Wanneer gingen we rechts rijden?

[Ingrid M.H.Evers]

Kan iemand mij vertellen wanneer we in Maastricht rechts zijn gaan rijden? Als je oude foto's bekijkt, dan blijken rijtuigen, paard en wagen, duw- en hondenkarren en ook de tram links te rijden op de brug en in de straten. Voor zover je dat tenminste kunt zien, want er was vaak zo weinig verkeer dat iedereen maar wat leek te doen. Maar op de brug was er minder ruimte, vandaar dat het links rijden zo opvalt.

Ik meen dat dat links rijden oorspronkelijk iets te maken had met de koetsiers van de rijtuigen. Die zaten met een grote zweep op de bok en als zij met hun rechterarm uithaalden om het voorste paard te bereiken, konden de voetgangers naast hen geraakt worden. (Vergelijk het met het uitwerpen van een hengel). Als men links reed, zwiepte de zweep over het rechter weggedeelte en liepen de voetgangers dus geen gevaar.

Hoe het ook zij, op een bepaald moment zijn we in Maastricht c.q. Nederland overgestapt op rechts rijden. Wanneer? Waarom? Dat heeft mogelijk te maken gehad met de komst van de automobiel (geen zweepruimte meer nodig). Mogelijk ook met de vormgeving van de auto. Ik ben niet technisch maar ik zou me kunnen voorstellen dat de plaatsing van de motor dicteerde waar de stuurkolom moest komen.

Enfin, de vraag is dus: Wanneer en waarom zijn we in Maastricht overgegaan op rechts rijden?

[Guinness]

Wat mij te binnen schiet is dat het eerste treinmaterieel links reed en daarom misschien ook de tram. Misschien was alleen maar linksrijdend materieel te koop. Dan is het wel handig dat op tramtracé's het overige verkeer gewoon meereed met het railverkeer. Dus misschien was het wel verplicht op trambanen links te houden en verder rechts te houden op banen zonder tram?

Wat ook zomaar kan natuurlijk is dat er in België nog steeds links wordt gereden op het spoor. Door de oriëntering op en de verbindingen met België, reed men hier een Belgisch systeem. Werden de de trams niet gefinancierd met Belgisch kapitaal?

[Pier]

Rechts rijden dankzij Napoleon (?)

Zo nu en dan hoor ik de discussie over links dan wel rechts rijden.
Ik heb altijd gemeend, en blijkens wikipedia wordt dit ondersteund, dat Napoleon de reden is waarom wij in (de meeste) Europese landen rechts rijden.

Dit zou dus betekenen dat wij in Maastricht waarschijnlijk rond 1800-1810 rechts zijn gaan rijden.

Deze these over Napoleon wordt ook HIER ondersteund.

[Antonius]

Ik meen dat dat links rijden oorspronkelijk iets te maken had met de koetsiers van de rijtuigen. Die zaten met een grote zweep op de bok en als zij met hun rechterarm uithaalden om het voorste paard te bereiken, konden de voetgangers naast hen geraakt worden. (Vergelijk het met het uitwerpen van een hengel). Als men links reed, zwiepte de zweep over het rechter weggedeelte en liepen de voetgangers dus geen gevaar.

Enfin, de vraag is dus: Wanneer en waarom zijn we in Maastricht overgegaan op rechts rijden?

Een koetsier zat midden op de bok
qua tuig teugels en besturen was dat optimaal
Pas sinds transport met een knecht op de bok, zat één links en één rechts
Het zwepen heeft er dus nog niets mee van doen.

er is een afspraak gemaakt

pas als de koetsier zich zelf liet vervoeren en er remmen nodig werden om de ossen of paarden te stoppen

[Ingrid M.H.Evers]

Dank voor de suggesties, maar ik geloof niet dat we er al uit zijn. Misschien moet ik de vraag anders stellen:

Wanneer krijgen we de eerste verkeersregels? (Tedje?)

[Antonius]

Verkeersregels en dus de wegenverkeersverordening werd nationaal ingevoerd op 10 februari 1905.
Maar daarvoor waren er ook al per gemeenten regels op de rijweg.

Echter: Georges-Eugène Haussmann (1809-1891) en IGNAZ HITTORFF (1792-1867) als voorganger, hebben OOK principes voor wegen en verkeer vastgelegd in hun stedenbouwkundige ontwerpen en ook doorgevoerd. Parijs.
Waaronder het rechts rijden.

