Onze Lieve Vrouwebasiliek

[Minckeleers]

In de Vierde aflevering van "De Monumenten van geschiedenis en kunst in de provincie Limburg" / "De Monumenten in de gemeente Maastricht", uitgave 1938 staan ook nog twee bouwtekeningen van de zuidgevel en de oostgevel, van den Rijksarchitect A. Mulder, opgemeten in 1882.

Daarop staat de sacristie ook afgebeeld.

[Ingrid M.H.Evers]

Jawel SJEF, maar een datum voor de bouw van die luchtbogen hebben we ook hiermee nog niet. De afbraak in 1905 lijkt redelijk zeker te zijn.

[SJEF †]

Ter voorziening in het verzakken der absis, welke op onvoldoende diepte was gefundeerd, heeft men in het midden en aan de noordkant tegen de dammen, tusschen de vensters, contreforten gebouwd.
Die aan de noordkant bleven laag, die aan weerszijden van het middelste venster werden tot de volle hoogte van den absiswand opgetrokken en door twee luchtbogen verbonden aan twee zware pijlers op ongeveer 6 M. afstand.
Door tusschen deze pijlers en de contreforten muurtjes optetrekken en een lessenaarsdak daarop te leggen, verkreeg men een ruimte, welke overwelfd en als sacristie gebruikt werd.
De vensters daarvan hadden een XVIIIe eeuwsch karakter, maar daar de "sacristia chori" (ook aangeduid als "parva" en "superior") reeds in 1646 voorkomt, is zij blijkbaar lang vóór de XVIIIe eeuw gebouwd).
Bij de restauratie zijn de luchtbogen, de contreforten en de sacristie afgebroken.


Tevens is er in een voetnoot het volgende te lezen (verkorte weergave):
Achter onse L. Vrouwe choer onder die twe boegen wordt dat recht geadministreert (uit een cijnsboek van 1644).
Men mag hier dus wel denken aan een tribune waar recht werd gesproken.
Het dichtgemetseld poortje in het midden van de absis gaf er toegang toe van den kooromgang uit.


Tot zover hetgeen er geschreven staat op pp. 483-484 in het boek:
De monumenten van geschiedenis en kunst in de provincie Limburg.
Eerste stuk: de monumenten in de gemeente Maastricht.
Vierde aflevering.

[Ingrid M.H.Evers]

A.F.W. Bosman

Op dat boekje wachten hoeft niet echt, SJEF. Twintig jaar geleden is A.F.W. Bosman gepromoveerd op De Onze-Lieve-Vrouwekerk te Maastricht, bouwgeschiedenis en historische betekenis van de Oostpartij (Zutphen, 1990). Precies wat we nodig hebben maar wat niet in mijn kast staat. Twee exx. bij de Stadsbibliotheek.

[SJEF †]

Ik ben ook nog niet veel wijzer geworden, na het inhoudelijk bekijken van enkele boeken uit mijn (uitpuilende) boekenkast.
Wel kan ik twee afbeeldingen laten zien; een litho uit 1855 en een foto uit 1910.
Juist in die periode vond de dertigjarige restauratie plaats (1887 - 1917), waar Ingrid Evers ook aan refereert.
Op de litho uit 1855 zien we duidelijk enkele bouwsels aan de oostelijke kant van de absis; dus voordat de restauratie in 1887 startte.

Het wachten is op het boekje Onze-Lieve-Vrouwekerk II; dat specifiek zou moeten gaan over het gebouw en de kunstschatten (Stichting Historische Reeks Maastricht).

Uiteindelijk vond ik nog een foto (1900 ?) die gemaakt is vanuit het noordoosten; vanuit de Stokstraat richting Graanmarkt.



De Onze-Lieve-Vrouwekekerk, die al bekend was in de 13e eeuw, gezien vanaf de Graanmarkt.
Een gekleurd litho van Alexander Schaepkens uit 1855.



De Onze-Lieve-Vrouwekekerk, gezien vanaf de Graanmarkt; vanuit het zuidoosten.
Een zwart-wit foto uit 1910.



Onze Lieve Vrouwekerk, koor vanuit noordoosten tijdens restauratie en opgravingen; 1900 ??

[Ingrid M.H.Evers]

Datering foto's OLV bij het HCL

Het RHCL dateert deze foto's in 01.01.1888. Al moeten we daar een beetje voorzichtig mee zijn, zo lees ik in een bijdrage van Mevr. Evers.

