Zoekplaatje

[Ingrid M.H.Evers]

Afbraak OLV-wal met Bloedbak en herbouw walmuur langs Jeker (2)

Wie de beschrijving van deze foto op de website van de Rijkdienst voor Cultureel Erfgoed bekijkt, ziet dat het niet gaat om de afbraak van de Bloedbak. Zeker, er is een rioleringsbuisje te zien dat uitkomt op de 'siphon waar de Jeker onder het kanaal doorgaat', maar die 'siphon'is verder niet te zien. Hoe groot dat verzamelbekken van de Jeker (en de Bloedbak) is, wordt hier niet duidelijk.

Deze foto laat de iets noordelijker gelegen stadsmuur zien, waar ingrijpende werkzaamheden plaatvinden. Wat was het geval?
Na de opheffing van de vestingstatus van Maastricht (eind mei 1867) begon de stad driftig te slopen. In drie jaar tijd verdwenen - het is elders op deze site beschreven - in rap tempo alle stadspoorten in de tweede stadsmuur. Daar waar ze in de weg stonden, verdwenen ook de stadsmuren.

De muurdelen ter weerszijden van de Helpoort werden op eigenmachtig initiatief van wethouder, na 1873 burgemeester Pyls, gesloopt. Wanneer dat precies was, is mij niet helemaal duidelijk (de privé-bibliotheek schiet te kort ), maar het was in elk geval vóór 1887. De tekenaar Jan Nicolaas Brabant (1806-1886) maakte namelijk op een van zijn honderden tekeningen van de vesting een aantekening in die geest.

In het laatste kwart van de negentiende eeuw begon Maastricht van noord naar zuid de stadsmuur langs de Maas te slopen. De Maasmolendijk langs Van Hasseltkade en Kesseltkade werd aangelegd op de resten van de afgebroken muur langs de Maasoever. Maar na 1900 draaide de wind. De muur langs het Bat en bij de Graanmarkt zou nog verdwijnen. Ook verdween dat gedeelte van de Onze Lieve Vrouwewal dat over de bloedbak doorliep naar het rondeel De Vijf Koppen. Het rijk (lees: onder meer Victor de Stuers) wist echter te voorkomen dat ook het laatste restant van de Onze Lieve Vrouwewal werd afgebroken (tussen Graanmarkt en Jekertoren).

Van de Helpoort tot aan de Maas stond voor de afbraak een kort stuk stadsmuur. Aan het eind daarvan stond de Jekertoren, die in de twintigste eeuw ook wel foutief de Maastrichter Maaspunttoren werd genoemd (als tegenhanger van de Maaspunttoren bij het terras van Café Zuid op de rechter Maasoever). Daarop sloot dan weer de Onze Lieve Vrouwewal aan. Niks nieuws onder de zon, zult u zeggen, dat is nog altijd zo.

Jawel, maar dat was NIET zo in 1905. Muur en toren waren afgebroken en de verbinding van de twee zuidelijke delen van de OLV-wal was eveneens verdwenen. Op de foto van de link is dat duidelijk te zien; rechts achter een van de torens van de Helpoort; het zwarte dak daarachter is van de papiermolen Het Ancker/'pesthuis'.

Literatuur
Louis Morreau, Die Yseren Stadt Maestricht (1982), pp. 17-18 en elders.
Louis Morreau, Bolwerk der Nederlanden, passim.

[Ingrid M.H.Evers]

Afbraak OLV-wal met Bloedbak en herbouw walmuur langs Jeker (3)

In 1906 werd op kosten van de firma Bonhomme de muur ten westen van de Helpoort opnieuw opgetrokken, op voorwaarde dat men twee inrijpoorten mocht inbouwen. Het Pater Vinktorentje stond er nog, maar was goeddeels een ruïne. Het zou in 1906/1907 door ir. Sprenger worden gerestaureerd. Hij herbouwde de toren naar plattegrond en uiterlijk van de in 1868 afgebroken middeleeuwse kruittoren in Wyck.

De korte muur ten oosten van de Helpoort werd eveneens in 1906 herbouwd, 'op oude, in 1904 ontgraven muurresten'. In 1911 herbouwde de stadsarchitect Sprenger met geld uit privébezit van de oude Victor de Stuers de Jekertoren, die er in 1885 nog had gestaan. (De exacte datum van de afbraak is mij onbekend).

