Broederschap H. Kruis te Wyck

[Amienees]

Een (ver) familielid, Lambert Damoiseaux, was broedermeester van het H. Kruis te Wyck tussen 1847-1908. Ik heb hierover een paar vragen, wie weet kunnen jullie mij helpen.
1) zijn er wellicht groepsfoto's van de broederschap waarop hij zou kunnen staan?
2) Wat was de functie van broedermeester binnen het broederschap van het H. Kruis?
3) Via Delpher heb ik ontdekt dat best wel wat mannen van buiten Maastricht lid waren van dit broederschap, (Amby, Cadier en Keer, Banholt) dat verbaast me een beetje. Iemand hier een verklaring voor?

p.s. ik weet van het altaar dat in 1867 door hen is geschonken aan de kerk van Wyck.

merci voor de hulp!

[Ingrid M.H.Evers]

Dag Amienees, leuk je weer even in de lucht te zien!

Ik heb tot mijn spijt geen pasklaar antwoord voor je. De broederschap van het Heilig Kruis was oorspronkelijk een broederschap bij de kruisheren te Maastricht en werd opgericht op 4 juli 1436. De originele oprichtingsakte is bewaard gebleven! Het was een vereniging die openstond voor mannen en vrouwen. Zij ging waarschijnlijk teloor in 1579, mogelijk onder invloed van de algehele troebelen in het midden van de zestiende eeuw, het beleg en de verovering van de stad door Alexander Farnese, 'en niet in de laatste plaats de zeer deplorabele toestand waarin de kloostergemeenschap [van de kruisheren] daarna verkeerde'.
Het citaat komt uit een tekst van Th.J. van Rensch, die is gepubliceerd in Hemelse trektochten, broederschappen in Maastricht, 1400-1850, (Maastrichts Vierkant, 16), Maastricht, Stichting Historische Reeks Maastricht, 1990, pp. 39-41.

Naar het schijnt is 'jouw' broederschap van het H. Kruis, na de aanvankelijke vervolging van katholieke instellingen in de Franse Tijd, in 1813 opgericht in de Sint Martinusparochie en verbonden aan de verering van het Zwarte Kruis (Van Rensch, p. 86). Gegevens hierover en specifiek over de broederschap, kun je op de website van het HCL vinden in het archief van de parochie, Maastricht, Heilige Martinus Wyck, dl. 2 en dl. 3, respectievelijk toegangsnummer 21.212B en 21.212C. Het archief is geïnventariseerd, maar niet gedigitaliseerd. Je zult dus even af moeten zakken naar het Zuiden om de inventaris in te zien en eventueel interessante nummers op te vragen.

Let op: de openingstijden van het HCL zijn 'vanwege de vakantieperiode' in juli en augustus terug gebracht van drie naar twee dagen, namelijk dinsdag en donderdag. Reuze handig voor mensen die van ver moeten komen en de woensdag moeten kapot slaan (en extra kosten maken) als ze meer dan één dag onderzoek willen doen. Enfin, jij hoeft niet uit Groningen te komen, dus de reiskosten zullen voor jou wel meevallen.

PS. Ik hoop dat het goed gaat met de toom kippen, of is die gesneefd in de ophokplicht?

[Ingrid M.H.Evers]

Meer in het algemeen: broederschappen waren vaak niet beperkt tot een parochie en bestonden ook niet altijd uit alleen mannen!
Lees er Hemelse trektochten eens op na, al beperkt dat onderzoek zich voornamelijk tot het ancien regime.
Ik maak me overigens sterk dat de mannen in de huidige broederschappen van Sint Servaas en Onze Lieve Vrouwe ook allang niet meer allemaal in de parochie (of gemeente) leven.

Wat betreft foto's uit de negentiende eeuw: in de beeldbank van het HCL zitten er enkele (afgeschermd) uit de twintigste eeuw. Misschien dat er wat in het archief van de parochie zit, maar zoals gezegd: de inventaris is niet gedigitaliseerd.

[Pier]

Wat is een broederschap eigenlijk?

Toen Amienees gisteren zijn vraag stelde over het Broederschap Heilig Kruis uit Wyck, hoopte en verwachtte ik allereerst een reactie van Ingrid Evers dan wel El Loco.
We zijn op onze wenken bedient

Als geinteresseerde leek op dit gebied heb ik ook wikipedia erop nageslagen om te kijken wat een Broederschap feitelijk is.
Kennelijk bestaan er vele vormen van het Broederschap, maar zijn ze in wezen vrijwel altijd verbonden aan Rooms-Katholieke Kerk, al zijn er ook protestantse vormen, zoals de Remonstranten en wordt de Vrijmetselarij ook gezien als een Broederschap.

