Geschiedenis van de carnaval

[SJEF †]

Geschiedenis van de carnaval

De Boonte St?rm #8.

??n van de zaken waarvoor de Tempeleers zich sterk maakten was het dialectlied.
Vanaf die eerste jaren verkoos de carnavalsvereniging elk jaar een 'Vastelaovendsleed vaan 't jaor'.
In 1974 zou hiertoe zelfs een concours in het leven worden geroepen waarbij ook het publiek mocht meebeslissen.
Dat stimuleerde de creativiteit van componisten en zangers enorm.
Door de jaren heen groeide het repertoire gestaag en lieten vooral de tekstdichters en componisten Math Ni?l en Sjeng Kraft zich gelden.
Onder de zangers vinden we klinkende namen als Harie Loontjens, Louis Devens, Thei Menten en Beppie Kraft die vele liedjes op vinyl uitbrachten.
Maastrichtse liedjes blinken uit in originaliteit.
Meestal met de diatonische trekharmonica als hoofdbegeleidingsinstrument vinden grappige, volkse, absurde, maar soms ook melancholische teksten hun weg naar Maastrichtse oren.


Monekaspeuler 1895.

De liedstructuur is vaak eenvoudig, waarbij couplet en refrein elkaar afwisselen op een pakkende melodie.
Voortgestuwd door een strak marsritme in 2/4, 4/4 of 6/8 maat vinden de korte, bondige refreinen veel bijval van de Maastrichtenaar die de liedjes al bij de eerste inzet herkent en vervolgens luid meezingt.


Monekaspeuler Thei Menten.

Door de jaren heen zagen vele klassiekers het licht, zoals Carneval! Dat is de sjoenste tied, Noonk Harie, W?lt geer neet nao de pieringe, Miene Maan is weg vaan tillevisie, Sjanet en Noe is 't tied.
In die eerste dagen na de oorlog was straatcarnaval slechts beperkt tot de
Brugstraat, de enige plek in de open lucht waar massaal werd gezwierd.
Aan de gevel van een electrozaak hingen elk jaar enkele luidsprekers waaruit continu carnavalsmuziek klonk zodat de mensen met de hits mee konden zingen.
Voor de rest speelde carnaval zich af in de vele zalen die Maastricht rijk is, zoals in de Momustempel, het Staargebouw en Zaal Berchmans.
Onder invloed van het populaire balzaalcarnaval van Venlo en de bijbehorende wals dreigde het feestgedruis zich steeds meer binnenskamers te verplaatsen.
Het tij keerde in 1959 door toedoen van een paar Maastrichtse muzikanten die een harmonie oprichtten die de mensen weer naar buiten moest lokken.
Ze noemden hun blaasorkest gekscherend 'De Zaate Hermenie'.
Het idee sloeg meteen aan.
Mensen gingen plots massaal de straat op en nieuwe 'hermeniekes' schoten als paddenstoelen uit de grond.


Zaate Herremenie.

Wat aanvankelijk de naam was voor ??n enkele blaaskapel werd de aanduiding voor een nieuw type orkest bestaande uit trombonisten, trompettisten, saxofonisten en trommelaars die carnavalshits uitvoerden waarbij er niet gekeken werd op een valse noot meer of minder.
Het concept vond in de hele provincie Limburg en ver daarbuiten navolging.
Inmiddels telt de Limburgse hoofdstad ruim zestig zaate hermeniekes, waarbij opvalt dat de orkestjes uit Maastricht net iets chaotischer en valser klinken dan die in de rest van de regio.
In 1972 zong de bekende zangeres Beppie Kraft een ode aan de niet meer weg te denken orkestjes getiteld De Zaate Hermenie.


Beppie Kraft met haar oom.

[SJEF †]

Geschiedenis van de carnaval

De Boonte St?rm #9.

