Tweet
Ambtsgewaad of ambtskostuum van een burgemeester.
Naar aanleiding van de vraag die gesteld werd (open hiervoor dit onderwerp), werd ik in eerste instantie lichtelijk in verwarring gebracht door de uniformen c.q. gewaden of kostuums, die gedragen werden door vier mannen, die links en rechts naast de doodbaar lopen.
Zie de foto hieronder; de personnen zijn genummerd van 1 t/m 4.
Waren het burgemeesters in officieel ambtskostuum c.q. -gewaad, of zouden het toch de Suisses van de Sint-Servaaskerk of van de Onze Lieve Vrouwebasiliek kunnen zijn?
Ik ben verder gaan zoeken, en vond de volgende gegevens.
Burgemeester Patijn van Amsterdam was de laatste burgemeester in Nederland die een ambtsgewaad had mogen dragen.
Met ingang van 1 december 1994, precies een half jaar na zijn benoeming, was het officiële kostuum voor burgemeesters bij Koninklijk Besluit afgeschaft.
Nu we weten, op welke datum het ambtsgewaad officieel is afgeschaft, willen de historisch geïnteresseerde mensen ook graag weten wanneer het officieel werd ingevoerd, en bij welke gelegenheid.
Het waren de Amsterdamse burgemeester Pieter Huidekoper en zijn wethouders.
Zij hadden om een officieel kostuum gevraagd waarmee zij voor de dag konden komen op de begrafenis van Koning Willem II.
De ministeriële toestemming kwam te laat voor die gelegenheid, maar bij de inhuldiging van Koning Willem III droegen de Amsterdamse bestuurders hun begeerde ambtsgewaad.
Enkele jaren later - in 1853, een jaar na de landelijke invoering van de ambtsketen - werd voor de rest van de Nederlandse burgemeesters een ambtskostuum vastgesteld.
Het zag er net zo uit als het hoofdstedelijke kostuum, maar met borduursels van drie centimeter, in plaats van zes centimeter, en de zakkleppen mochten niet geborduurd zijn.
Burgemeesters van de grote steden hebben zich echter niet aan dat voorschrift gestoord, en droegen het rijkere Amsterdamse model.
Koning Lodewijk Napoleon heeft waarschijnlijk als eerste een bescheiden poging gedaan om een facultatief ambtsgewaad voor gemeentebestuurders in te voeren.
Het betrof een sober pak van zwart laken, zonder borduursels.
Nadat broer Napoleon Bonaparte Nederland bij Frankrijk had ingelijfd, werd er in 1811 een 'Kostuum der Maires' ingevoerd.
Een blauwe rok en broek, een rode sjerp, en een 'Fransche Hoed, met eenen zilveren Knoop en Lis.
Op het schilderij van de intocht van Keizer Napoleon in Amsterdam (Mattheus van Bree) staat de Dam vol met civiele ambtsdragers in Frans ambtskostuum.
Koning Willem I heeft deze kledingvoorschriften snel weer afgeschaft.
Het is onzeker of er gedurende de 16e, 17e en 18e eeuw in Nederland een burgemeestersgewaad heeft bestaan.
In het algemeen: het ambtskostuum, zoals dat nu nog officieel bestaat en dat met uitzondering van het burgemeesterskostuum nooit officieel is afgeschaft, is een typisch 19e eeuws fenomeen dat rond 1900 zijn hoogtepunt kende.
Maar voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, stond Koningin Wilhelmina er nog op dat ministers op Prinsjesdag hun officiële kostuum droegen.
Minister van Buitenlandse Zaken Joseph Luns was in de jaren zestig de laatste trotse drager van het ministers-ambtsgewaad.
De laatste keren dat burgemeesters in Nederland een ambtskostuum droegen, had dat eerder een carnavaleske uitstraling dan één van waardigheid en 'hooge opvattingen'.
Zo vertoonde burgemeester Steven Buddingh van Steenderen zich rond 1990 in ambtsgewaad tijdens de Christmas Carol-viering in het Charles Dickens Museum te Bronkhorst.
'I am real!', zou hij bij die gelegenheid tegen de andere gekostumeerde feestgangers hebben gezegd.
Mogelijk het allerlaatste officiële optreden van een burgemeester in ambtsgewaad was op 2 januari 1992.
Toen voltrok de Bussumse burgemeester Willem Holthuizen het huwelijk van een dochter van een gemeenteraadslid.
In vol ornaat.
In 1995 heeft ambtskostuum-deskundige Kramers in een brief aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken gevraagd waarom het burgemeesterskostuum is afgeschaft.