Dat waren voorbeelden die navolging kregen op het vaste land Europa op de een of andere rare Belgische machinist en Zweedse automobilist na

Dat waren voorbeelden voor villapark a) hier en b) daar zo

Mede het dubbelspoor voor trein baanvakken dat ook een voorbeeld was en meer en meer uitgebreid werd, regelde hiërachisch de afhankelijkheden voor de rijrichting.

Misschien vreemd dat er automobielen met rechts en links stuurkolommen zijn in die beginjaren van de automobiel.

Mede de achterwiel aandrijving van gemotoriseerde koetsen en hun stuurkolom positie van populaire automobiel merken waren / werden bepaald door de afzetmarkt > namelijk de United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland.

Zo ook de leveranciers van het Motorblok die zich aan de markt conformeerde.

In 1900 was De Dion-Bouton de grootste autofabrikant ter wereld. Er werden 400 auto's en 3200 motoren afgeleverd, en in dat jaar werd een fabriek geopend in Brooklyn (New York City) voor de Amerikaanse markt.

Alle andere verkeersdeelnemers ( paard en wagen / hondekar / omnibus / tram / fiets) hadden zich te voegen naar de afspraak van 1905.

Of Maastricht zich eerst afgezet en links gereden heeft t.o.v. de gangbare Europese voorbeelden via een gemeente verordening, kan enkel in de archieven besloten liggen.

Uw foto, beste Ingrid M.H. Evers toont links rijden, mijn vondst toont rechts rijden.
1905?

[Tedje]

Motor- en Rijwielwet 1905

Verkeersregels en dus de wegenverkeersverordening werd nationaal ingevoerd op 10 februari 1905.
Maar daarvoor waren er ook al per gemeenten regels op de rijweg.
(...)

Het is mij, tot nu toe, niet gelukt om het document cq de aanwijzing te vinden waarin (door Napoleon?) bepaald wordt dat men in Nederland cq in de door de Fransen geannexeerde delen van Europa rechts diende te gaan rijden.

Hetgeen Antonius aanhaalt betreft inderdaad een nationale wet, de Motor- en Rijwielwet 1905.
Deze wet werd echter "pas" op 1 maart 1906 van kracht.

Ik heb geen oudere Nederlandse nationale wet m.b.t. het wegenverkeer, tot nu toe, kunnen vinden.
Naar hetgeen ik heb gelezen werd vóór 1906 het e.e.a. provinciaal en/of gemeentelijk geregeld.

Franse wetgeving?
Ik zou mij zo maar kunnen voorstellen dat wij misschien ook wel verkeerd zoeken.
Omdat wij (in Maastricht) sinds november 1795 een deel van Frankrijk waren, moeten we misschien een Franse wet cq publicatie zoeken die bepaalt dat we rechts moeten gaan rijden.
Probleem is echter dat mijn Frans van een dusdanig huis, tuin- en keukenniveau is dat ik bij deze zoekvraag helaas geen toegevoegde waarde heb.

[Yannick]

Hier staat: "In 1794 voert Napoleon al het rechts rijden in en die regel verspreidde zich over zijn veroverde gebieden. Nadat Napoleon in Amsterdam is geweest, laat hij die wet ook in Holland uitvaardigen en twee weken later rijdt iedereen daar rechts."

De regel dat iedereen rechts dient te rijden is waarschijnlijk ergens in de Code Napoléon dan wel de Code Civil te vinden.

[Guinness]

Ingrid, ik heb even in kb.nl gezocht en ik de volgende hypothese daarover. Sinds Napoleon was het min of meer verplicht om rechts te rijden of althans te passeren want bij voorkeur reed men midden op de weg (want was nog niet zo druk) maar passeren moest aan de rechterkant. Uit gewoonte reden nog veel mensen links maar ik vond verschillende oproepen in de krant om toch vooral rechts te houden en dat de politie daar echt op ging controleren. Dus met andere woorden, men deed maar wat. De noodzaak was er niet zo om dat zoals ik al zei het nog niet zo druk was. Behalve op de tramlijnen bleef men links houden ivm. met de rijrichting van de trams.

Dus ik betwijfel of er echt een moment is geweest waar men van de ene op de andere dag iedereen in een keer rechts ging rijden. Sinds de opkomst van het automobielverkeer is men daar strenger in geworden wegens de gevaarzetting.