Een datering als 01.01.1888 of 31.12.1888 is een richtlijn. Men heeft reden om aan te nemen dat de foto ergens in dat jaar, c.q. niet eerder of later dan die datum werd gemaakt. Een datering als 27.01.1888 geeft de exacte datum van de opname.
Het merendeel van de foto's op de website van het HCL komt uit de collectie van het vroegere rijksarchief. De werkwijze is te verduidelijken aan de hand van de ruim vijfhonderd foto's van Simays. Zij hebben vrijwel allemaal dezelfde datum van beschrijving/invoering in het archiefsysteem (01.01.1970). De op losse kaarten geplakte foto's behoren merendeels tot de verzamelmappen 'gevelstenen' en 'gebouwen'. De eerste afdrukken werden aangeboden in 1912, zoals de gecalligrafeerde titelbladen vermelden. De foto's hebben op de website geen individuele beschrijving gekregen, zelfs geen plaatsbepaling, en aanvullingen uit later jaren vallen onterecht onder het jaar '1912' van het titelblad.
Het vml. gemeentearchief (GAM) hanteert een ander systeem met meer gegevens in de basisbeschrijving. Hun Simaysfoto's staan echter niet op de site. Voor beide collecties geldt dat men slechts een deel van de gegevens op het Net heeft gezet om overbelasting te voorkomen.

[Ingrid M.H.Evers]

Restauratie OLV

Van 1887-1917 hebben vader en zoon Cuypers de Onze Lieve Vrouwekerk gerestaureerd, onder toezicht van stadsarchitect Sprenger. De foto geeft het (opnieuw?) opbouwen van de luchtbogen weer. De datering van deze foto is niet erg duidelijk (RHCL: 1888; RACM: 1900). Ook mijn boekenkast levert momenteel geen pasklaar antwoord. Naar het schijnt dienden de bogen ter tijdelijke onderstutting van de buitenmuren van de absis. In 1905 zijn de luchtbogen en verdere gebouwen aan de Stokstraat afgebroken en werden ter plekke hekwerken aangebracht en een plantsoen.
Bron: [J. Goessen], 1837-1987, Weer 150 jaar parochiekerk, pp 66-67.

[SJEF †]

Kijken we naar de details van de plattegrond van Maastricht uit 1649, dan herkennen we duidelijk de steunberen (De Bogen) van de Sint Servaaskerk.
Bij de Sint Nicolaaskerk en de Onze Lieve Vrouwekerk ontbreken de steunberen, zoals te zien is.
Maar ik ben nog naarstig op zoek naar afbeeldingen of litho's van Ph. van Gulpen of Alexander Schaepkens.


Sint Servaaskerk en Sint Janskerk; plattegrond 1649.




De inmiddels afgebroken Sint Nicolaaskerk en de Onze Lieve Vrouwekerk; plattegrond 1649.

[Pier]

Tja, een raadsel....

Ik blijf bij mijn verhaal. Ik trof onderstaande foto`s aan op www.rhcl.nl . Hierbij zie je de opbouw (of afbraak) van de steunbeer. Het RHCL dateert deze foto's in 01.01.1888. Al moeten we daar een beetje voorzichtig mee zijn, zo lees ik in een bijdrage van Mevr. Evers.

(...)

Een andere verklaring (andere aanbouw, poort) mist voor mij op dit moment elke grond. Maar alleen de allerdomsten en de allerwijsten veranderen nooit van mening, natuurlijk.

Burgemeester,
Ik geloof dat je gelijk hebt.
Ik was niet bekend met het feit dat er ooit een steunbeer heeft gestaan. Weer iets geleerd. Ik denk wel dat op jouw (RHCL) foto's de (op)bouw van de steunbeer staat, aangezien je de houten mal nog ziet. Die is bij een afbraak niet nodig....
Als de foto's gedateerd zijn rond 1888, wanneer is die steunbeer dan afgebroken?
Je ziet op 'mijn ' foto dat die steunbeer er lang moet hebben gestaan, want er hangt zelfs een lantaarn aan. Verder is er toen een muur gebouwd tussen het wachthuis en die steunbeer. Die muur ziet al erg vervallen uit. Dus schat ik dat die steunbeer er enkele decennia moet hebben gestaan. Dan komen we minimaal rond 1910 uit.

Kortom, ik geloof inderdaad in de optie van de steunbeer, maar dan is de foto uit het RHCL volgens mij wel vóór 1888 gemaakt.
Burgemeester (ic. Mevr. Evers) gaf ook al aan dat die datum niet erg 'hard' was.

