Groet Mestreechs Museum Plan

[El Loco]

Ja, die gipscollectie van de kunstacademie is bekend. Het schijnt zelfs de best bewaarde academie-collectie in Nederland te zijn. Hier nog wat informatie.

De ABK-collectie bevat, voor zover ik weet, geen stukken die in een Maastrichts Museum voor Religieuze Kunst tentoongesteld zouden kunnen worden. Het zijn voornamelijk gipsafgietsels van beroemde beelden uit de klassieke periode, de Renaissance en Barok, maar geen Maastrichtse kapitelen of Maaslandse beelden, zoals in de Rijksmuseum-collectie.

[El Loco]

Correctie op het vorige bericht: er blijkt toch minstens één Maastrichts kapiteel in de ABK-gipscollectie te zitten:

De hoop dat er zich een mecenas zou melden om één van de grote beelden te restaureren en/of het in erbarmelijke staat verkerende Heimo-kapiteel is helaas niet gehonoreerd.
Bron: http://www.open.ou.nl/alumni/Activit...rcollectie.pdf

[El Loco]

Gipscollectie Rijksmuseum

Een kleine tegenslag op de wellicht toch nog lange weg naar de realisering van het Museum voor Religieuze Kunst: op de gipscollectie van het Rijksmuseum hoeven we niet meer te rekenen; die blijkt vrijwel geheel verschwunden te zijn. In dit artikel (doorbladeren naar p.200) wordt de glorieuze totstandkoming van de gipscollectie beschreven, voornamelijk door toedoen van Pierre Cuypers en Victor de Stuers, maar in het vervolgartikel (vanaf p.264) komt de teloorgang van diezelfde collectie aan bod. Tja...

Zag u het ook al voor u, in de fraaie 19e eeuwse kapel van de Zusters onder de Bogen? Afgietsels van het complete Bergportaal, zuilen en kapitelen uit Rolduc en de Maastrichtse kerken, het grafmonument uit de Munsterkerk in Roermond, de sacramentstoren uit de basiliek van Meersen, de Noodkist, de doopvont van Aert van Tricht in Den Bosch, en wat ze verder al niet nog hadden. Jammer!

[El Loco]

Op excursie voor het GMMP

Om het Groet Mestreechs Museum Plan nieuw leven in te blazen, heb ik het plan opgevat om de komende tijd een aantal musea in de (wijde) omgeving van Maastricht te bezoeken om te zien hoe ze daar met hun erfgoed omgaan. Over het Limburgs Museum in Venlo heb ik hier al verslag gedaan. Luik en Keulen heb ik inmiddels ook al achter de rug. De komende weken wil ik bezoekjes brengen aan Aken (Couvenmuseum), Tongeren (Gallo-Romeins Museum), Brussel (Jubelparkmusea), Kerkrade (Industrion), Weert (Museum voor Religieuze Kunst) en Utrecht (Museum Catharijneconvent).

O ja, als iemand zin heeft om mee te gaan, of zelfstandig één of meerdere musea voor zijn/haar rekening wil nemen: gere

Sommige van de musea op mijn lijstje zijn gespecialiseerd in religieuze kunst (Keulen, Brussel, Utrecht, Weert), andere houden zich vooral bezig met toegepaste kunst (Luik, Aken) of industrieel erfgoed (Kerkrade). Binnen die laatste categorie moeten er in de Euregio trouwens nog wel meer musea te vinden zijn. Iemand ideeën?

Wat tot nu toe al is opgevallen is dat er in de regio behoorlijk in musea is geïnvesteerd. Tongeren, Luik en Keulen hebben spiksplinternieuwe musea gekregen, Venlo en Kerkrade zijn relatief nieuw; andere musea hebben stevig gerenoveerd. Eerste conclusie: erfgoed leeft in de Euregio

Ik begin m'n verslag in Keulen, want dat ligt nog vers in het geheugen. In Keulen heb ik uitsluitend musea voor religieuze kunst bezocht (drie!), omdat dat voor het Groet Mestreechs Museum Plan het meest relevant is. Bovendien was de Maaslandse kunst in de Middeleeuwen nauw verbonden met de Rijnlandse, waarvan Keulen het epicentrum was.