Er bestaat een foto van deze situatie die vanaf de andere zijde is genomen, dus vanuit het noorden. Ik kan hem bij de Rijksdienst niet vinden, dus ik vermoed dat hij in een van de fotoboekjes over Maastricht zit. Ik heb hem gezocht bij de drie boekjes Maastricht in oude ansichten (Koreman, Bertrand) en drie delen Maastricht, zo was het (Lem), maar hem niet gevonden. Evenmin staat hij in Lem, Maastricht door de veranderingen heen.







Foto's van na de herbouw van de muurgedeelten in 1906. Rechts de Jekertoren, links de papiermolen Het Ancker.

[Ingrid M.H.Evers]

Afbraak OLV-wal met bloedbak en herbouw walmuur (4)



Resteert de vraag: wat zijn de bouwactiviteiten die we zien op deze foto? Ik ben bang dat ik het antwoord schuldig moet blijven. De datering is echter te precisiëren tot: 1904 (afbraak deel Onze Lieve Vrouwewal met bloedbak), 1906 (herbouw muurgedeelte langs Jeker) of 1911 (herbouw Jekertoren).

[Ingrid M.H.Evers]

Afbraak OLV-wal met Bloedbak en herbouw walmuur langs Jeker (5)



Dit verhaal is niet af zonder even in te gaan op 'de twee zuidelijke delen van de Onze Lieve Vrouwewal'. Wat weinigen zich realiseren is, dat deze wal vanaf de Onze Lieve Vrouwepoort aan de Graanmarkt in één lange muur langs de Jekertoren doorliep tot aan het rondeel De Vijf Koppen. Vóór de muur lag de Onze Lieve Vrouwekade, een loskade voor het vrachtverkeer over het kanaal Luik-Maastricht. Deze liep aan de zuidzijde dood tegen de duiker van de Jeker. Op de prentbriefkaart kunnen we de locatie van de duiker + bloedbak goed situeren: het gebouw links is namelijk de papierfabriek Het Ancker. In het midden zien we het Kanaal Luik-Maastricht, rechts de Jeker, die meteen na onder het kanaal doorgedoken te zijn, met een haakse hoek naar het noorden wordt geleid. Foto genomen vanaf het rondeel, voor 1905 maar na 1885.

Het eerste gedeelte van de OLV-wal behoorde tot de eerste stadsmuur. Voorbij de Jekertoren behoorde zij tot de versterkingen van De Nieuwstad, de uitbreiding in de zestiende eeuw met De Vijf Koppen, Haat en Nijd (1516) en de muur naar de Pietersbrug.

In 1905 heeft men tussen de (afgebroken) Jekertoren en de huidige opgang naar het rondeel De Vijf Koppen de wal doorgebroken en geslecht ten behoeve van het tramtracee Maastricht-Glons, waarvan de Onze Lieve Vrouwekade (nu: Het Bat) het eindpunt vormde. Daardoor liep de OLV-kade niet langer dood, maar werden Nieuwstad en Villapark verbonden met de Maasoever.

[Breur]

Afbraak Bloedbak

Op 12 juni 1963 werden met dynamietstaven twee bressen geslagen in de beide muren van de Bloedbak. Het water liep via die openingen in de daaronder stromende Jeker naar de Maas. Enkele dagen later was het kanaal nagenoeg drooggevallen. De nog resterende poelen werden met grind dat vanaf de rijweg was aangevoerd dichtgegooid. De deklaag
werd geëgaliseerd en het voormalige kanaal ging dienst doen als gemeentelijke parkeerplaats. De Bloedbak werd met een stalen kogel stukgeslagen.

Bron:

BLINDEN, BLINDGANGERS EN EEN BLOEDBAK door Rob Kamps.

Het gehele artikel is hier te lezen.

[Breur]

De "bloodbak" situatie omtrent 1960

De "bloodbak" situatie omtrent 1960



De naamgeving Z. Willemsvaart is niet correct.

[Ingrid M.H.Evers]

Gedeeltelijke afbraak van de 'bloedbak' (1904)

Resteert de vraag: wat zijn de bouwactiviteiten die we zien op deze foto? Ik ben bang dat ik het antwoord schuldig moet blijven. De datering is echter te precisiëren tot: 1904 (afbraak deel Onze Lieve Vrouwewal met bloedbak), 1906 (herbouw muurgedeelte langs Jeker) of 1911 (herbouw Jekertoren).