En wat werd er bouwtechnisch uitgevoerd waardoor die steunbeer overbodig werd?

[burgemeester]

Tja, een raadsel....

Ik blijf bij mijn verhaal. Ik trof onderstaande foto`s aan op www.rhcl.nl . Hierbij zie je de opbouw (of afbraak) van de steunbeer. Het RHCL dateert deze foto's in 01.01.1888. Al moeten we daar een beetje voorzichtig mee zijn, zo lees ik in een bijdrage van Mevr. Evers.

Ik vermoed dat de steunbeer noodzakelijk was geworden omdat de staat van de kerk niet al te best was (zie hiervoor ook andere foto`s op de genoemde site). Na de renovaties is de steunbeer overbodig en kan hij weggehaald worden. Bevestiging van dit idee zou ik prettig vinden.

Een andere verklaring (andere aanbouw, poort) mist voor mij op dit moment elke grond. Maar alleen de allerdomsten en de allerwijsten veranderen nooit van mening, natuurlijk.

[Pier]

Nou, ik weet het niet, maar als je de situatie van nu bekijkt, dan zie je dat precies op die plek in de ronding van de OLV-basiliek een oude doorgang of raam is dichtgemetseld en dat rond de fundering wat stenen uitsteken.
Als het een steunbeer zou zijn, is mn. de dichtgemetselde doorgang/raam onlogisch en de uitstekende stenen in de fundering kan ik dan al helemaal niet plaatsen.
Natuurlijk kan het ook een oude renovatie betreffen.

Het lijkt erop dat op die plaats nog een aanbouw aan de OLV-kerk heeft gezeten en dat de pilaar/boog op de foto daar een restant van is.
Maar dat is weer onlogisch, want ik heb zoiets nooit op een tekening of foto gezien.
Verder is dan kromming niet te verklaren.

Een raadsel dus.

[burgemeester]

Ik kan het niet 1-2-3 vinden, maar dat lijkt me geen restant van de OLV poort. Dat is gewoon een steunbeer, net zoals je nu nog niet aan de St. Servaes (Onder de Bogen).

Waarom die is afgebroken weet ik niet.

Een foto van de OLV poort volgt hieronder (vanaf de stadszijde genomen in 1865). Zoek de verschillen... Het zijn er meer dan 10!

[Pier]

Ik kan je foto niet zien Pier, kun je 't op 'n andere manier proberen ?

Nu wel hoop ik..... (mijn fout)

[Pier]

De laatste tijd heb ik nogal wat rondgezworven, zowel figuurlijk als letterlijk, in het Stokstraatkwartier en daarbij honderde foto's met elkaar vergeleken.

[SJEF †]

De torens van de Onze Lieve Vrouwebasiliek.


Eigenaar:
het kerkbestuur van de Onze Lieve Vrouweparochie, die valt onder het bisdom Roermond.

Hoogte:
38 meter (officiële meting van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg).

Functies:
kerk, devotiekapel Sterre der Zee, basiliek, informatiecentrum (met verkoop devotionalia als kaarsen, bidprentjes, cd’s, kalenders en films) en schatkamer (kerkelijke kunst door de eeuwen, topper is een wereldberoemd byzantijns reliekdoosje uit de negende eeuw).

Historie:
oudste geschiedenis is in nevelen gehuld.
Zeer summiere documentatie tot de 11de en 12de eeuw.
Archeologisch onderzoek is alleen gedaan rondom de basiliek, nog nooit binnen.
Het oudste teruggevonden bouwjaartal is 1018, in een geschrift van een Luiks kroniekschrijver.
Hij bericht over een reis over de Maas van de prins van Luik op weg naar een oorlog in Holland.
Aan boord een bisschop die in Maastricht aan wal stapte om de crypte van de OLV-kerk in aanbouw te zegenen.
Terug op het schip hoorde hij dat ze was ingestort.

Webpagina's:
Persberichten over de Onze Lieve Vrouwebasiliek leest u op deze webpagina.
De officiële webpagina van de Onze Lieve Vrouwebasiliek in Maastricht.
De webpagina van 'Kerken in Limburg' besteedt ook de nodige aandacht aan de Onze Lieve Vrouwebasiliek te Maastricht.
De Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw "Sterre der Zee" is ook vertegenwordigd op Wikipedia.
En de webpagina van het Meertens Instituut besteedt ook de nodige en zeer uitgebreide aandacht aan de verering van Onze Lieve Vrouwe "Sterre der Zee".