In de jaren zeventig braken donkere tijden aan voor het lied in het dialect.
De commercie drong steeds meer door.
De bovenrivierse provincies van Nederland - die geen carnavalstraditie hebben - legden steeds meer interesse aan de dag voor het feest.
Van daaruit bestookte men het land met carnavalsliedjes in het Nederlands.
De eerste liedjes als 'Mien, waar is mijn feestneus' waren vrij onschuldig en vonden zonder protest aftrek in de Zuidelijke provinci?n.
Na verloop van tijd werden de liedjes schunniger van aard (bijvoorbeeld 'Worstjes op mijn borstjes', gezongen door Ria Valk).
Ze begonnen zelfs de dialectliedjes uit de jukebox te verdringen.
Veel Limburgse carnavallisten raakten door deze ontwikkeling gefrustreerd omdat zij meenden dat de aard van het sociale volksfeest werd aangetast door geldwolven die bovendien geen verstand hadden van hoe je carnaval moest vieren.
Het was B?r Essers die in de bres sprong voor de noodlijdende Limburgse carnavalsliedjes.
Als opperceremoniemeester van de Maastrichtse Tempeleers weigerde hij in 1975 deel te nemen aan een carnavalsshow van de Nederlandse publieke omroep die in Maastricht werd opgenomen, maar waarin alleen de Hollandse artiesten voor het voetlicht kwamen.
Essers lanceerde het begrip 'carnavalsvervuiling'.
Samen met andere prominenten uit de Limburgse carnavalswereld startte hij een succesvolle lobby v??r het lied in de Limburgse streektaal.
Het resulteerde onder meer in een provincie breed Limburgs Vastelaovesleedjes Konkoer (LVK) dat elk jaar het beste Limburgse carnavalsliedje verkiest.
Ook in Maastricht zou het dialectlied na dit incident sterker dan ooit naar voren komen.



Zoveel purisme en chauvinisme als de taal teweegbracht, zo weinig reactie was er op de 'muzikale vervuiling'.
Op straat werden de liedjes aanvankelijk alleen ondersteund door trekzak.
Voor de plaatopnamen in de jaren veertig werd er al gauw een 'jazzy' combo of een big band bijgehaald.
In de jaren vijftig kwamen de koperblazers in beeld en werd er vooral 'hoempa' gemaakt naar voorbeeld van de Duitse carnavalsschlagers.
In de jaren zestig werd de 'Maastrichtse mars' bijna verdrongen door de 'Venlose wals'.


Zaate Herremenie.

Eind jaren zeventig raakte ook ineens het Latijns-Amerikaanse carnaval in zwang en werden de eerste calypso- en samba ritmes in de carnavalshits gesignaleerd.
Tegenwoordig heeft de housebeat zijn intrede gedaan.
De doorsnee Maastrichtenaar verwelkomt praktisch elke vernieuwing in de populaire gebruiksmuziek en past het gretig toe in het leedsjesrepertoire.
Of je het nu leuk vindt of niet, deze mengelmoes aan stijlen geeft aan dat straatcarnaval bruist.
Het zijn tekenen dat vastelaovend in Maastricht een levende traditie is.


Elvis klinkt er uit de jukebox.


Elvis als jukebox verkleed.

[SJEF †]

Geschiedenis van de carnaval

De Boonte St?rm #10.

DE APOTHEOSE: EEN ETMAAL VAN 72 UUR.
Zoals het carnavalsliedje Mestreech is eine groete kaffee (Maastrich is ??n groot caf?) aangeeft heeft de Limburgse hoofdstad de grootste dichtheid aan horecagelegenheden in Nederland.
Met carnaval sluiten de openbare gelagruimten bijna naadloos aan bij de schilderachtige stegen en monumentale pleinen.


Straatcarnaval volgens Charles Eyck.

