Zeldzame plattegrond Maastricht

[burgemeester]

Is dat ook weer opgeklaard...

Geweldige post, Loco! Ik heb aandachtig die plaatjes bestudeerd. Ik wist niet dat er een beeld van St Servaas op het middenschip stond... Weet je waarom dat beeld verwijderd is en waar het naartoe is?

(Een gek kan meer vragen dan tien wijzen kunnen beantwoorden).

[El Loco]

Ik wist niet dat er een beeld van St Servaas op het middenschip stond... Weet je waarom dat beeld verwijderd is en waar het naartoe is?

Ik wist het ook niet! Ik las het toevallig in één van die bulletins, die ten tijde van de Sint-Servaasrestauratie elke twee maanden verschenen. Ik had wel al die 'andere pluim' gezien bij o.a. Cantagallina, maar ja, een mens ziet zoveel wat hij niet begrijpt...

Ik heb het even opgezocht:

Op afbeeldingen van de Servaaskerk van vóór de restauratie door P.J.H. Cuypers, aangevangen in 1858, zien we tussen de twee oostelijke torens van de kerk, als een dakruiter boven de absispartij, een groot stenen beeld van Servatius. De oudste afbeeldingen tonen dat oorspronkelijk boven de bisschop een adelaar met wijd uitgespreide vleugels was aangebracht.
(...)
Het stenen Servaasbeeld moet ruim twee meter hoog zijn geweest. Waarschijnlijk was Servatius hier volgens zijn gewone ikonografie weergegeven: gekleed in bisschoppelijk ornaat, op het hoofd de mijter en in zijn linkerhand de bisschopsstaf. In zijn rechterhand hield hij zegenend opgeheven zijn vaste attribuut de sleutel en onder zijn voeten kronkelde de draak als symbool voor de overwonnen ketterij.
(...)
Wel tonen enkele afbeeldingen van vóór 1798 dat er boven Servaas met behulp van ijzeren stangen een grote vliegende adelaar was bevestigd. Uit beschrijvingen weten we dat deze adelaar van brons was. Wellicht was de vogel verguld, terwijl ook het beeld zelf in ieder geval in de achttiende eeuw geheel verguld geweest schijnt te zijn.
(...)
Over de ouderdom van het Servaasbeeld met de adelaar kunnen we weinig zeggen.

Bron: J. Koldeweij, 'St. Servatius. Het beeld boven de absis'. Artikel in De Sint Servaas. Tweemaandelijks restauratie-informatie bulletin, 1982-1992, pp.25,26.

Koldeweij schrijft ook nog dat het beeld van een adelaar met gespreide vleugels, die Sint servaas beschermt tegen de zon, afkomstig is uit de Servaaslegende (van o.a. Veldeke). De Fransen zagen dat in 1795 anders en dachten hier waarschijnlijk met (nog) een rijksadelaar te doen te hebben, dus die moest eraan geloven. Het verwaarloosde beeld is nog bijna een eeuw blijven staan. Cuypers wilde het aanvankelijk herstellen, maar uiteindelijk kwam er op die plaats een eenvoudig stenen kruis.

[El Loco]

Gelukkig hebben we een nieuwe Servaas mèt adelaar bij 't politiebureau!

Ja, inderdaad! Niet nodig dus om een nieuwe Servaas met adelaar op de kerk te plaatsen (voordat burgemeester met dat idee op de proppen komt - want dan is verguld natuurlijk ook al niet goed genoeg meer - púúr goud moet 't zijn ).

[Breur]

Theodore Weynen legde deze situatie vast:

[El Loco]

Theodore Weynen legde deze situatie vast:

En heeft iemand een vergrootglas? Het is lastig te zien of er tussen de torens nog (een restant van) dat beeld staat. Het zou ook het door Cuypers geplaatste kruis op de plaats van het Servaasbeeld kunnen zijn.

Cuypers is zo te zien wel al begonnen met de restauratie, want de koortorens hebben al nieuwe daken en de Stiftskapel is haar barokke façade kwijt (vgl. de tekening van Victor de Stuers uit 1864).

[Breur]

In welk jaar was dat Breur, weet je dat ?

Dat is moeilijk te zeggen. Er is geen datum op de foto geschreven en er zijn meer Theo Weijnens fotograaf geweest in Maastricht. Het rode randje kan duiden op een oude foto. Wellicht weet Ingrid meer?

[El Loco]

Dat is moeilijk te zeggen. Er is geen datum op de foto geschreven en er zijn meer Theo Weijnens fotograaf geweest in Maastricht. Het rode randje kan duiden op een oude foto. Wellicht weet Ingrid meer?

Het zal vóór 1887 zijn geweest, want het westwerk heeft wel nog de barokke uitmonstering.

