Leprosenland

[Amienees]

Goedemiddag,

Sinds lang kom ik weer eens een kijkje nemen op dit forum dat me toch al vaker goed van dienst is geweest. Chapeau hiervoor.
Hier mijn vraag.

Bij het onderzoek naar de geschiedenis van de woning van een voorvader stuit ik op het volgende. Het huisperceel is afgesplitst in het vierde kwart van de 18e eeuw van een grotere wei die in eigendom was van "het Godtshuijs der Leprosen" (1732) en de "Tafel der Leprosen" (1767). Met de tafel wordt hier de armentafel bedoeld, een instelling die bedoeld was voor armenzorg, in dit geval de leprosen. In 1840 was deze weide in eigendom van de Heilige Geest. Eveneens een instelling voor de armenzorg. Ik concludeer voorzichtig dat het eigendom van de leprosentafel overgedragen/gegaan is naar de Heilige Geest. Tot zo ver niet vreemd.

Maar bij de belastingaangifte uit 1776 kom ik geen aangifte tegen van de leprosen noch van de heilige geest. Terwijl aangrenzende eigenaren in hun aangifte aangeven dat de 'buurman' de Heilige Geest was. Dit sterkt mijn idee dat de weide gewoon altijd in eigendom van de Leprosen en later H. Geest is geweest. Maar waarom kan ik er dan geen aangifte van vinden? De aangifte kan kwijt zijn geraakt maar deze grond ligt in Amby en ik doe al jaren onderzoek in deze aangiftes en ben nog niet eerder tegengekomen dat een aangifte ontbrak. Of werd de aangifte gedaan onder een andere naam? Tot wanneer was de Tafel der Leprosen actief? Misschien verviel de grond wel in handen van een andere instelling, maar welke dan?

Ik ben benieuwd of iemand hier meer over weet?

[Ingrid M.H.Evers]

Leprozerie Het Siecken (1)

Dag Amienees, nog altijd fervent bezig in Amby!? Hoe is het daar in Midden-Limburg aan de Markt (en met de kippen)?
Ik hoop dat je de Historische Encyclopedie Maastricancien regime werden geestelijke instellingen (kloosters, kerken, armentafels etc.) door de stedelijke overheid en door de bevolking begiftigd. Vanuit de overheid betaalden kerkelijke instellingen en geestelijken namelijk geen belastingen en kregen meestal accijnsvrijdom (de voornaamste belasting, op de eerste levensbehoeften). Dat bleef zo tot de Franse Tijd (1794-1814). Vanuit de bevolking kregen dergelijke instellingen bij leven of na overlijden giften, omdat dergelijke goede werken naar alle waarschijnlijkheid een redelijk prettig plaatsje opleverden in het hiernamaals.

Het Siecken bezat dus landerijen en legaten, huuropbrengsten, pachten etc. Dat alles moest overigens wel worden verantwoord aan de stad. De meesters van de Grote Heilige Geest stelden jaarrekeningen op die werden ingediend bij de stedelijke peymeester. Deze rekeningen werden vervolgens door het stadsbestuur 'afgehoord'. Als je dus kennis wilt nemen van het (grond)bezit van Het Siecken, moet je het archief van de Grote Heilige Geest inzien (RHCL, sinds kort: HCL).

Zoals bekend zijn in 1796-1797 alle geestelijke en semi-geestelijke instituties opgeheven, dus ook de armentafels. Hun bezittingen ten behoeve van de armen-, en daaruit voortvloeiende ziekenzorg voor de armen, kwamen aan een speciaal hiervoor opgerichte stedelijke instelling, het Bureau de Bienfaisance. Onder die instelling, waaruit later het Burgerlijk Armbestuur (BA) voortkwam, viel ook 't Siecken. Het is bekend dat het zeer kapitaalkrachtige BA tot ver in de negentiende eeuw nog sprak van 'leprozenland'.

Of het BA belasting betaalde in de negentiende en twintigste eeuw, weet ik niet, maar misschien dat je het Burgerlijk Armbestuur in de belastingkohieren kunt terugvinden? Ik raad je aan in elk geval de twee delen Vierkant Maastricht over het Burgerlijk Armbestuur (Roebroeks/Luijten en anderen) daarvoor in te zien. Het BA is nu alweer geruime tijd een stichting (Elisabeth Strouven) met AMBI-status.

[Ingrid M.H.Evers]

Leprozerie Het Siecken (2)

Niet alles wat in de Historische Encyclopedie MaastrichtVan Verminkingsstraf tot vrederechter. Opstellen ter gelegenheid van het twintigjarig bestaan van de Werkgroep Limburgse Rechtsgeschiedenis (1980-2000), Maastricht 2000, 23-61.

Wel bijzonder overigens dat veldnamen zo lang 'overleven'. Als het BA het midden-negentiende eeuw nog heeft over 'leprosenland', is het huis al 150 jaar verdwenen en bestonden alleen de betreffende percelen nog.

