Sermoen euver de weurd....

[SJEF �]

Kennen jullie de bekende sermoen (vermanende toespraak) euver de Weurd "Inter omnes Linguas nulla Mosa Trajectensi prastantior" gehauwe in Mastreeg?
Deze sermoen stamt uit 1729 of (veel waarschijnlijker) uit 1792.
Een tekst uit de 18e eeuw in het dialect van Maastricht, waarin de voorliefde van de Maastrichtenaren voor het Frans bespot wordt.
Open dan snel de volgende webpagina, en bekijk en bewaar het PDF bestand op de harde schijf van je computer.

[SJEF �]

Sermoen euver de weurd

In de Diksjenaer van 't Mestreechs (H.J.E. Endepols; Maastricht 1955) is er een vertaling opgenomen van het sermoen "euver de Wäörd Inter omnes Linguas nulla Trajectensi praestantior gehawwe in Mestreech 1729" (1792?).
Ik heb het geheel gescand en omgezet naar een PDF bestand wat u kunt downloaden en opslaan.

Tevens een scan van de titelpagina van het originele manuscript.

[SJEF �]

Dat is geloof ik niet in 300dpi gescand ?!

Nee, het is gescand met een resolutie van 600 ppi (pixels per square inch).
Afmeting van de afbeelding in het boek: 6cm * 8cm.
Na het scannen was de breedte ongeveer 1.400 pixels.
Na de nodige bewerkingen (moiré en ruis verwijderd, gamma en contrast optimaal ingesteld) en een reductie van de breedte tot 800 pixels, zie je het uiteindelijke resultaat met een resolutie van 72 ppi.

[burgemeester]

erg veel moeite voor 'n onleesbaar resultaat

En Olijfje, slecht geslapen?

[elletje]

Goedemorgen.

Kijk ik nog heel eventjes en ben dan weg?

[Ingrid M.H.Evers]

paleografie voor het Sermoen

erg veel moeite voor 'n onleesbaar resultaat

Chapeau, Sjef! In tegenstelling tot wat Olijfje denkt, is de tekst heel leesbaar geworden. Het is natuurlijk handig als je wat paleografische kennis hebt, maar ook zonder dat is het achttiende-eeuwse schrift goed te doen. Misschien mag ik wat suggesties aanreiken voor potentiële puzzelaars?

1. Denk eraan dat dit na de eerste regel een tekst is in het dialect. Sla die eerste regel (in het Latijn) gewoon over en zoek in de 'onleesbare' tekst woorden die je meent te herkennen. (De schrijver vertelt in die zin dat hij datgene wat hij in die eerste regel in het Latijn heeft gezegd, vroeger van zijn moeder heeft gehoord). Controleer bij het ontcijferen van andere woorden of een nieuwe letter ook staat in het reeds bekende woord. Je weet dan zeker dat je het letterbeeld correct hebt herkend (dat het bijvoorbeeld een 'd' is en geen 'b').

2. Het helpt als je probeert een woord lettertje voor lettertje te 'nemen', bv. door met een lineaaltje of papiertje het woord af te dekken en telkens een 'streepje' op te schuiven. Sla letters over als je ze even niet herkent.

3. Schrijf geheel of half ontcijferde woorden op een vel papier met voldoende puntjes (...) ertussen voor de nog ontbrekende letters of woorden. Op die manier zie je gemakkelijker in welke richting de zin zich ontwikkelt.

4. Dit stuk is geschreven in het dialect, maar het is een dialect dat misschien niet meer geheel op het huidige lijkt. Spreek de woorden in gedachten uit en je zult zien dat je met je dialectkennis haast kunt raden wat de strekking van het volgende woord of de verdere regel is.

Alle begin is moeilijk. Paleografie is verschrikkelijk leuk, maar vraagt wel dat je opnieuw leert lezen. Het HCL aan de Sint Pieterstraat verzorgt regelmatig cursussen en er bestaan ook leerboeken. Deze achttiende-eeuwse tekst is geschreven in een heel regelmatige hand en echt niet moeilijk, maar je moet er even je best voor doen. Misschien een aardig alternatief voor een spelletje 'opnamezuster' of 'peulvruchtensap'?

