Mysterieuze 'Duitse' tram en brug

[Ingrid M.H.Evers]

Dezer dagen werd mij een vraag voorgelegd die te maken heeft met de Tweede Wereldoorlog. De Duitsers zouden in 1943-1944 een aftakking hebben gemaakt van de spoorlijn Maastricht-Visé. Ter hoogte van het huidige azM zouden zij een verzamelpunt hebben gehad. Vandaaruit werd een tijdelijke tramverbinding gelegd naar het noorden, naar Boschpoort (voor vervoer over de Zuid-Willemsvaart, boven sluis 19). Vanuit Randwyck werd tevens een (weg?)verbinding gemaakt naar de Maas, waar een (houten?) brug was geslagen, zodat munitie en andere goederen ergens in de Cannerberg konden worden opgeslagen.

De basis van dit verhaal was tweeledig:
1. men had ervan gehoord via mondelinge overlevering;
2. de geallieerden zouden op basis van luchtfoto's de plaats hebben vastgelegd aan de hand van coördinaten. Het probleem is echter dat die coördinaten niet uitkomen bij Maastricht. Anderzijds heeft men vanwege veiligheidsoverwegingen verschillende systemen gebruikt en schijnt 'de sleutel' verloren te zijn gegaan, c.q. niet te vinden te zijn.

Weet iemand iets zinnigs over dit gegeven?

[Amienees]

Hallo Ingrid,

Ik weet hier niets van maar wel dat in Meerssen ook het spoor is afgetakt door de Duitsers (richting het Geuldal/grotten langs de Veeweg) Misschien is dit gelijktijdig gebeurd? Overigens zijn de spoorstaven jaren later hergebruikt in een woning (heel toevallig het huis waar mijn ouders gewoond hebben) om beton in te storten en de bielzen ter decoratie her en der aangebracht.

Ben benieuwd of iemand er meer over kan vertellen!

[Rubke]

Zou dit niet op luchtfoto's van de RAF te zien moeten zijn?

[Toller]

Vandaaruit werd een tijdelijke tramverbinding gelegd naar het noorden, naar Boschpoort (voor vervoer over de Zuid-Willemsvaart, boven sluis 19). Vanuit Randwyck werd tevens een (weg?)verbinding gemaakt naar de Maas, waar een (houten?) brug was geslagen, zodat munitie en andere goederen ergens in de Cannerberg konden worden opgeslagen. Weet iemand iets zinnigs over dit gegeven?

Als het verhaal op waarheid zou berusten, waarom deden de Duitsers dit. Er was toch een fatsoenlijke verbinding van Vise naar Maastricht doorrijden via de Spoorbrug naar Van Gend & Loos. Vandaaruit kon men verder tot aan de Zuid-Willemsvaart en noordelijker!
En er liep toch een tramverbinding over de Statensingel, Hertogsingel naar o.a. Kanne?

[denie]

Mysterieuze tram

　
Het verhaal in posting #1 is inderdaad mysterieus, het kan dus ook de nodige vragen oproepen.
Want waarom zou je een tramspoor aanleggen tussen het gebied van het huidige azM en het Boschpoortgebied, als daar al een treinspoor ligt?
Toller zegt het al: "er was toch een fatsoenlijke verbinding van Visé naar Maastricht, doorrijden via spoorbrug naar van Gend & Loos".
En waarom een tramlijn? Want de spoorwijdte van een tram was 1000 mm, het zgn "meterspoor", en de spoorwijdte van een treinspoor bedraagt 1435 mm, het zgn "normaalspoor". M.a.w. een tram kon niet over een treinspoor rijden en een trein niet over een tramspoor.
En als je vanuit Randwijck transporten wilde realiseren naar de Cannerberg, dan moest je toch ook over de Jeker, en bovendien nog over de St. Pietersberg.
Aan de basis van dit verhaal staat mondelinge overlevering; mogelijk "van horen zeggen". Hoe vaak zou dit verhaal in die bijna 70 jaren zijn doorverteld? Welke elementen van het oorspronkelijke verhaal zouden zijn verdwenen, of vervormd, of welke nieuw toegevoegd?