De Boonte St?rm bevolkt tot diep in de nacht elk plekje van de oude binnenstad en de Maasboulevard, zowel binnen als buiten.
De organisatie van de Tempeleers en andere carnavalsverenigingen van de verschillende wijken - het zijn er inmiddels elf (!) - scheppen een kader waarin het feest vrijelijk kan plaatsvinden.
Vierders laten hun gemoed de vrije loop: ze maken oorverdovende herrie, zingen zich schor, zuipen zich klem, gaan zich te buiten aan flinke dans- of knuffelpartijen (het zogenaamde 'pune'), voeren een act op waarbij men volhardend in zijn of haar rol blijft, of spreken elkaar doodgemoedereerd aan om eens lekker een potje te 'awhore' (ouwehoeren).
Met carnaval mag het allemaal en het is fascinerend om te zien dat al deze ongeremdheden hoogst zelden leiden tot ontspoord gedrag, want 'plezeer' is immers de kern van carnaval.

Het startschot vindt plaats op het Vrijthof op carnavalszondag om 12.11 uur, als onder protocollair schertsvertoon het aloude Momuskanon elf keer wordt afgeschoten.
Aansluitend wordt het Mooswief in haar mast getakeld.


De reusachtige mascotte stelt eer volkse groenteverkoopster voor die gedurende drie dagen de feestende massa gadeslaat vanuit haar onaantastbare positie.
Vervolgens gaat de optocht van start: een chaotisch ogende stoet van carnavalsgroepen, herremenniekes en praalwagens die door talloze individuele carnavallisten wordt doorkruist.
's Avonds gaat Prins carnaval de feestvierders voor in een cramignon (rijdans) en geeft hiermee een vervolg aan het straatcarnaval.

[SJEF †]

Geschiedenis van de carnaval

De Boonte St?rm #11.

In Maastricht kijk je je ogen uit.
De vele fantasierijke kostuums - waaraan carnavallisten soms een heel jaar werken - geven aan dat carnaval een echt straatfeest is.
Sommige vierders hebben een enorme stellage om zich heen gebouwd waarmee het onmogelijk is om nog enige caf?deur te passeren.
Gelukkig dat er voor deze mensen op elke straathoek een buffet te vinden is om de onvermijdelijke dorst te lessen.
Ook de caf?s zijn op wonderlijke wijze versierd.
E?n van de trekpleisters die in de kroegentocht niet mag ontbreken is caf? De Pieter in de Pietersstraat, dat tot voor kort elk jaar op originele wijze werd beschilderd door kunstenaar, poppenspeler en zanger Pieke Dassen.


Kaffee De Pieter.


Pieke Dassen in Kaffee de Pieter.
Deze markante ereburger van Maastricht miste geen enkele carnaval.

Ontmoetingsplaatsen vinden we op de talrijke pleinen van Maastricht.
De Markt en het Vrijthof dienen als expansievat op momenten dat er een grote toeloop is naar de stad.
Op de kleinere pleinen als het Onze Lieve Vrouweplein vindt een intiemer soort carnaval plaats waar zich vooral de muzikanten ophouden.
Op het Amorsplein scholen de laatste decennia trommelaars en koebelspelers samen die gehoor geven aan een eenvormig kabaal dat de stad volledig in beslag neemt en dat je al van verre kunt horen.
Urenlang beuken honderden tamboers hetzelfde vraag-en antwoordmotief.
Een korte blik in hun ogen maakt duidelijk dat deze muzikanten in een lichte trance verkeren.
Ze veroorzaken een machtig gedruis dat zelfs bij het slapen gaan nog door ieders hoofd spookt.
Grappig is het om te zien dat aan het eind van de jaren tachtig een aantal trommelaars zich afkeerde van het eentonige geroffel en behoefte had om subtielere ritmes te spelen.
Zij hingen hun 'ordinaire' snaardrums en grote trom aan de wilgen en schaften instrumenten aan als de surdo (grote keteltrom) en de pandeiro (tamboerijn) om zich vervolgens te verdiepen in Braziliaanse samba.


