Perresjang

[Maurice JMCJ]

Een tijdje geleden vertelde een collega me dat een oud-collega van hem het Maastrichtse woord "Plusjang" gebruikte voor paraplu. Nu verbaasde me dat omdat ik dat woord nog nooit had gehoord, maar ook omdat de combinatie me erg onwaarschijnlijk leek. "Plu"is een uitgang van het woord paraplu: hoe zou dat dan opeens aan de voorkant terecht komen?

Uiteindelijk ben ik erachter gekomen dat hij het verkeerd onthouden had en het om het woord "perresjang" ging. Dit is een typisch Maastrichts woord voor paraplu, maar ik kan de uitgang "-sjang" niet verklaren. Heeft iemand hier een verklaring?

Groeten,
Maurice

[Pier]

(..)

Uiteindelijk ben ik erachter gekomen dat hij het verkeerd onthouden had en het om het woord "perresjang" ging. Dit is een typisch Maastrichts woord voor paraplu, maar ik kan de uitgang "-sjang" niet verklaren. Heeft iemand hier een verklaring?
(...)

Jeetje, een hele leuke vraag!
Ikzelf ben zeker geen deskundige op het gebied van het Mestreechs dialect.
Integendeel!

De https://www.mestreechtertaol.nl/dict...mst/dictionair kent overigens het woord 'Perresjang' ook niet. Laat staan het enkele woord 'sjang'.
Daar is het gewoon perreplu

Maar wellicht dat iemand met meer kennis van het Mestreechs hierover iets weet te vertellen.

[Ingrid M.H.Evers]

Zou hier niet een verbastering zijn opgetreden? In het Woordenboek of Diksjenaer van t Mestreechs van Endepols (1955) wordt gesproken van een persjèn, meervoud: persjènne.
Het komt uit het Frans: persienne = buiten-zonneblind. We zouden nu zeggen: luifel, markies, zonnescherm, of misschien een gerasterd luik.
Voorbeeldzinnen bij Endepols:
Laot de persjènne aof; de zón sjeen op de witte persjènne; ein persjènne is kapot.

Het lijkt mij niet onmogelijk dat het woord in het spraakgebruik een beetje verbasterd is. En dan wordt een persjèn al snel een persjeng, en vervolgens persjang. En dat het een bredere betekenis heeft gekregen: van zonnescherm is het een kleine stap naar parasol, of paraplu. Frappant is wel, dat ik het woord in geen enkele later dan 1955 uitgekomen publicatie over het dialect heb gevonden.

[Ingrid M.H.Evers]

Ik sprak vandaag twee rasechte Mestreechtenère over de 'perresjang' van Maurice. De eerste, een 83-jarige, kwam meteen met het woord 'parrasjang'. Zo noemden ze bij hem thuis voor de grap wel eens een paraplu. De tweede (79), kende het woord na enig nadenken eveneens, inderdaad voor een paraplu.

Maar noch in de 'oude' diksjenair van Endepols, noch in De nuie Mestreechsen dictionair van Pol Brounts en anderen (2004), is dit woord opgenomen. Dat blijft toch een interessant raadsel.

[Ingrid M.H.Evers]

Ter afsluiting: toevallig bevond ik mij gisteren in een gemengd gezelschap van ca. 25 personen. Het merendeel daarvan is geboren na de Tweede Wereldoorlog. Zeven ervan bleken Maastrichtenaar te zijn. Ik heb ook bij hen eens gepolst wie het woord perresjeng, perresjang of parrasjang kende. Geen van hen kwam het bekend voor, ook niet nadat ik de betekenis ervan had genoemd.

De relatieve onbekendheid met het woord kan verschillende redenen hebben.
* Duidelijk is, dat het in het Maastrichts dialect een vrij zeldzaam woord moet zijn geweest, als het zelfs bij Endepols niet wordt genoemd.
* Een verschil in maatschappelijke achtergrond en (leef)tijd kan een rol spelen. Sommige Maastrichtse families spraken/spreken misschien nog wel onderling het dialect, maar hebben dat na pakweg 1975 met de komst van universiteit en de instroom van niet-Maastrichtenaren goeddeels laten varen. Ruim minder dan 50 procent van de bevolking is momenteel nog van Maastrichtse afkomst.
* Dan speelt misschien het opleidingsniveau een rol. Wie in de jaren 1960-1980 aan Nederlandse universiteiten ging studeren, werd aangesproken op zijn accent, zachte G en zangerige stem. Dat waren geen pluspunten bij het solliciteren naar een baan en in gezelschap. Er werd op dezelfde manier op neergekeken als nu nog altijd op het Vlaams. Dat was zeker een reden om het spreken van 'Hoog-Hollands' aan te leren en het dialect te 'vergeten'. Momenteel is dat meen ik minder een probleem en is zelfs wetenschappelijk bewezen dat die 'Limburgse' tongval, die zachte G, de oudste vorm is van de Nederlandse taal.

