Latijn in het kerkregister van St. Walburga Amby/ Pastoor Amby?

[Amienees]

Goedenavond,

wellicht niet helemaal op de juiste plek maar ik heb, als dat mag, jullie hulp nodig.
het gaat erom dat een voorvader van mij enorm vaak optrad als doopgetuige, tussen zijn 27e levensjaar in 1733 en zijn dood in 1794 (ca. 100 x), allen in Amby.

Uit enkele doopakten blijkt dat hij revendi domini/revendo domino wordt genoemd (o.a. bij de doop van Delsepegh, Henricus, 22-2-1750) Bij mijn weten, eerwaarde heer. een andere keer wordt hij 'patre predicti antonii' genoemd.

Dit doet bij mij vermoeden dat het hier om een pastoor gaat. Echter, het vreemde is, deze Adam Vaessen (en er was bij mijn weten geen andere Adam) is getrouwd en heeft kinderen in Amby gekregen. Dat zou je toch niet verwachten als het om een pastoor ging ....

In BS-akten van zijn kinderen wordt aangegeven dat Adam koopman danwel smid en landbouwer was. Wie weet welke functie Adam Vaessen had? Vertaal ik het Latijn als leek zijnde correct?

Wat ik wel weet is dat hij waarschijnlijk in een boerderij + smidse woonde die begin 20e eeuw bekend stond als de kapelanie. Zou dat ermee te maken hebben?

Bedankt voor het meedenken!

[elletje]

Succes Amienees!

[hermanw]

Revendi/revendo komt van revenir = terugkeren, terug komen.
Eerwaarde is reverendi.

patre predicti antonii is "de eerder vemelde vader van antonius"

[Breur]

Was misschien koster te Amby.

[Ingrid M.H.Evers]

Ik ga ervan uit dat het bij deze Latijnse omschrijving om enkelvoud gaat, dus om één persoon.

Domini/domino zijn vervoegingen van het zelfstandig naamwoord dominus = de heer, mijnheer.

De uitgang op -i verwijst naar de tweede naamval enkelvoud (genetivus): 'van de teruggekeerde heer'.

De uitgang op -o verwijst naar de derde naamval (dativus, meewerkend voorwerp) of eventueel de zesde naamval (ablativus). Die laatste naamval maakt het wat lastig. Voor een goede vertaling is dan de gehele zin nodig, ook al staat de rest mogelijk in het 'Nederlands'.

Ik denk echter dat je hem kunt vergeten en dat het hier gewoon om de derde naamval gaat: 'aan (of voor) de teruggekeerde heer'

Zoals Hermanw al aangaf, komt revendi/revendo van het werkwoord re-venire = terug-keren, terug-komen. Het hier als bijvoeglijk naamwoord gebruikte voltooid deelwoord volgt de vervoegingen van het zelfstandig naamwoord, maar de betekenis blijft daarbij hetzelfde.

patre predicti antonii is "de eerder vermelde vader van antonius"

Of misschien eerder: 'de vader van de eerder vermelde Antonius'? Ik geloof dat predicti terugslaat op Antonii, niet op patre.

[hermanw]

Of misschien eerder: 'de vader van de eerder vermelde Antonius'? Ik geloof dat predicti terugslaat op Antonii, niet op patre.

Helemaal korrekt!

[Amienees]

Bedankt voor de vele (snelle) reacties!
De vertalingen zijn helder.

In het begraafregister staat als toevoeging:

consuetis eccl.smtis praemunitus

Ik heb geprobeerd dit zelf te vertalen maar kom niet verder dan
voorzien van ...

[Ingrid M.H.Evers]

consuetis eccl.smtis praemunitus

Je tekst is deels afgekort: 'consuetis ecclesiae sacramentis praemunitus'. Dit is een vaste zinsnede waarin vaak ook nog het woord 'Romanae' is opgenomen. Het betekent: 'voorzien van de gebruikelijke sacramenten van de [Roomse] Kerk'.

Er is een handige brochure in de serie Leergeld, die voor een habbekrats te koop is bij de Vrienden van het Rijksarchief in Limburg (nu: Regionaal Historisch Centrum Limburg): Régis de la Haye, Latijnse woorden (...) voorkomende in de kerkregisters (...), Maastricht 1990.

[Ingrid M.H.Evers]

Uit enkele doopakten blijkt dat hij revendi domini/revendo domino wordt genoemd.

Zou het mogelijk zijn een paar scans van die tekst te plaatsen? Ik vind 'de teruggekeerde heer' namelijk een buitengewoon vreemde omschrijving, zeker als het vaker voorkomt. Ik denk dat er geen 'revendi domini' staat, maar dat ook hier een afkorting is gebruikt. Waarschijnlijk moet je het toch lezen als 'reverendi domini' (= van de eerwaarde heer).

[Ingrid M.H.Evers]

Twee keer Adam Vaessen?