E?n van de eerste groepen is Segura die zich al vanaf het begin van de jaren tachtig kleden in schitterende ravenzwarte pakken.
De groepsleden dragen hoofddeksels waarop met lampjes versierde dierenschedels en geweien prijken.
Bijna elk jaar splitst er zich wel een sambagroep af en inmiddels loopt er met carnaval in Maastricht een tiental rond.
Vooral het uit Noordoost Brazili? stammende genre samba-reggae is bij deze groepen populair.
Een andere groep percussionisten zag meer heil in Westafrikaanse muziek.
Je ziet ze elk jaar weer ergens in een nis van een winkelgalerij spelen.
Ook zij hebben de 'militaire' drums vervangen, in dit geval door originele djemb?s (uit boomstammen gesneden vaastrommels) die met de hand worden bespeeld.
Opmerkelijk is dat zij vaak versterking hebben van heuse West-afrikaanse musici die in vol 'Mestreechs' ornaat hun prachtige polymetriek (verschillende maatsoorten door elkaar) ten gehore brengen.

[SJEF †]

Geschiedenis van de carnaval

De Boonte St?rm #12.

Waar de oudere carnavalsvierder nog steeds meezingt met de Maastrichtse liedjes, zoeken sommige jongeren naar nieuw muzikaal vertier.
De laatste decennia dromt de schooljeugd samen bij de ingang van de Dominicaner kerk waar ze worden getrakteerd op een forse portie housemuziek die uit straatluidsprekers klinkt.



De 'alternatieve' jeugd zoekt soms zijn heil in gitaarmuziek.
Steeds vaker zie je een aantal van hen hun hele instrumentarium compleet met drumstel, bas- en gitaarversterkers de straat op slepen om vervolgens de hele nacht te jammen.
Drie dagen lang zorgt een kakofonie aan geluiden voor de opluistering van carnaval.
Maar ??n dag, namelijk 'vette' dinsdag, staat geheel in het teken van het traditionele Maastrichtse orkest.
Want dan vindt het traditionele 'Zaate Hermeniekes Concours' plaats op het Vrijthof.
Uit de hele provincie Limburg stromen de tientallen hermeniekes toe om beoordeeld te worden door een vakkundige jury die is geposteerd op een verhoging.


Jurering zaate hermeniekes in Mestreech.

Elk orkest trekt voorbij en geeft een nummertje ten beste, waarna de juryleden met meewarige blik onmiddellijk de bordjes omhoogsteken, waarop teksten als 'Ketele meziek', 'Sjei oet' en 'H?llep!'.
Alle hermeniekes krijgen uiteindelijk 111 punten, en dus 'd'n ierste pries m?t Breusselslof' (de eerste prijs met Brussels lof).
Met de opmerking 'ammezeer diech nog 'n paar oor' worden de hermeniekes weer de stad in gestuurd, want het carnaval loopt weer tegen zijn eind.
Om twaalf uur 's nachts drommen uiteindelijke alle carnavallisten inclusief de hermeniekes samen op het Vrijthof waar het Mooswief om klokslag twaalf uur onder luid kabaal van haar mast wordt getakeld.
De Prins legt prinsenmuts en scepter neer en spreekt ontroerd de woorden:
"t waor weer 'ne gooje vastelaovend.
Tot koumend jaor!"


Einde van de carnaval.

Het is een dramatisch moment waarbij niemand de ogen droog houdt.
??n enkeling neemt daarna nog een afzakkertje in het caf?, maar de echte carnavalspurist gaat naar huis en duikt zijn bed in.

[SJEF †]

Geschiedenis van de carnaval

Uiteraard zijn er ook bewegende beelden te bewonderen via de PC en beeldscherm.
Surf naar het geschiedenis portaal van de omroepen en je vindt er materiaal uit het verleden over de carnaval in Maastricht en in Limburg.

[SJEF †]

Geschiedenis van de carnaval

Wat zeker niet onvermeld mag blijven is de vierdelige TV serie vanuit Maastricht, met de naam Het Gevoel Van Carnaval, uitgezonden op 18, 19, 20 en 21 februari 2007.
Je kunt de vierdelige serie nog steeds online bekijken.