Het hoofd van de afdeling Kabinetszaken antwoordde dat het 'onderhavige besluit' bij eerdere aanpassingen 'steeds over het hoofd is gezien'.
En dat men het heeft ingetrokken omdat 'anders zo'n stukje folklore ons maar blijft achtervolgen.'
Het wekt de indruk dat men in Den Haag niet blij was met het marginale, maar vrolijke voortbestaan van een ooit zo voornaam ceremonieel gebruik.
*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*
Beschrijving van het ambtskostuum van de burgemeester.
Koninklijk Besluit van 24 februari 1853, nr. 65.
Wij Willem III, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, Groot-Hertog van Luxemburg, enz., enz., enz.
Op de voordragt van Onzen Minister van Binnenlandsche Zaken van den 21. Februari 1853, no. 304, 2de afdeeling.
Overwegende, dat het noodig is het costuum te bepalen, hetwelk de Burgemeesters, indien zij dit verlangen, bij plegtige gelegenheden kunnen dragen.
Hebben goedgevonden en verstaan:
Het costuum voor den Burgemeester zal bestaan in een zwart lakenschen gesloten rok met witte knoopen, waarop het gemeente wapen of de burgerkroon, den kraag en de opslagen, in het zilver geborduurd met eikentakken, ter breedte van drie duim; zwarten broek; staanden degen; driekanten hoed met zwarte liggende pluimen, zilveren lis en knoop als aan den rok en oranje cocarde.
Onze Minister van Binnenlandsche Zaken is belast met de uitvoering van dit besluit.
's Gravenhage, den 24sten Februari 1853.
(get. WILLEM).
De Minister van Binnenlandsche Zaken
(get. THORBECKE).
*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*
Voormalig stadsarchivaris en stadscultuurhistoricus Toon Jenniskens schreef een artikel voor het VNG magazine van 9 juni 2006, met de titel: De burgemeesters die Maastricht maakten.
Het betreffende artikel is als PDF bestand te bekijken c.q. te downloaden.
Bronnen.
Tot slot de burgemeesters van Maastricht, uit het verleden, geportretteerd in het ambtskostuum van een burgemeester.
De foto's zijn gemaakt van de geschilderde portretten, die in het stadhuis van Maastricht hangen.
Hieronymus Joannes Wilhelmus van Aken burgemeester 1855-1860
Willem Hubert Pijls burgemeester 1861-1867 en 1873-1900
Petrus Christianus Hubertus Bauduin burgemeester 1900-1910
Mr. dr. Leopold Bernard Josef van Oppen burgemeester 1910-1937
Jhr. mr. Willem baron Michiels van Kessenich burgemeester 1937-1941 en 1944-1967
Mr. Alphonsus Maria Ignatius Hubertus (Fons) Baeten burgemeester 1967-1985
Naar aanleiding van de vraag die gesteld werd (open hiervoor dit onderwerp), werd ik in eerste instantie lichtelijk in verwarring gebracht door de uniformen c.q. gewaden of kostuums, die gedragen werden door vier mannen, die links en rechts naast de doodbaar lopen.
Zie de foto hieronder; de personnen zijn genummerd van 1 t/m 4.
Waren het burgemeesters in officieel ambtskostuum c.q. -gewaad, of zouden het toch de Suisses van de Sint-Servaaskerk of van de Onze Lieve Vrouwebasiliek kunnen zijn?
Ik ben verder gaan zoeken, en vond de volgende gegevens.
Burgemeester Patijn van Amsterdam was de laatste burgemeester in Nederland die een ambtsgewaad had mogen dragen.
Met ingang van 1 december 1994, precies een half jaar na zijn benoeming, was het officiële kostuum voor burgemeesters bij Koninklijk Besluit afgeschaft.
Nu we weten, op welke datum het ambtsgewaad officieel is afgeschaft, willen de historisch geïnteresseerde mensen ook graag weten wanneer het officieel werd ingevoerd, en bij welke gelegenheid.
Het waren de Amsterdamse burgemeester Pieter Huidekoper en zijn wethouders.
Zij hadden om een officieel kostuum gevraagd waarmee zij voor de dag konden komen op de begrafenis van Koning Willem II.
De ministeriële toestemming kwam te laat voor die gelegenheid, maar bij de inhuldiging van Koning Willem III droegen de Amsterdamse bestuurders hun begeerde ambtsgewaad.
Enkele jaren later - in 1853, een jaar na de landelijke invoering van de ambtsketen - werd voor de rest van de Nederlandse burgemeesters een ambtskostuum vastgesteld.