[Amienees]

Dankje Ingrid voor deze uitvoerige reactie. Geweldig om te lezen!
Ook heel leuk om te horen dat je van de markt (vooruit Kerkplein) en de kippen hebt onthouden. Dat is nog steeds genieten. Never a dull moment with a hin
De verzorging van de leprozen vind ik zeer interessant. Het spreekt tot de verbeelding en lijkt te horen bij het beeld dat ik van de middeleeuwen heb. Ik zal dan ook zeker de literatuur opsnorren en raadplegen. De HEM heb ik hier naast me liggen en wordt dikwijls geraadpleegd, ook dank daarvoor ;-) Ik had eerder van het Siecken gehoord maar wist niet waar dit lag, leuk om de exacte locatie (bij benadering) te weten.

Je schrijft dat het Siecken verantwoordig moest afleggen aan de stad. Het archief van de Grote Heilige Geest kan mij daar zeker verder bij helpen, goeie tip. Maar in aanvulling daarop, het Siecken, ofwel Het Godthuijs der Leprosen", moest ook verantwoording afleggen voor de dorpsbank van Amby, althans alleen over het eigendom dat daar lag natuurlijk. Daar heb ik mijn informatie uit gehaald. Jouw verhaal lezende moest het leprosenhuis/siecken nog bestaan hebben tot de Franse tijd, dus ik vrees dat hun aangifte op de een of andere manier verloren is gegaan. Bovendien, van andere kerkelijke instellingen heb ik wel de aangiftes uit 1776.

Het gaat trouwens om de locatie Bergerstraat 17 en links hiervan. Bergerstraat 17 was een bijgebouw van de oorspronkelijke woning, die helaas rond 1960 gesloopt is ten behoeve van de autogarage.

Ik blijf me verder hierin verdiepen/zoeken, wordt vervolgd.

[Ingrid M.H.Evers]

Jouw verhaal lezende moest het leprosenhuis/siecken nog bestaan hebben tot de Franse Tijd

Chronijck van Maestricht..., p.118 ), dus een eeuw voor de Franse Tijd (1794-1814). De goederen gingen echter al eerder in de zeventiende eeuw naar de Armentafel van de Grote Heilige Geest, die ze nog een eeuw lang beheerde, ongetwijfeld onder de oorspronkelijke naam.

Het gaat trouwens om de locatie Bergerstraat 17 en links hiervan. Bergerstraat 17 was een bijgebouw van de oorspronkelijke woning, die helaas rond 1960 gesloopt is ten behoeve van de autogarage.

Ik begrijp, dat dit perceel dat jij als 'leprosenland' kent, ooit bezit was van Het Siecken. Het was niet het perceel waarop het Siecken ooit was gebouwd.

ik vrees dat hun aangifte op de een of andere manier verloren is gegaan. Bovendien, van andere kerkelijke instellingen heb ik wel de aangiftes uit 1776.

Zou het niet kunnen zijn dat de naam van de Grote Heilige Geest niet voorkomt in de achttiende-eeuwse leggers van Amby omdat de landerijen verpacht waren? Die pachtcontracten duurden volgens Van Rensch in Maastricht negen jaar. Mogelijk zijn de pachters aangeslagen, niet de eigenaar.

En nog even een aanvulling op een eerdere opmerking in verband met archiefbronnen.
Er bestaat een klein archiefje van de Tafel van de Grote Heilige Geest (HCL). Het is echter goed mogelijk, dat je er niets over Het Siecken c.q. de leprozen in kunt vinden. Het artikel van Van Rensch steunt merendeels op vermeldingen in de Raadsverdragen. Ik vond geen enkele verwijzing naar dit 20 cm omvattende archief.

[Amienees]

[Ingrid M.H.Evers]

Ik bedoelde te zeggen dat de Grote Heilige Geest in de Franse Tijd (1794-1814) werd opgeheven. Maar klopt dat wat ik zeg? De Grote Heilige Geest was dus een burgerlijke instelling, geen kerkelijke. Is deze opgeheven en later opnieuw opgericht als Burgerlijk Armbestuur of is deze altijd blijven voortbestaan?

Alle burgerlijke en kerkelijke vormen van armenzorg, inclusief de ziekenzorg (op enkele tijdelijke uitzonderingen na), werden opgeheven. De werkzaamheden (en goederen waaruit zij werden bekostigd) werden ondergebracht bij het Bureau de Bienfaisance (Bureau van Weldadigheid), dat op basis van de Franse republikeinse idealen van Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap een Administratieve Commissie voor de Burgerlijke Gasthuizen instelde, die er een andere invulling aan moest gaan geven. Geen kerkelijke participatie meer dus, ook niet vanuit de (deels opgeheven) parochies.

Met het vertrek van de Fransen en de overgang naar het Nederlandse bestuur (1814) werd de Administratieve Commissie vervangen door een Kollegie van Regenten over de armen (1814-1854), dat veertig jaar later werd vervangen door het Burgerlijk Armbestuur (1854-1964). Het BA 'regeerde' dus van de Armenwet (1854) tot de invoering

[Ingrid M.H.Evers]

Ik vond een rekening van 'de leprozen' vermeld in het Frans Archief van de gemeente Maastricht. Kijk even hier: https://forum.mestreechonline.nl/for...526#post102526

[Amienees]

dankjewel voor de toelichting Ingrid. Dit maakt het voor mij weer wat duidelijker!