[SJEF †]

Geschiedenis van de carnaval

Het nieuwe carnavalsseizoen dient zich weer aan.
De Mestreechter Vasteloavend is een eeuwenoud en zeer intens beleefd volksfeest, dat bol van lokale tradities en symboliek staat.
Een feest dat bovendien gekenmerkt wordt door zijn eigen typische liedjescultuur.
Daarover gaat de op DVD verschenen film "Carneval in Mestreech; 't Sjoenste leedsje" van regisseuse Paula Rennings.
De DVD is te koop in diverse Maastrichtse winkels.
De van oorsprong Maastrichtse documentairemaakster - die in het verleden tv-programma's heeft gemaakt voor de VPRO en de NCRV - gaat samen met etnomusicoloog wijlen Bart Vonk in de film op zoek naar het mooiste liedje.
Ze ontmoeten de oude generatie liedjesschrijvers als vertegenwoordigers en beschermers van de traditie.
Maar ook de nieuwlichters zoals sambaband Segura! en rapgroep Zoeper, die als jonge honden de traditie te lijf gaan met moderne opvattingen over stijl en tekst.
Maar ze hebben twee dingen gemeen: dezelfde passie voor het feest en de muziek, en heel veel respect voor elkaar.

Met het registreren van de 'fluwelen' confrontatie tussen jong en oud weet Paula Rennings het dieperliggende carnavalsgevoel treffend in beeld te brengen.
Gefilmd tegen de achtergrond van het bonte, bruisende straatcarnaval van Maastricht.
Jaarlijks bezocht door circa 300.000 mensen.

Meer informatie bij PPDOCU.

[Rubke]

super bezig sjef

roed geel en greun Alaaaf

[SJEF †]

Geschiedenis van de carnaval

Och jongens, wat is dat sjoen..!
Je moet beslist die trailer aan je laten voorbij trekken die je via die link in Sjef's vorige stukje aangeboden krijgt..
Dit is geweldig, morgen ga ik die DVD halen.. VASTELAOVEND SAME..!

Afgelopen dinsdag 6-11 de DVD besteld, en vandaag (8-11) vond ik hem bij de poststukken.
Ik heb er 10 minuten van afgespeeld, en het is werkelijk geweldig mooi.
Prachtige beelden, voortreffelijk geluid (beluisterd via Dolby 5.1 systeem).
Maar zondag de elfde van 11de wordt de DVD helemaal bekeken .

[parel]

'n Vraagje... Dat "roed, geel en greun".. is dat exclusief Maastrichts, of zijn die kleuren in gebruik bij Carnaval door heel het land..?

Voor zover ik heb kunnen uitzoeken bij Google zijn de kleuren inderdaad rood, geel en groen

[SJEF †]

Geschiedenis van de carnaval

Carnavalskleuren.

We moeten eerst een aantal eeuwen terug gaan, meer bepaald tot bij de nar in het kasteel.
Het gekkengezelschap van Kleve (1381 - Duitsland) droeg de kleuren geel/rood, terwijl in Frankrijk de narren bij voorkeur groen/rood droegen.
Zelfs voor 1450 droeg een gezelschap uit het Franse Dyon de kleuren rood, geel en groen.

Kleuren hadden vroeger veel meer betekenis dan vandaag, en waren erg belangrijk als communicatiemiddel.
Laten we immers niet uit het oog verliezen dat in die tijd de meeste mensen niet konden lezen en schrijven.
Dus ging men andere symbolen dan letters gebruiken, namelijk kleuren.
De kleurensymboliek van de nar was dus voor de meeste mensen meteen duidelijk.
Heden te dage vinden we een nar grappig en leuk.
Vroeger, namelijk ten tijde van de middeleeuwen, was dat evenwel anders, omdat de nar in feite zowat de verpersoonlijking van het duivelse was.

Maar hoe kwam de nar eigenlijk aan die kleurencombinatie?
Wel in dat verband moet er nagegaan worden welke symbolische waarde elke kleur in zich draagt.

