeft dus vermoedelijk meer richting de huidige Nieuwenhofstraat gestaan.

    Als je kijkt hoe de stadsmuur loopt vanaf de Vijf Kop richting de stadsmuur langs de Nieuwenhofstraat, dan is het ook moeilijk voor te stellen dat het huidige pand St. Pieterstraat 37 ooit een wachthuis is geweest.
    Het ligt daar gewoon verkeerd, temeer omdat de Leeuwenmolen, oftewel de Molen van Clemens, dan ook haar water had moeten betrekken van de buitenarm van de Jeker en niet van de arm van de Jeker die afkomstig was van de Kleine Looierstraat.

    Zijn wij hier nu getuige van een tweede, na de "Geheimzinnige Kluisjes", ontmaskering van een algemeen bekend misverstand?

    Leave a comment:


  • Ingrid M.H.Evers
    replied
    Sint Pieterstraat 37: huisnummering

    De uit 1927 daterende concordans op de vernummering van de huisnummers stelt dat nr. 37 (1888/1927) in 1850 nr. 2679 was, en in 1806 nr. 564 (huis in bezit van ene Delsanto). Bij nr. 37 staat in het register van 1927 geen nadere aanduiding. Er van uitgaande dat het door ons bedoelde pand na 1927 geen vernummering meer heeft ondergaan, ben ik eens verder gaan zoeken.

    Bij nr. 51 (1927) staat in 1927: wachthuis. Ik ben geen Bing-held, dus weet niet waar ik nr 51 nu moet zoeken. Maar teruggaand in de lijst verandert nr. 51 naar nr. 2685 (1850) en naar een ontbrekend nummer in de Franse Tijd.
    In het tussenliggende stuk is in 1869 de Pieterspoort gesloopt en is sprake van een 'Hoffensmolen' (1843). Dit is niet de Molen van Clemens in de onderdoorgang naar het park. Deze behoorde in de 19 eeuw vóór Clemens aan ene Lonneux. Waar stonden die panden dan? Ik vermoed dat zij de bebouwing buiten de poort vormden. Uit de stadsplattegrond van 1850 blijkt dat wat nu ongeveer de Hubertuslaan is, buiten de stadsmuur nog steeds 'Pieterspoort' heette, ofwel Porte de Saint Pierre.

    Nu het manuscript van 1806, waarin de straat van huis tot huis lopend is opgenomen en de huizen stedelijk werden doorgenummerd. Het is een beetje verwarrend, maar in de lijst staat eerst een nummer voor het perceel, zoals de ambtenaren dat tegenkwamen op hun wandeling door de straat, te beginnen bij een (fictief) nummer 1. Dan volgt het toebedeelde huisnummer, de naam van de eigenaar, de aard van het perceel (huis of 'tuin'), het bedrag waarvoor de eigenaar zou worden aangeslagen in de belasting en soms nog een extra aantekening. Het enige dat ze niet aangaven was of een huis een hoekhuis was en waar ze liepen: aan de noord-, zuid-, oost- of westzijde van de straat.

    En nu noteren de huizentellers achtereenvolgens:
    ['loopnr. 28'] - huisnr. 519: huis van Van der Heyden,
    ['loopnr. " '] - o [ongen.] : Le Corps de Garde (blijft ongenummerd)
    ['loopnr. " '] - huisnr. 518: tuin van Van der Vrecken; later is dit een impostbureau met bergplaats; nog vóór 1888 vervallen (vanwege de afbraak van de vesting en de reorganisatie van de bijbehorende belastingen).
    ['loopnr. 29'] - huisnr. 517: huis van Max. L'Herminotte
    ['loopnr. " '] - huisnr. 516: tuin van dezelfde
    ['loopnr. " '] - o [ongen.]: Domain National: La prison militaire [= Pieterspoort]
    ['loopnr. " '] - o [ongen.]: Le Corps de Garde (2e!), Dom. Nat.

    Nu volgen nog drie molens en vier woningen voordat we komen aan nr. 572, de woning van ene Nijpels. Als de omrekentabel juist is, is dat nú de directe buurman van het huidige nr. 35-37, nl. het huis van drs. P. te Poel, nr. 33.

    Ook al zouden de hier genoemde molens die in de onderdoorgang van de Pieterstraat zijn geweest (hetgeen nog niet zeker is), dan liggen er in 1806 nog altijd vier woningen tussen de poort en de woning van Nijpels. Het is zaak hier de vernummering van 1850 eens op na te slaan, want in die van 1888 vind je natuurlijk geen aantekeningen meer over poort, wacht- en commiezen-/imposthuizen.

    Leave a comment:


  • Ingrid M.H.Evers
    replied
    Poortwachtershuis of wachthuis voor de militaire schildwacht?

    Algemeen wordt aangenomen dat dit pand oorspronkelijk een wachthuis is geweest bij de tweede Sint Pieterspoort, dus de poort in de tweede omwalling. (De eerste Sint Pieterspoort heette oorspronkelijk onder meer Aldenhofpoort en lag tussen het Lang Grachtje en het huidige Reginonaal Historisch Centrum, het gebouw met de scheur in de muur).