[Adam Vaessen] trad enorm vaak op als doopgetuige, tussen zijn 27e levensjaar in 1733 en zijn dood in 1794 (ca. 100 x), allen in Amby.

Als Adam Vaessen in 1733 27 jaar was, moet hij bij zijn overlijden in 1794 de leeftijd van 88 jaar hebben gehad. Dat is niet onmogelijk, maar het is wel heel oud voor die tijd. Omgekeerd moet hij geboren zijn omstreeks (1733-27=) 1706.

Ik vraag mij af of we toch niet te doen hebben met twee, zo niet drie personen:
1. Adam Vaessen, koopman, smid, landbouwer en 'vader van de eerder genoemde Antonius';
2. Adam Vaessen, priester/pastoor van de kerk van Amby;
3. Adam Vaessen jr., zn. van nr. 1, die mogelijk (ook) een of meer van de bovengenoemde beroepen uitoefende.

Ondanks het feit dat Amienees slechts één persoon denkt te hebben gevonden, ga ik ervan uit dat er in Amby in de achttiende eeuw meerdere mannen over meerdere generaties Adam Vaessen hebben geheten.

Ik vond een Adam Vaessen, geboren Amby 27 januari 1707, gestorven idem 25 maart 1746. Het door mij hierboven geschatte geboortejaar 1706 ligt zo dicht bij 1707 dat dit dezelfde Adam Vaessen kan zijn als de 27-jarige die in 1733 genoemd wordt in de kerkregisters. Als de vermelding 'vader van Antonius' vóór 25 maart 1746 valt, lijkt het waarschijnlijk dat het om deze gehuwde man gaat. Het is jammer dat deze website slechts een stamreeks weergeeft en geen stamboom. Er wordt slechts één zoon genoemd en die heet niet 'Antonius' (noch Adam).

Gezien de traditionele naamgeving in die tijd, lijkt het mij echter waarschijnlijk dat één van de zonen van de in 1746 op 39-jarige leeftijd overleden Adam Vaessen de naam van zijn vader droeg. De huwelijksleeftijd in aanmerking genomen, kan hij bij het overlijden van zijn vader in 1746 tien tot veertien jaar oud zijn geweest.

Het is duidelijk dat er ruim na 1746 nog steeds een Adam Vaessen opduikt in de kerkregisters. Dat kan dan een Adam jr. (3) zijn, die getrouwd is en vader van ene Antonius. Het hangt er helemaal van af uit welk jaar die aantekening stamt. Het kan ook om een oom of neef gaan, die priester is geworden.

In 1750 wordt bij de doop van ene Henricus Delsepegh (is dat correct gelezen? scan?) ene Adam Vaessen 'teruggekeerde heer' dan wel 'eerwaarde heer' genoemd. Als die aantekening 'teruggekeerde heer' juist is, en slechts een of twee keer en in kort tijdsbestek achter elkaar voorkomt, kan zij - indien goed gelezen - nog altijd slaan op een geestelijke. In de achttiende eeuw kwam het namelijk vaak voor dat de priester, na opleiding elders, werd aangesteld in het eigen dorp. De vertrouwdheid van de bevolking met een herder uit eigen kring, versterkte het geloof en de beschavende invloed van de Kerk.

Ik vermoed dat Adam Vaessen (2) dorpspastoor was te Amby. Dat verklaart waarom zijn naam zo vaak opduikt bij de vermelding van een doop. Hij was geen doopgetuige, maar de het sacrament van de doop toedienende geestelijke. Beschikt Ambinees over gegevens van andere dopen in deze periode waarbij de naam Vaessen niet wordt genoemd, en welke andere namen dan wel?

Aangezien ik niet beschik over de stukken hangt mijn hypothese als los zand aan elkaar. Het is zaak al de gevonden vermeldingen nog eens systematisch door te lopen en chronologisch in kaart te brengen, met vermelding van niet alleen de volledige tekst bij de naam Adam Vaessen, maar van alle bij de doop genoemde personen. Alleen op die manier wordt een differentiatie tussen de verschillende Adams misschien duidelijker. Ik denk dat Amienees hier zijn voordeel mee kan doen.

Wat betreft mijn hypothetische dorpspastoor hebben we een meevaller. Het was (en is nog steeds) binnen de katholieke kerk gebruikelijk dat elke paar jaar de bisschop of zijn vertegenwoordiger een werkbezoek bracht aan de parochies binnen zijn diocees. Er werd dan gekeken naar de mate waarin de geloofsgemeenschap bloeide of kwijnde, naar het aantal gelovigen, communicanten, biechtelingen, dopen, huwelijken, de financiën, de staat onderhoud van kerk, pastorie en andere gebouwen, etc. Dat alles werd afgezet tegen degenen die de bedienaren waren van de parochie. Van dergelijke bezoeken werden rapporten gemaakt, die als 'visitatieverslagen' bekend staan. Een enkele keer zijn dergelijke visitatieverslagen door historici afgeschreven en in druk gegeven.