"Rood" bijvoorbeeld, is de kleur voor christelijke deugdzaamheid, vurige liefde, ridderlijkheid, maar tevens ook de kleur van de duivel, het vuur, de dood, strijd en oorlog.
De "gele" kleur daarentegen, staat voor opgewektheid, uitgelatenheid, erotiek, maar ook nijd.
Tenslotte vertegenwoordigt de kleur "groen" als positieve kant de jeugdigheid, de vrijmoedigheid, de levensvreugde, de levendigheid, de groei en de bloei, maar aan de andere kant staat het ook voor dwaasheid en onervarenheid (denken we maar aan de uitdrukking "een groentje" voor iemand met weinig ervaring).

Wie nog dieper de geschiedenis induikt komt in India terecht.
Ook daar hebben de kleuren geel, rood en groen een bijzondere betekenis.
In hun zogenaamde "torans" de decoratieve stukjes die aan de voordeur moeten hangen om de inwoners geluk te brengen, komen rood, geel en groen telkens terug.
Bij de Hindoe's staat rood voor trouw aan God of de medemens.
Geel betekent wijsheid.
Groen heeft te maken met de natuur, de vrolijkheid, en de gezelligheid.
Ook de rasta's (denken we maar aan Bob Marley) hebben groen, rood en geel als kleur.

Toch vind je bij sommige carnavalsverenigingen ook de "blauwe" kleur terug.
Waarom?
Afgezien van het feit dat sommige verenigingen de blauwe kleur hanteren, omdat dat in het stadswapen verwerkt zit, heeft blauw net als de andere carnavalskleuren een betekenis die zowel een positieve als een negatieve kant heeft.
Enerzijds staat blauw voor Maria en de hemel (de uitdrukking "hemelsblauw") en anderzijds voor krankzinnigheid.

[Flipper]

Geeft het ook: Knarnaval ? Deze vraag kwam zomaar bij me op toen ik tijdens de tocht van verleden jaar een zeer flink aantal zogezegde (niet negatief bedoeld hoor...) oude knarren aan het "Knarnaval" mee zag doen. Dit roept ook de vraag op of het meer bij ouderen leeft dan bij jongeren ?
Flipper

[SJEF †]

Sjoenste Leedsje genomineerd voor filmprijs.

De documentaire Carneval in Mestreech, 't Sjoenste Leedsje van de Maastrichtse Paula Rennings is geselecteerd voor het hoofdprogramma van het Nederlands Film Festival in Utrecht eind september 2008.

Rennings' film over de traditie van de Maastrichtse carnavalsmuziek kreeg goede kritieken in landelijke en regionale media.
't Sjoenste Leedsje wordt tijdens het Nederlands Film Festival drie keer vertoond: op donderdag 25 september, vrijdag 26 september en zaterdag 27 september.
De documentaire dingt niet alleen mee naar een Gouden Kalf, maar ook naar de Publieksprijs.

Lees ook dit bericht voor meer informatie over de documentaire.

[Kachelpieper D.]

Carnaval

Hallo Jef,

Wat een mooi stuk over de carnaval in us Mestreech. Gaat wel wat tijd in zitten, respect. Ben zelf lid van de Kachelpiepers en er is wel 1 ding wat je zou kunnen bijvoegen bij de Kachelpiepers. Of het gaat weet ik niet, maar het gaat om de herkomst van het woord Kachelpieper. Je hebt de eerste al genoemd, maar men is niet zeker van het juiste verhaal. Hier zijn nog 2 mogelijkheden:

De militairen van de Tapijnkazerne,waren gespecialiseerd in mortieren,en die werden door hun "Kachelpiepe" genoemd.

Een ander verhaal is dat ze in 1951 Napoliontaanse uniformen leenden van het oorlogsmuseum.

Het juiste verhaal zullen we wel nooit meer te weten komen.............

Vriendelijke groet,

Danny.

ps. binnenkort gaat het seizoen weer beginnen, jahoeee.