[Ingrid M.H.Evers]

'God bewaer ugh, mien leef kinder, es geer gein Mastreegs en kons'.

Een stukje vertaling om op gang te komen?

Woordje vooraf:
De tekst begint met een titel; aansluitend volgt een motto in het Latijn dat er vrij vertaald op neerkomt, dat geen enkele taal ter wereld het haalt bij het Maastrichts. Daarna gaat de schrijver verder in dat mestreechs. Leestekens als punten, komma's, aanhalingstekens, moet je vaak zelf plaatsen. In dergelijke oude teksten zijn ze meestal niet aanwezig. [Tussen vierkante haken mijn aanvullingen].

Sermoen euver de Weurd
'Inter omnes linguas nulla Mosa Trajectensi prastantor'

[Sermoen euver de Weurd] gehauwen in Maastreeg, 1729.

Wat igh uch dan [hierboven] op Latien heb gesag, dat heb ich het ierste mien auw moeijer op sig Mastreegs hure sekke, en(de) wee het sag, dan saghet altus kort en goed: 'God bewaer ugh, mien leef kinder, es geer gein Mastreegs en kons'.

De schrijver is overigens niet altijd consequent. Zo schrijft hij de ene keer 'igh' en de volgende keer 'ich'. Ook gebruikt hij bij het woord 'en' soms een contractie 'en(de)' en dan weer simpelweg 'en'.
Enfin, probeer zelf de volgende zin eens. Daarbij is het handig als je Mestreech Online twee keer opent in Internet Explorer, zodat je één venster hebt waar je het manuscript kunt zien en één met deze vertaling ernaast.

[Ingrid M.H.Evers]

Paleografie is verschrikkelijk leuk, maar vraagt wel dat je opnieuw leert lezen. Het HCL aan de Sint Pieterstraat verzorgt regelmatig cursussen en er bestaan ook leerboeken.

De door Sjef in #1 genoemde website blijkt ook heel informatief!

[SJEF �]

Sermoen euver de weurd....

Ik heb begrepen dat het originele manuscript bewaard wordt bij het RHCL, als onderdeel van de handschriftencollectie GAM.
Misschien is het mogelijk dat er een fotokopie kan worden gemaakt van dit paar pagina's tellende sermoen.
Op die manier kan dit onderwerp dan als één geheel vervolmaakt worden.

[SJEF �]

[B]Daarbij is het handig als je Mestreech Online twee keer opent in Internet Explorer, zodat je één venster hebt waar je het manuscript kunt zien en één met deze vertaling ernaast.

Ik zal vanmiddag een nieuw PDF bestand maken, met aan de linkerzijde de originele tekst uit de 18de eeuw, en aan de rechterkant de vertaling van Endepols uit de jaren vijftig van de 20ste eeuw.
Op die manier is een vergelijking van beide teksten zeer makkelijk.
Maar de sermoen is ook een vermakelijk en humoristisch stuk tekst.
Ik heb al menig keer hardop moeten lachen; echte deugnieten die Maastrichtenaren in de 18de eeuw.

[Ingrid M.H.Evers]

Heilig?

Ik zal vanmiddag een nieuw PDF bestand maken, met aan de linkerzijde de originele tekst uit de 18de eeuw, en aan de rechterkant de vertaling van Endepols uit de jaren vijftig van de 20ste eeuw.

Als Sjef - anderen niet te na gesproken - heilig verklaard wordt, dan is het vanwege de (conversie)service die hij ons keer op keer biedt: gezien de investering in tijd en energie bewonderenswaardig.

[SJEF �]

Sermoen euver de weurd....

Ingrid, ik zal (misschien) nooit heilig worden.
Maar onder het luistergenot van het "Gloria" van Antonio Vivaldi (in D majeur; RV 589) heb ik rap de beide versies van het sermoen naast elkaar geplaatst in één document.
Aan de linkerkant is de originele versie, en aan de rechterkant de vertaling van Endepols.
Het betreffende document is als een PDF bestand te bekijken en te downloaden.