Als Amienees wil weten of Amby in de achttiende eeuw in de Sint Walburgaparochie een dorpspastoor heeft gehad met de naam Adam Vaessen, heeft hij de wind mee. Door een gelukkig toeval beschikken we namelijk over gedrukte visitatieverslagen van de aartsdiaken van Haspengouw, een gedelegeerd functionaris van de bisschop van Luik, tot wiens diocees Amby toentertijd behoorde. Niet voor de gehele periode, maar toch voor een belangrijk deel. Het boek bestaat uit twee delen. Omdat het kan zijn dat Amby niet als zelfstandige parochie wordt opgevoerd, kun je maar het beste (het register van) beide delen raadplegen.

Literatuur:
P.J.H. Ubachs, Handboek voor de geschiedenis van Limburg, (Maaslandse Monografieën, 63), Hilversum 2000, passim.

Gulielmus Simenon, Visitationes archidiaconales archidiaconatus Hasbaniae in dioecesi Leodiensi ab anno 1613 ad annum 1763, 2 dln., Luik 1939.
Stadsbibliotheek Maastricht, signatuur: Magazijn SB 76 B 49/1-2.

[hermanw]

Adam en Adamus

Servatius Vaessen en Maria Mathissen hielden op 20 februari 1702 een zoon ten doop, die ze de naam Adam meegaven. Op 27 januari 1706 weer een zoon, deze keer met de naam Adamus.

Adam huwde Barbara Janssen, dit huwelijk werd gezegend met 11 kinderen, maar geen Antonius.

Adamus wordt begraven op 28 april 1794.

Bron: Familiysearch Index dtb dopen
Index dtb begraven

Let wel: dit zijn de indexen, de originele aktes staan niet online.

[Ingrid M.H.Evers]

Wow, Hermanw, nu hebben we de bevestiging van ene Adamus in 1706 met een heel lang leven dat correspondeert met de door Amienees genoemde jaren voor één persoon. Het is niet onwaarschijnlijk dat 'Adamus' in de praktijk 'Adam' kon worden, maar in hetzelfde gezin, terwijl de oudere broer in leven was?

Dan hebben we nu nog een Adam in 1702 en een eerder genoemde Adam in 1707.

Adamus is kennelijk nooit gehuwd, althans, je bron vermeldt dat niet. Werd hij dan misschien priester? The plot thickens! Tijd voor differentiatie en dat kan voor een deel door een analyse van de door Amienees verzamelde gegevens. Tja, die liggen niet in Maastricht, heb ik begrepen...

[hermanw]

Adam en Adamus

Zonder de originele akten komen we niet verder.

Ik vind het volgende:

Adamus huwt op 14-01-1736 met Barbara Janssen.
Barbara wordt begraven op 03-0-1792

Vanaf ongeveer 1764 begint Adam op te treden als doopgetuige, jaarlijks zo 4 a 5 keer. Het is dus niet zo dat hij niet van het doopvont was weg te slaan. Voor 1764 slechts incidenteel.

Het 'patre predicti antonii' komt voor in een doop van 15-12-1786 en slaat volgens mij niet op onze Adam, maar op de doopgetuige Antonius van der Meer die de vader is van (inderdaad) Antonius van der Meer, die verblijd is met een dochter Anna.

Bij een doop van Joannes Cobben, op 03-09-1771, staat de vermelding 'reverendo domino'. Dit hoeft m.i. echter niet terug te slaan op Adam.

Mijn voorlopige werkhypothese zou zijn:

Onze Adam is geboren in 1706 en overleden in 1794. Zijn oudere broer is eerder overleden. Adam is vaak als getuige opgetreden omdat hij een bekend iemand was in Amby?

Maar zoals gezegd, ik denk dat het nodig is om originele aktes te zien.

Bron van dit alles: Alle Limburgers

[Amienees]

Bedankt voor de uitvoerige reacties, ik ga hier binnenkort uitgebreid op reageren, maar ik moet toegeven dat ik mijn gegeven ook uit allelimburgers.nl heb en helaas niet beschik over scans.

Even in het kort, ik ga ervanuit dat Adam Vaessen geboren is in 1706, zijn broer zal waarschijnlijk gestorven zijn voor zijn geboorte, maar daar heb ik geen bewijs voor. Opvallend is dat de kleinzonen van Adam meestal Dominicus heten. één keer ben ik Adam zelf tegengekomen als Dominicus. Verklaring? Geen idee. Misschien omdat de voornaam Daem (of in het dialect Daom?) lijkt op Dominicus. Of is er een andere link te bedenken?

Ik heb mijn gegevens nu niet bij de hand maar als ik het goed heb was bij de doop van Adam (of zijn broer) een Adam Vaessen getuige. Wie deze Adam was weet ik niet.

Nogmaals bedankt voor de hulp, ik kom nog terug!

[Breur]

Zo te lezen komen we weer in dezelfde kwartierstaat uit. Daemen, Honts (Canisius), Sleypen etc.