[Breur]

Een ware pelgrimage welke El Loco onderneemt! Petje af.

Hier zien wij onze boeteling op werkbezoek:

[El Loco]

Hmm, dan zie ik mezelf toch liever zo:

[Breur]

Gelijk heb je. Aon de geng.

[El Loco]

Keulen - Museum Schnütgen

Het Museum Schnütgen is hét museum voor middeleeuwse kunst in Keulen, vergelijkbaar met The Cloisters in New York en het Musée de Cluny in Parijs. De basis voor de collectie werd in de 19e eeuw gelegd door de priester Alexander Schnütgen, die in een tijd waarin kerkelijke kunst weinig aanzien genoot, een uitgelezen collectie middeleeuwse beelden en glas-in-lood bijeenbracht, die hij in 1906 aan de stad Keulen schonk (vergelijk dat met sommige Maastrichtse priesters uit die tijd, die het religieuze erfgoed voor een habbekrats verkwanselden :().

Sinds 1956 is het museum gevestigd in de Cäcilienkirche, één van de twaalf romaanse kerken van Keulen. De voormalige kapittelkerk is niet groot, maar is bijzonder vanwege het feit dat ze, samen met de naastgelegen gotische parochiekerk, de enige overgebleven kerkentweeling van Keulen vormt (hebben wij dus ook ).


Cäcilienkirche met naastgelegen parochiekerk. Uiterst rechts: aanbouw jaren '50

Na een zeer ingrijpende verbouwing, waarbij het museum een compleet nieuwe entreehal kreeg, dat het samen met een naburig museum voor wereldculturen deelt, opende het Schnütgen in oktober 2010 opnieuw haar deuren.


Entreehal museumcomplex aan de Neumarkt. Middeleeuwse beelden in de Cäcilienkirche


Hoogtepunten collectie: Karolingisch ivoor (Aken) - Siegburger Madonna - St-Ursulapaneel (beide 12e eeuw)

Mijn indruk: ondanks het feit dat de collectie van het Schnütgen overweldigend rijk is, liet het museum toch weinig indruk bij me achter. Dat had alles te maken met de opstelling. In de museumcatalogus valt te lezen dat het museum na de recente herinrichting zich wil presenteren "mit einem innovativen Ausstattungs- und Beleuchtungskonzept", maar ik vond het museum juist ouderwets en saai overkomen, met veel te veel van hetzelfde: rijen madonna's, ríjen heiligen, hier een vitrine met 5 zilveren monstransen uit de 17e eeuw, daar een vitrine met 10 gouden monstransen uit de 18e eeuw; einfach zuviel!

Mocht het ooit tot een Museum voor Religieuze Kunst in Maastricht komen, dan is de les van Schnütgen: niet alles willen laten zien en zorg dat je een goeie belichtingsdeskundige hebt. Áls het ooit zover komt, en het Bonnefanten voegt haar middeleeuwse beelden en de Neutelingscollectie samen met de Schatkamer van de Sint-Servaasbasiliek, dan hoeft dat museum qua collectie nauwelijks onder te doen voor het Keulse museum. En dat is niet niks.

[El Loco]

Keulen - Kolumba

In het Kolumba museum is de kunstcollectie van het aartsbisdom Keulen ondergebracht. Sinds 2007 heeft het Kolumba een nieuw gebouw, dat in alle architectuurbladen is bejubeld als het museum van de eeuw (nu al..!). De architect is de Zwitser Peter Zumthor. Het gebouw is een ware burcht van het minimalisme en past met zijn eerlijke materialen en terughoudende monumentaliteit wel bij het nieuwe (en oude) imago van de katholieke kerk: eenvoud en waarachtigheid.