Breur ontdekte net dat je op de kleurenfoto hierboven in de 'bloedbak' dezelfde rioleringsbuis ziet uitkomen als op het zoekplaatje van Toller. Ook het schuine vlak op de muur is daar te zien. De foto heeft dus niets te maken met de de herbouw van de walmuur tussen Helpoort en Jekertoren, maar alles met het reservoir (de vroegere bloedbak) en de duiker van de Jeker.

Naar nu blijkt (Kamps, Breur) zijn beide blijven bestaan tot de demping van het kanaal in de jaren 1960, maar de 'bak' was teruggebracht tot straatniveau (1904). Er werd nog altijd van alles ingegooid, maar met slachtafval was het na 1901 gedaan.

[Breur]

Werkzaamheden O.L.Vrouwewal/Bloedbak

Resteert de vraag: wat zijn de bouwactiviteiten die we zien op deze foto? Ik ben bang dat ik het antwoord schuldig moet blijven. De datering is echter te precisiëren tot: 1904 (afbraak deel Onze Lieve Vrouwewal met bloedbak), 1906 (herbouw muurgedeelte langs Jeker) of 1911 (herbouw Jekertoren).

Hier een verbeterde foto van het zoekplaatje.

[Ingrid M.H.Evers]

Wat een beetje contrastwerking al niet kan doen. Hartelijk dank, Breur. Het metselwerk is van de 'bloedbak', de stenen links daarvan zijn onderdeel van de stadsmuur. In het midden is de buitenlaag (bekleding) weg, waardoor men tegen de opvulling van de wal aankijkt. Op de voorgrond een lage steunbeer.

De datering moet dus hoogstwaarschijnlijk zijn: circa 1904, afbraak van (het bovenste gedeelte van) 'de bloedbak'.

[Breur]

Dijkman en de bloodbak.

Christoffel Hendrik Dijkman (1879-1954) schilderde volgend tafereel:



Bron: http://www.christoffeldijkman.nl/

[Toller]

Ingrid en Breur, en met name Ingrid hartstikke bedank voor de heldere uitleg bij een oude foto waarbij de begeleidende tekst erg minimaal is. Breur heb je daar een speciaal programma voor nodig om de foto de upgraden? Ik heb alleen maar Paint, daar kun je niet veel mee.

[Breur]

Ingrid en Breur, en met name Ingrid hartstikke bedank voor de heldere uitleg bij een oude foto waarbij de begeleidende tekst erg minimaal is. Breur heb je daar een speciaal programma voor nodig om de foto de upgraden? Ik heb alleen maar Paint, daar kun je niet veel mee.

Toller: voor beginners is Picasa een uitstekend beeldbewerkingsprogramma. Te downloaden via http://picasa.google.nl/intl/nl/

[Clio]

Sadée: eerste 'stadssluis' (bij bloedbak) Kanaal Luik-Maastricht in 1895



Datering:1895
Vervaardiger:Philip L.J.F. Sadée (1837-1904)

Beschrijving
olieverf op doek
71x114 cm
L18845

Collectie Limburgs Museum (Venlo)

NB. Geheel links tussen rondeel De Vijf Koppen (l) en de Helpoort (r) de papiermolen Het Ancker.

[Toller]

De culturele beeldbank leverde de volgende tekening op. Welke poort zou dit kunnen zijn. De beeldbank denk dat het een poort in Maastricht zou kunnen zijn. In eerste instantie kwam de St. Pieterspoort bij mij op, maar ik denk van.....
http://beeldbank.cultureelerfgoed.nl/40000052

[Ingrid M.H.Evers]

Boschpoort?

De Pieterspoort is het zeker niet, want die had een heel andere vormgeving en de doorgang daarvan liep net als de Brusselsepoort onder een haakse hoek.

Ik vermoed dat het de Boschpoort is, de bovenste tekening gemaakt vanaf de stadszijde. Ergens op MO zit een tekening [van Jan Brabant], die een zicht geeft op de binnenpoort. Ik meen mij te herinneren dat er op dezelfde plaats als op deze tekening een deur of poortje in die muur zat.

Probleem is dat ik de tekening / plattegrond niet meer kan vinden. Interessant was dat Brabant de bebouwing links (fabriek Regout) en rechts (wachthuis/barakken) wel als perceel had ingetekend, maar niet als 'opstand', zodat de poort vrij leek te liggen.