[Breur]

Dat is moeilijk te zeggen. Er is geen datum op de foto geschreven en er zijn meer Theo Weijnens fotograaf geweest in Maastricht. Het rode randje kan duiden op een oude foto. Wellicht weet Ingrid meer?

1875 heb ik gevonden op een erbij horende foto.

@El Loco: detail in miniatuur bijgevoegd (scherper gaat niet)

[El Loco]

detail in miniatuur bijgevoegd

Dat detail bedoelde ik niet, maar nu je erover begint: weet iemand wat dit is? Ik heb hierboven ergens geschreven dat dit portaal een barokke uitmonstering kreeg, maar als ik naar deze foto kijk en naar een aantal van bovenstaande prenten, lijkt het meer op een kapel/altaar. Geen portaal in elk geval.

[burgemeester]

Lijkt mij een afdak boven een kruisbeeld. Vergelijk met onderstaand beeld.

[Breur]

Lijkt mij ook.

[El Loco]

Toch wel ietsje meer dan een afdak, lijkt me. Het was er in elk geval al in de 17e eeuw, want zowel bij Cantagallina ('zingende kip'?) als bij Klotz is het aanbouwsel al te zien.

[Ingrid M.H.Evers]

Fotegrafen Weijnen (in druk vaak gespeld als Weynen)

Dat is moeilijk te zeggen. Er is geen datum op de foto geschreven en er zijn meer Theo Weijnens fotograaf geweest in Maastricht.

Er is maar één Theodor Weijnen geweest, maar er waren in dik een eeuw tijd drie generaties fotografen Weijnen in Maastricht: Peter, Theodor en Jos.

In januari 1855 vestigde zich na enkele jaren pendelen vanuit Aken ene Peter Weijnen met zijn gezin in Maastricht. Peter had in Aken vanaf 1840 zijn eigen zaak als lithograaf en daguerreotypist. In Maastricht vestigde hij zich aan de Markt als ´photographe´, in associatie met zijn enige zoon Theodor (*Aken 1835) die inmiddels ook een volleerd vakman was.

Theodor nam in 1865 de zaak over van zijn vader en verhuisde van de Markt naar de Helmstraat. Toen deze werd verbreed en de oostelijke gevelwand goeddeels werd afgebroken, vestigde hij zich aan de Sint Jacobstraat. Theodor stierf in 1904. Zijn weduwe zette met haar jongste zoon Jos de zaak nog tien jaar door onder de bestaande naam. Elke foto die aantoonbaar na 1904 is gemaakt maar toch de naam Theodor Weijnen draagt, is dus van de hand van zoon Jos of van een ateliermedewerker.

Jos Weijnen (*1875) heeft jarenlang gefotografeerd onder zijn roepnaam. Nadat hij aan het begin van de Eerste Wereldoorlog de zaak overnam van zijn moeder, signeerde hij allengs vaker met zijn initialen: M.J.A.J.H. Weijnen. Hij had geen opvolger en zodoende is de zaak ergens in de jaren 1960 opgedoekt. In de fotocollectie van het GAM worden 'Jos' en 'M.J.A.J.H' - vijftien jaar nadat ik dit heb rechtgezet - nog steeds als twee verschillende fotografen opgevoerd.

Peter en Theodor Weijnen hebben op hun cartes de visite- en kabinetfoto's heel lang de familienaam laten spellen als 'Weynen'. Pas als Theodor verhuist naar de Sint Jacobstraat verandert dat en wordt het Weijnen met Hollandse IJ.

Bron: de 'mestreechse historische bijbel' HEM en lopend onderzoek IMHE.

[Ingrid M.H.Evers]

Theodor Weijnen

Theodore Weynen legde deze situatie vast:

Theodor (Duits), niet Theodore (Frans). Hij was van huis uit Duitser, maar de familie werd in 1859 genaturaliseerd.

De foto dateert voor Nederland qua vormgeving uit de jaren 1870-1880, maar in Limburg kan het ook wat later zijn. Kennelijk zat zij ooit in de collectie van een Belgische verzamelaar, dr. Em. de Munck. Ik heb zelf ook enkele foto's uit die collectie, maar wie mijnheer De Munck was, heb ik nog niet kunnen vinden.

[burgemeester]

Toch wel ietsje meer dan een afdak, lijkt me. Het was er in elk geval al in de 17e eeuw, want zowel bij Cantagallina ('zingende kip'?) als bij Klotz is het aanbouwsel al te zien.

Dat portaal/aanbouwsel moet dan toch op een bepaald moment afgebroken zijn en vervangen zijn door een Christusbeeld. Zie onderstaande foto uit 1916. Zeker op de close-up zie je loud and clear een beeld.

Overigens: foto gemaakt door Jos. Weynen (zie bijschrift).