Ik ga nu proberen iets zinnigs over dit mysterieuze verhaal op te schrijven.

Het Limburgs Dagblad van 31.10.1944 meldt, onder de titel "Opgeruimd", dat de Duitsers in juli/augustus 1944 waren begonnen met de aanleg van een spoorlijn, langs de Hertogsingel en de Statensingel, als verbinding tussen de Cannerberg en het spoorwegemplacement aan de Statensingel.
Er was sprake van een "zware rookerige spoortrein", en "ook het park moest ’t ontgelden".
Het dagblad meldt "dat werklieden nu bezig zijn met het herstel van genoemde straten; de spoorstaven worden weggevoerd".

Een ooggetuige vertelt me, dat de "Duitse V1-trein" zuidwaarts dwars door het Waldeckpark reed, en toen de landerijen in, daar ongeveer waar nu de Bieslanderweg ligt.

In zijn boek De zuidlimburgse mergelgroeven in het Duitse oorlogsplan
1943-1944 (ISBN 90-805212 3-X) schrijft de auteur Jacquo Silvertant, dat de Duitse bezetter in juli 1944 startte met de inrichting van een werkplaats in de Boschberg (Cannerberg), bedoeld voor de eindmontage van V1’s, en tevens voor de aanmaak van V1-onderdelen. (pag.’s 41,42).
Toen eind augustus 1944 de eerste Amerikaanse granaten insloegen op de Cannerberg, besloot de leiding van de Duitse Boschberg-onderneming het project per 1 september te beëindigen en de machines en materialen terug naar Duitsland te transporteren.
Een verzoek van de Boschberg-projectleider aan de Organisatie Todt (in Maastricht), om vrachtauto’s voor het transport beschikbaar te stellen, werd afgewezen "omdat er toch een bedrijfseigen treinverbinding naar Duitsland aanwezig was, waarvan gebruik kon worden gemaakt". (pag.’s 42,43).

In zijn boek Geheime Kommandosache (ISBN 3-926617-20-9) schenkt de auteur Karsten Porezag, in een apart hoofdstuk, uitvoerig aandacht aan het V1-assemblagebedrijf en de V1-onderdelenfabricage in de Boschberg in 1944.
Pag. 254: "Entlang der Zufahrtstrasse zum Boschberg hatte diese GmbH
speziell für die Anlieferung der V1-Einzelteile aus Mittelhessen und den geplanten Abtransport der montierten Flugbomben einen Reichsbahnanschluss legen lassen."
Pag. 258: (begin september 1944, bij de Boschberg "Am werkseigenen Bahnanschluss haben dann unsere überwiegend belgischen Arbeiter die vorhandenen Materialien für ein Rücktransport nach Deutschland verladen".

Ik ken een ooggetuige die in juli of augustus 1944 heeft gezien dat er vóór de ingang van de Boschberggrot spoorrails lagen, die een breder railspoor vormden dan de tramspoorrails die altijd al langs de Cannerweg kon zien.

Gelet op de informatie uit deze 5 bronnen mag je m.i. met zekerheid opschrijven dat de Cannerberggrot (Boschberggrot, thans NATO-grotingang 1) in 1944 met een treinspoor rechtstreeks aangesloten is geweest, via de Boschpoort en de spoorbrug over de Maas, op het Nederlandse spoorwegnet.
En dus ook op het Duitse spoorwegnet.
In zijn hoogmoed zag de bezetter het Nederlandse spoorwegnet als onderdeel van de "Reichsbahn".