    In de Monumentengids Maastricht (Van den Boogard/Minis, 2001) wordt het pand in het register van het boek 'poortwachtershuis' genoemd. In de beschrijving op p. 44 vermeldt de titel: 'Wachthuis van de Pieterspoort'. Dat is verwarrend, want het gaat hier om verschillende begrippen. Voor de tekst zie hier ; 'Mickeleers' heeft deze indertijd in 'Boe?' integraal weergegeven.

    1. ´Poortwachtershuis´ suggereert dat in dat huis de poortwachter woonde; als hij er alleen maar stond te schilderen, deed hij dat ongetwijfeld in een schildwachthuisje. Maar een poortwachter was geen schildwacht van de vesting. Hij opende en sloot de poort en had een stedelijke, niet-militaire functie. De eigendom en het beheer van de poorten was in handen van de stad, maar zij werden bewaakt door het garnizoen, en dat viel onder het ministerie van Oorlog.

    2. ´Wachthuis van de Pieterspoort´ wijst op een ruimte waar de militaire wacht overdag de dienst doorbracht. Wie niet stond te posten bij de poort, verbleef in dit pand.

    3. Er was overigens nog een derde functionaris die dienst deed bij de poort, nl. de stedelijke commies of 'douane'-ambtenaar die in verband met de gemeentelijke imposten en accijnzen toezicht hield op wat er binnenkwam en wat er 'uitgevoerd' werd. Ook die heeft beschikt over een ruimte bij de poort, namelijk de commiezenwacht.

    Hoe moeten we dit pand nu duiden?

    Burgemeester heeft gelijk met zijn opmerking dat hij in Sint Pieterstraat 37 niet de poortwachterswoning herkent die op de foto van Weijnen staat afgebeeld. Zoals ik hierboven met een beschrijving van functies al aangaf, kan het heel goed om twee verschillende panden gaan. De bouwstijl en -verhoudingen komen op geen stukken na overeen.

    Wat opvalt aan nr. 37 zijn de zware hardstenen blokken die de gevel van de begane grond bekleden. Zij lijken sterk op de 'pilaren' die de ingang van de poort accentueren en het lijkt dan ook waarschijnlijk dat beide locaties iets met elkaar gemeen hebben. Stel nu dat het als 'poortwachtershuis' aangeduide pand op de foto van Weijnen hetzelfde is als nr. 37, wat is er dan mee gebeurd?

    Een wilde veronderstelling:
    1. men heeft de poort afgebroken en de 'pilaarstenen' gebruikt om de bakstenen muur van het huis te bekleden; als je goed kijkt lijken die blokken bij de poort tamelijk recht toe, recht aan, terwijl bij het huis de indruk bestaat dat ze bewerkt zijn, met aflopende randen, maar voor hetzelfde geld is dat gezichtsbedrog;
    2. men heeft de hele gevel van het bakstenen pandje opnieuw opgetrokken, want als je de onderpui vergelijkt, wijkt die evenzeer af;
    3. ook de vorm en lokatie van de hardstenen raamomlijstingen komen niet overeen.

    Mijn conclusie: dat dit een en hetzelfde huis zou zijn is hoogst onwaarschijnlijk.

    Leave a comment:


  • Ingrid M.H.Evers
    started a topic Sint Pieterstraat 37: een wachthuis?

    Sint Pieterstraat 37: een wachthuis?

    Elders op deze site is al enige keren sprake geweest van een 'huis met de klok'. Er zijn in de stad méér huizen onder die naam bekend (Dinghuis, juwelier Maastrichter Brugstraat, Rechtstraat 3/3a etc.), maar in dit geval bedoelt men Sint Pieterstraat nr. 37.

    In feite gaat het om twee woningen, nl. nrs. 35-37. Dat klopt ook beter met de links naastgelegen woning die tegenwoordig als nr. 33 te boek staat. Het Rijksmonumentenregister spreekt wanneer het gaat om de beschermde status slechts van nr. 37.

    Dit jaar bleek dat het huis inverregaande staat van verval was. Burgemeester heeft toen op MO een reeks foto's geplaatst van de website van de makelaar. Ik heb die niet terug kunnen vinden, dus ik neem aan dat ze verloren zijn gegaan bij de servercrash op 24/25 juli.

    Het dubbele pand is nu opgeknapt en intern verbouwd tot studentenhuisvesting door de achterwonende buurman. Hij heeft de twee panden respectievelijk 'Poortwachterswoning I' (nr. 35) en 'Poortwachterswoning II' (nr. 37) genoemd. Op vrijdag 30 november hebben om 18:00 uur 's avonds de eerste bewoners het pand betrokken. Alleen de 'erkerkamer' aan de kant van de brug heeft men behouden voor eigen gebruik. De verbouwing is nog niet helemaal gereed omdat de huidige eigenaar nog enkele zaken moet regelen met de gemeente Maastricht. Men verwacht omstreeks maart de zolderverdiepingen, het dak en de achterliggende tuin aan te kunnen pakken.
Bezig...
X