Museum met ruïne Kolumbakirche. Midden: hal met opgravingsresten. Rechts: minimalistisch interieur

Het museum bestaat uit twee gedeelten: een enorme zuilenhal met daarin de opgravingsresten van verschillende fases van de in de Tweede Wereldoorlog verwoeste Kolumbakerk, waarin ook een herdenkingskapel uit de jaren '50 is opgenomen, en de overige tentoonstellingszalen. De collectieopstelling wisselt jaarlijks. Hoogtepunten uit de aartsbisschoppelijke kunstcollectie worden afgewisseld met hedendaagse kunst.

Bij de huidige collectieopstelling (van september 2010 tot september 2011) ligt de nadruk bij de hedendaagse kunst. Daarbij trekt een vroeg werk van de Griekse Arte Povera-kunstenaar Iannis Kounellis de aandacht. Tussen de spaarzaam aanwezige oude kunst viel het prachtige vergulde en met filigrain versierde Herimann- und Idakreuz op, met een Romeins lapislazuli vrouwenkopje! In een vrijwel geheel donkere kamer zorgden een tiental vitrines met vakkundig aangelichte gouden en zilveren voorwerpen voor een bijzonder dramatisch effect.


Collectieopstelling: 1. hedendaagse kunst (Kounellis); 2. 'Schmerzensmann' (16e eeuw); 3. kruisbeeld (11e eeuw) met Romeins kopje; 4. 'donkere kamer' met liturgische voorwerpen

Mijn indruk: Het nieuwe Kolumba zit in een fantastisch gebouw, maar het gebouw overvleugelt helaas al het andere. De collectie zal best ook fantastisch zijn, maar ik heb het niet kunnen vaststellen. Het museum toont maar zo weinig, dat het op grond daarvan moeilijk is een oordeel te vellen. De les van Kolumba voor het GMMP: laat zien wat je hebt! De les van Schnütgen + Kolumba samen: niet teveel, maar zeker ook niet te weinig tonen!

Interessant is trouwens ook om te zien hoe het Bonnefanten, in navolging van Kolumba, sinds kort haar oude (grotendeels religieuze) kunst mengt met hedendaagse. Het verschil is dat de hedendaagse kunst in het Kolumba, op een enkele uitzondering na, van een treurniswekkend niveau is. Maar het gebouw: zou ik zó naar Maastricht willen overplaatsen.

[rikth]

Bedankt El Loco. Mijn interesse is gewekt. Ik moet dit nog eens allemaal rustig nalezen en dingen opzoeken.

[Breur]

Ik vind de opstelling in de Cäcilienkerk rommelig. Met minimalisme in de grote ruimte heb ik niets. Wel is men er in geslaagd enkele voorwerpen centraal te stellen en zo optimaal tot hun recht te laten komen. Minimalisme in de kleine ruimte, daar ga ik voor!

[El Loco]

Keulen - Domschatzkammer

Ik vind de opstelling in de Cäcilienkerk rommelig.

De foto's zijn nog geflatteerd want de saaie, vlakke belichting is daarop niet te zien. Is ook wel lastig in zo'n hoge kerkruimte, maar het kan wel, denk ik.

Wel is men er in geslaagd enkele voorwerpen centraal te stellen en zo optimaal tot hun recht te laten komen.

Ja, en dat hadden ze nou echt helemaal perfekt voor mekaar in het derde museum dat ik in Keulen heb bezocht: de Domschatzkammer. Volgens het foldertje dat ik kreeg uitgereikt gaat het ontstaan van de Keulse schatkamer terug tot de 10e eeuw. Da's een eeuw later dan die van Sint-Servaas (9e eeuw: Einhardboog en Servaassleutel - zie hier).

De belangrijkste Keulse schat is het drievoudig reliekschrijn met de relieken van de Heilige Drie Koningen, die in 1164 door bisschop Rainald von Dassel vanuit Milaan naar Keulen werden gehaald. Het schrijn staat sinds enige jaren opgesteld op het koor van de Dom. In de schatkamer is de oude houten kern van het schrijn van vóór de laatste restauratie aanwezig. Door de aanwezigheid van de relieken van de Drie Koningen werd de Keulse Dom regelmatig bedacht met koninklijke geschenken, waardoor het bezit in de loop der eeuwen enorm toenam.