Broederschappen zijn meestal lokaal actief en meestal verbonden aan een kerk of kapel. In de meeste (oudere) parochies zijn of waren broederschappen actief. Broederschappen onderscheiden zich door hun engagement nadrukkelijk van veel andere katholieke verenigingen, die minder nadruk leggen op katholieke doctrine en persoonlijk geloof en devotie.

Wikipedia leert mij/ons ook dat in Maastricht enkele Broederschappen actief zijn.
De Maastrichtse broederschappen zijn actief rondom de zogenaamde 'stadsdevoties' zoals
de Sterre der Zee, de Zwarte Christus van Wyck, het borstbeeld van Sint-Servaas en dat van Sint-Lambertus.
Deze broederschappen zien het als hun taak, naast het bevorderen van de devotie, om het betreffende beeld tijdens processies op een processiebaar mee te dragen en te begeleiden.
Ook de Noodkist van Sint-Servaas heeft zijn eigen broederschap.

(..) Naar het schijnt is 'jouw' broederschap van het H. Kruis, na de aanvankelijke vervolging van katholieke instellingen in de Franse Tijd, in 1813 opgericht in de Sint Martinusparochie en verbonden aan de verering van het Zwarte Kruis (Van Rensch, p. 86).

Ook op de wikipedia-site over de Zwarte Christus staat expliciet genoemd dat het Broederschap Heilig Kruis uit Wyck in 1813 is opgericht om de devotie tot de Zwarte Christus te bevorderen. Zij draagt en begeleidt tevens het beeld tijdens processies.

[Ingrid M.H.Evers]

Wat is een broederschap eigenlijk?

Toen Amienees gisteren zijn vraag stelde over het Broederschap Heilig Kruis uit Wyck, hoopte en verwachtte ik allereerst een reactie van Ingrid Evers dan wel El Loco.

Ik zie dat El Loco ook een klein steentje heeft bijgedragen aan dat Wikipedia-lemma over broederschappen. Dat beperkt zich echter tot België en Spanje. Over de Nederlandse/Maastrichtse broederschappen wordt (nog) niets vermeld. Het is ook een nogal uitgebreid onderwerp, daar moet je wel zin in hebben als Wikipedia-vrijwilliger! Wat Maastricht betreft is er één bijzondere broederschap te vermelden: die van de Heilige Barbara. in de Sint-Servaaskerk. Het is de enige die ongeschonden en ongemolesteerd de Franse Tijd heeft weten te overleven en dus nog originele middeleeuwse wortels heeft.

[Amienees]

Bedankt voor jullie reacties!

Eerst een persoonlijke reactie richting Ingrid, ik ben inderdaad weer meer actief (gelukkig! p.s. een tijdje terug heb ik je nog gemaild. Misschien in de drukte gemist?). Met de kippen gaat het goed. En zelfs met ophokplicht hebben de kippen hier een leven als god in Frankrijk dus die hebben niks te klagen, hoewel ze dat soms toch graag doen. Niet voor rede vatbaar die beesten. Het blijven eigenwijze kippen haha.

bedankt voor de uitleg en tips. Ik had het archief van het broederschap al gevonden (21.264 Broederschap van het Heilige Kruis in de Sint Martinuskerk te Wyck Maastricht , 18e eeuw-1964) maar nog niet gekeken in het archief van de kerk dat toch ook een heel interessante inventaris heeft. Het wordt inderdaad hoog tijd om weer eens het archief te bezoeken!

Eigenlijk gek dat er nog zo betrekkelijk weinig over de broederschappen in Maastricht te vinden is online.
Overigens ging ik er vanuit dat het een mannenaangelegenheid zou zijn geweest, maar als ik het zo lees hoeft dat niet persé zo te zijn. Al vraag ik me af, de periode waarin ik zoek, dat was toch een mannenwereld toen.... Maar ik zal de ledenlijsten hierop eens raadplegen. Wie weet wat er nog allemaal te ontdekken valt.

[Ingrid M.H.Evers]

Eerst een persoonlijke reactie richting Ingrid, ik ben inderdaad weer meer actief (gelukkig! p.s. een tijdje terug heb ik je nog gemaild. Misschien in de drukte gemist?).

Oei, 1 maart! Ik had hem gevlagd, maar hij is toch ondergesneeuwd!

[Peter Scheele]

Achter de kerkbaljuw of suisse zien we de broederschap van de Sint-Martinus in Wyck, bestaande uit dames en heren. De foto is van 2 april jongstleden.