Vanaf het spoorwegemplacement aan de Statensingel tot aan de Cannerberg maakte de Duitse bezetter grotendeels gebruik van het bestaande tracé van de tramlijn Maastricht-Kanne.
Deze tramlijn (op meterspoor) liep van de Boschpoort via de Statensingel, het Koningin Emmaplein, de Hertogsingel, de Elisabeth Strouvenlaan en het Cannerplein naar de Cannerweg.
De tramlijn volgde de Cannerweg (aan de linkerkant), om vóór café St. Servatius schuin de weg (naar de rechterkant) over te steken en, vóór dat café langs, de bocht met de weg mee naar links te maken.
Aan het eind van dat rechte stuk Cannerweg stak de tramlijn de weg weer over, de landerijen in, om achter de Servatiusbron om zijn weg richting Kanne te vervolgen.
Ter hoogte van Nekum kwam de tramlijn weer vlak langs te Cannerweg te liggen (aan de linkerkant) om daarna, vlak langs het grenskantoor Neercanne, verder naar Kanne te gaan.
De laatste tram reed begin mei 1940.

De Duitse bezetter begon in juli 1944, vanaf het spoorwegemplacement aan de Statensingel, het spoor te verbreden, van meterspoor naar normaalspoor, om zo treinverkeer mogelijk te maken, via het Koningin Emmaplein de Hertogsingel op.
Ik weet het niet zeker, maar zeer waarschijnlijk is de doorsteek van het treinspoor door het Waldeckpark gemaakt vanuit het Tongerseplein, en niet vanuit de Elisabeth Strouvenlaan.
Dat betekent dat de nieuwe spoorlijn vanaf (ongeveer) het Brandenburgplein de Hertoglaan is blijven volgen, om bij het Tongerseplein het Waldeckpark binnen te gaan.
Na doorkruising van dit park liep het nieuwe Duitse V1-treinspoor, westelijk van de Jeker blijvend, door het gebied waar nu de Bieslanderweg is gesitueerd.
Iets noordelijk van de Servatiusbron kwam het nieuwe treinspoor weer uit op het tramlijntracé, richting Kanne.
Ook daar werd het meterspoor verbreed naar normaalspoor (zie bijgaande foto’s) en hebben vervolgens de treinspoorrails ter hoogte van de Boschberggrot het tramlijntracé verlaten om via een bocht naar rechts de ietwat hellende route naar die grot in te slaan.
(De huidige Jezuïtengrotingang was daar toen nog niet).
Of dit treinspoor ook daadwerkelijk de grot in heeft kunnen rijden is mij niet bekend; het zou m.i. wel mogelijk kunnen zijn geweest.
Toller merkte het al op: "er liep toch een tramverbinding over de Statensingel en de Hertogsingel naar o.a. Kanne?"
Inderdaad, sedert 1894 bestond de tramlijn Maastricht-Glons, via Kanne.
De Duitsers gebruikten een deel van het tracé van deze tramlijn voor hun treinverbinding van de Statensingel naar de Cannerberg.

Ik vermoed dat het mondeling overgeleverde verhaal uit posting #1 over de hiervoor beschreven Duitse trein gaat, mogelijk is dit verhaal (mede nogal) vervormd door de destijds heersende geheimzinnigheid rond de Duitse activiteiten in de Cannerberg.
　

[Wigo]

Merci Denie voor deze interessante aanvullende informatie !

[Chauf]

Geweldig stukje. Wist niet dat hier een spoor had gelopen. Door het Waldeckpark is me wel een beetje vreemd, dat ik hier nooit iets eerder over gehoord heb. Op de RAF-foto's van '44 zijn de sporen van Biesland en Randwijck echter niet (meer) te zien.
Dat van de Ster van Parijs is een kat-in-het-bakkie verhaal. Daar repareerden ze BMW-motoren.

[Ingrid M.H.Evers]

Een mistig stukje recente geschiedenis heeft wat meer vorm gekregen: de tram blijkt een trein te zijn geweest. Mooie samenvatting, Denie, hartelijk dank voor alle moeite.