De ooit zeer rijke Domschat had, net als in Maastricht, zeer te lijden van de sekularisatie in de Franse tijd. Daarnaast verdwenen in 1975 bij een spectaculaire inbraak diverse kostbare voorwerpen. Ondanks dat is de Domschatzkammer nog steeds een der rijkste van Europa. Enkele voorbeelden.


Processiekruis (±1200), reliekbuste H. Gregorius van Spoleto (±1500). Liturgisch vaatwerk (17e/18e eeuw)

[IMG]http://forum.mestreechonline.nl/imgcache/10098.png
Zeer rijk geborduurde paramenten (Parijs, 18e eeuw)


Gebeeldhouwde kapitelen uit de oude (romaanse) Dom

Mijn indruk: In dit laatst bezochte Keulse museum was alles zoals het zijn moet: er is duidelijk een selectie gemaakt van wat wel en niet getoond wordt, soms word je overrompeld door de ongelofelijke rijkdom van het Domkapittel, toch word je door de manier van tentoonstellen ook gestimuleerd om af en toe een voorwerp afzonderlijk te bestuderen. De belichting is sfeervol en geheimzinnig.

Eigenlijk is de collectie en manier van presenteren niet zo heel anders dan in de schatkamer van de Servaasbasiliek, waar je die bijzondere sfeer ook aantreft. Belangrijkste les van Keulen voor het toekomstige Maastrichtse Museum voor Religieuze Kunst is daarom misschien wel: neem een kijkje in de Schatkamer van Sint-Servaas en probeer die sfeer mee te nemen naar het nieuwe museum!

In Keulen hebben ze natuurlijk wel nog dat driedubbele schrijn, waar verder niemand aan kan tippen: drie Noodkisten op elkaar! Daarvoor alleen al is de reis naar Keulen de moeite waard.


Dreiköningen-Schrein (12e eeuw) op het hoogkoor van de Keulse Dom

[Breur]

Loco heb je van het processiekruis (omtrent 1200) een gedetailleerdere foto ter beschikking? Ben nieuwsgierig naar de symboliek van de evangelisten (indien aan de uiteinden aanwezig).

En alles is gewoon mooi om te zien. Wat een rijkdom en een ambachtschap.

[El Loco]

Loco heb je van het processiekruis (omtrent 1200) een gedetailleerdere foto ter beschikking? Ben nieuwsgierig naar de symboliek van de evangelisten (indien aan de uiteinden aanwezig).

Mijn foto's zijn niet al te scherp omdat het er a) nogal donker was b) ik maar een hele simpele camera heb en c) het ook nog stiekem moest, want fotografieren nicht erlaubt. Maar hier staat een aardig verhaal over dit Vortragekreuz en hier een niet al te beste fotoscan uit de brochure.

[Breur]

Dank je wel El Loco. De foto's zijn duidelijk genoeg voor mij.

De christelijke traditie heeft al vroeg de auteurs van de vier evangeliën verbonden met de vier dieren rond Gods troon uit Openbaringen 4 : zeven. Maar ook in het Oude Testament is er sprake van vier hemelse schepsels. In Ezechiël 1:1-14 worden er vier genoemd: een menselijk wezen, een leeuw, een os en een adelaar. In Ezechiël 10:1-22 worden genoemd: een engel, een menselijk wezen, een leeuw en een arend. In Daniël 7:1-8 zijn het een leeuw, een beer, een luipaard en een verschrikkelijk vierde beest met ijzeren tanden en 10 horens. De kerkvader Ireneüs ziet Mattheüs als mens of engel, Johannes als leeuw, Lucas als os en Markus als een adelaar. Augustinus onderscheidt Markus als mens of engel, Mattheüs als leeuw, Lukas als os en Johannes als adelaar. Aanvankelijk stond dus niet helemaal vast welk symbool verbonden werd met welk evangelieboek. Later vormde het onderwijs in de vier symbolen van de evangelisten een vast onderdeel van catechese. In het algemeen gesproken treffen we de symbolen van de evangelisten aan in kerkgebouwen, op liturgische voorwerpen of op liturgische gewaden. Bron: Nieuwe pagina 17.