Ik kom tot de voorzichtige conclusie dat het woord mogelijk vooral in kringen van (kleine) middenstanders en werknemers in de maakindustrie bekend was. Wat betreft de herkomst: dr. Lou Spronck, onder meer dialectoloog en gepromoveerd op Weustenraads De persessie van Scherpenheuvel, en auteur van Van Sermoen tot Percessie, Aajd Mestreechs, taal en teksten 1770-1840 (2020), schrijft mij, dat hij het woord ook nooit heeft gehoord, "maar ik denk dat jij met je verwijzing naar Endepols (persjèn) goed zit, en ook met je verklaring voor de vormen die het Franse woord in Maastrichtse mond heeft aangenomen.''

Ik heb geen idee of er heden ten dage bij de vereniging V.E.L.D.E.K.E of daarbuiten nog een jonge dialectoloog diepgravend geïnteresseerd is in het Mestreechs (er is al heel veel over gepubliceerd), maar hier ligt een klein onderzoeksveld open.

[Sjefke]

Zelf ben ik geboren (eind jaren ‘60) en getogen in Mestreech, en behoor tot de ‘jongere generatie’ Mestreechtenère 😉
Het woord Perresjang gebruikte mijn moeder (geboren in 1924 - boerderij gelegen aan de Tongerseweg) steevast altijd als het bewolkt was en denkelijk zou gaan regenen.
’Jong, höb’ste diene perresjang beij diech? Ut geit regene.’
Navraag omtrent de mogelijke oorsprong van het woord en de uitgang -sjang kan ik haar helaas niet meer vragen.
Gelukkig heeft MO Ingrid

[Antonius]

Ik dacht kom laat ik een AI / copilot vragen

Ja, “perresjang” is inderdaad een Maastrichts dialectwoord voor “paraplu”! 🌂 In het Nederlands verwijst een paraplu naar een gebruiksvoorwerp dat dient om een persoon tegen de regen te beschermen. Het bestaat uit een stok met handvat en een scherm. In het Bargoens (een soort slang) wordt het woord ook gebruikt om naar een gevangenis te verwijzen¹². Dus als je ooit in Maastricht bent en iemand hoort praten over een “perresjang,” dan weet je nu waar het over gaat! 😉

[Ingrid M.H.Evers]

Het woord Perresjang gebruikte mijn moeder (geboren in 1924 - boerderij gelegen aan de Tongerseweg) steevast altijd als het bewolkt was en denkelijk zou gaan regenen.
’Jong, höb’ste diene perresjang beij diech? Ut geit regene.’

Wow, Sjefke, hartelijk dank!

[Ingrid M.H.Evers]

Wie vandaag op stap gaat, heeft beslist een perresjang nodig!
Intussen heeft 'het netwerk' onverwacht wat opgeleverd. Het blijkt dat het woord heel gebruikelijk is in de spreektaal op Wolder. Even werd zelfs gedacht dat het woord is vermeld op het Leesplankje van Wolder, maar dat blijkt niet het geval.

Als 'perresjang' specifiek Wolders is, zou dat erop kunnen wijzen dat er zoiets bestaat, of heeft bestaan als Stadsmestreechs (waarin het woord niet zou voorkomen) en Dorpsmestreechs.

Het ouderlijk huis van Sjefke stond aan de Tongerseweg, dat lijkt me te vallen onder Wolder. Een van mijn respondenten bracht zijn jeugd door op (Oud-)Caberg, dus evenmin in de binnenstad. Anderzijds hoor ik net dat verschillende ouderen die bij en in de omgeving van het Onze Lieve Vrouweplein wonen, de perresjang regelmatig ter hand nemen.
We zijn er nog niet uit.

[Ingrid M.H.Evers]

Naar de kapster geweest in een van de buitenwijken. Vijf dames aanwezig, élk kende de parrasjang.

[Maurice JMCJ]

Beste mensen, sorry dat het wat lang geduurd heeft voordat ik hierop reageer (druk bezig met verhuizen)

Dank voor alle op- en aanmerkingen over mijn vraag. Ik moet toch nog eens een paar boeken doornemen om te kijken of daar niet ook het woord voorkomt. Ik kan me namelijk herinneren dat ik het aan een collega gevraagd heb, maar het ook in een dictionnair heb zien staan (iets van Flor Aarts?).
Daarnaast ben ik ook nog even gaan zoeken bij het Gronsvelds en andere lokale dialecten, maar dat heeft nog niks opgeleverd!

Groeten,
Maurice