[Antonius]

Zweden op 3 september 1967 = Dagen H

“Högertrafik” (rechts verkeer).

zeer zeker is het tot zulke gelegenheden; van de een op de andere dag, gekomen

wanneer ongeorganiseerd op georganiseerd trof in Maastricht is dus wel spannend.

[Ingrid M.H.Evers]

Sinds Napoleon was het min of meer verplicht om rechts te rijden of althans te passeren want bij voorkeur reed men midden op de weg (want was nog niet zo druk) maar passeren moest aan de rechterkant. Uit gewoonte reden nog veel mensen links maar ik vond verschillende oproepen in de krant om toch vooral rechts te houden en dat de politie daar echt op ging controleren. Dus met andere woorden, men deed maar wat. De noodzaak was er niet zo omdat, zoals ik al zei het nog niet zo druk was. Behalve op de tramlijnen bleef men links houden ivm. met de rijrichting van de trams.

Als men oude prentbriefkaarten bekijkt, valt op dat de voetgangers op de trottoirs van de Maasbrug links lopen. Er bestaat echter ook een kaart (die herhaalde malen werd herdrukt), waarop te zien is dat op borden bij de oprit vanaf de Wijker Brugstraat vermeld staat dat het voetgangersverkeer rechts moet lopen en het rijverkeer links moet aanhouden.

We zijn er nog niet uit, denk ik. Ik heb er wat boeken over techniek en verkeer op nageslagen, maar nog niets definitiefs gevonden. Alleen de terloopse opmerking dat voor de Tweede Wereldoorlog alle auto's het stuur rechts hadden, met het gaspedaal in het midden.

[Antonius]

Heeft het niet toch te maken met de cavalerie en geordend rijden en marcheren in bijvoorbeeld Parijs.
Het zal in een of ander dorp wel niet echt belangrijk zijn geweest om orde te scheppen onder twee koeien en een hondenkar.

Maar toch echt wel in die grote steden die een voorbeeld werden.
Parlementariërs en dus wetgevers via de eerste kamer raken ook geïmponeerd door anderen met goede voorbeelden. Kan het zijn dat de eeuwwisseling 1899/1900 een Staatkundig belangrijk moment was om eens eindelijk orde op zaken te stellen.

En heeft men niet de Orde gezocht die het meest bekend was? (het leger / de krijgsmacht)
Daar passeerde (inhalen) de cavalerist, ruiter de dragonder of infanterist altijd aan de linkerzijde.
> de snellere gaat links voorbij < alle andere langzame lopen rechts
ik vul nog even aan: de krijgsmacht had natuurlijk ook "de gènie" en veel architecten hebben vroeger bij het leger gediend

Zo een is Cornelis Lely als ingenieur en dan minister in meerdere Kabinetten en ten dele verantwoordelijk voor de oprichting van de staatsmijnen in Limburg
van Tienhoven en Pierson

[Amienees]

Interessant onderwerp...

Ik was ook altijd in de veronderstelling dat Napoleon het links rijden heeft afgeschaft. Ik meen dat ik dat zo geleerd heb op de middelbare school, maar ja, dat is geen garantie natuurlijk.

Vandaar ook dat de Engelsen wel nog links rijden, zij hebben immers nooit onder het regime van Napoleon gestaan. En het links rijden zou te maken hebben met riddertoernooien/veldslagen waarbij ruiters elkaar links passeerden met het wapen in de (doorgaans) sterkere rechterhand.
Dit zou de grondslag zijn voor de adellijke etiquette waarbij links 'mannelijk' is en rechts 'vrouwelijk'. Hiermee bedoel ik dat mannen links van een vrouw aan tafel zaten, links van hun liefje op straat liepen en voor het altaar, en links begraven werden (in een dubbelgraf).
(zie 'Hoe hoort het eigenlijk' een boek uit de jaren '40 over etiquette)

Napoleon zou van deze adellijke tralala genoeg hebben gehad en een en ander veranderen waaronder de rijrichting.

Geen idee of dit verhaal klopt maar ik vind het ergens wel aannemelijk klinken...

[Breur]

Vierkant Maastricht &quot;De Maas Over&quot;

In deel 4 van de reeks Vierkant Maastricht "De Maas Over" zou vermeld zijn dat het rechts rijden in Maastricht bij verordening in 1902 zou zijn ingevoerd. Ik kan dit echter niet verifiëren omdat ik dit deel niet in huis heb.

[Antonius]

deel 4 al gevonden?