Het zag er net zo uit als het hoofdstedelijke kostuum, maar met borduursels van drie centimeter, in plaats van zes centimeter, en de zakkleppen mochten niet geborduurd zijn.
Burgemeesters van de grote steden hebben zich echter niet aan dat voorschrift gestoord, en droegen het rijkere Amsterdamse model.
Koning Lodewijk Napoleon heeft waarschijnlijk als eerste een bescheiden poging gedaan om een facultatief ambtsgewaad voor gemeentebestuurders in te voeren.
Het betrof een sober pak van zwart laken, zonder borduursels.
Nadat broer Napoleon Bonaparte Nederland bij Frankrijk had ingelijfd, werd er in 1811 een 'Kostuum der Maires' ingevoerd.
Een blauwe rok en broek, een rode sjerp, en een 'Fransche Hoed, met eenen zilveren Knoop en Lis.
Op het schilderij van de intocht van Keizer Napoleon in Amsterdam (Mattheus van Bree) staat de Dam vol met civiele ambtsdragers in Frans ambtskostuum.
Koning Willem I heeft deze kledingvoorschriften snel weer afgeschaft.
Het is onzeker of er gedurende de 16e, 17e en 18e eeuw in Nederland een burgemeestersgewaad heeft bestaan.
In het algemeen: het ambtskostuum, zoals dat nu nog officieel bestaat en dat met uitzondering van het burgemeesterskostuum nooit officieel is afgeschaft, is een typisch 19e eeuws fenomeen dat rond 1900 zijn hoogtepunt kende.
Maar voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, stond Koningin Wilhelmina er nog op dat ministers op Prinsjesdag hun officiële kostuum droegen.
Minister van Buitenlandse Zaken Joseph Luns was in de jaren zestig de laatste trotse drager van het ministers-ambtsgewaad.
De laatste keren dat burgemeesters in Nederland een ambtskostuum droegen, had dat eerder een carnavaleske uitstraling dan één van waardigheid en 'hooge opvattingen'.
Zo vertoonde burgemeester Steven Buddingh van Steenderen zich rond 1990 in ambtsgewaad tijdens de Christmas Carol-viering in het Charles Dickens Museum te Bronkhorst.
'I am real!', zou hij bij die gelegenheid tegen de andere gekostumeerde feestgangers hebben gezegd.
Mogelijk het allerlaatste officiële optreden van een burgemeester in ambtsgewaad was op 2 januari 1992.
Toen voltrok de Bussumse burgemeester Willem Holthuizen het huwelijk van een dochter van een gemeenteraadslid.
In vol ornaat.
In 1995 heeft ambtskostuum-deskundige Kramers in een brief aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken gevraagd waarom het burgemeesterskostuum is afgeschaft.
Het hoofd van de afdeling Kabinetszaken antwoordde dat het 'onderhavige besluit' bij eerdere aanpassingen 'steeds over het hoofd is gezien'.
En dat men het heeft ingetrokken omdat 'anders zo'n stukje folklore ons maar blijft achtervolgen.'
Het wekt de indruk dat men in Den Haag niet blij was met het marginale, maar vrolijke voortbestaan van een ooit zo voornaam ceremonieel gebruik.
*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*
Beschrijving van het ambtskostuum van de burgemeester.
Koninklijk Besluit van 24 februari 1853, nr. 65.
Wij Willem III, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, Groot-Hertog van Luxemburg, enz., enz., enz.
Op de voordragt van Onzen Minister van Binnenlandsche Zaken van den 21. Februari 1853, no. 304, 2de afdeeling.
Overwegende, dat het noodig is het costuum te bepalen, hetwelk de Burgemeesters, indien zij dit verlangen, bij plegtige gelegenheden kunnen dragen.
Hebben goedgevonden en verstaan:
Het costuum voor den Burgemeester zal bestaan in een zwart lakenschen gesloten rok met witte knoopen, waarop het gemeente wapen of de burgerkroon, den kraag en de opslagen, in het zilver geborduurd met eikentakken, ter breedte van drie duim; zwarten broek; staanden degen; driekanten hoed met zwarte liggende pluimen, zilveren lis en knoop als aan den rok en oranje cocarde.
Onze Minister van Binnenlandsche Zaken is belast met de uitvoering van dit besluit.
's Gravenhage, den 24sten Februari 1853.
(get. WILLEM).
De Minister van Binnenlandsche Zaken
(get. THORBECKE).
*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*
Voormalig stadsarchivaris en stadscultuurhistoricus Toon Jenniskens schreef een artikel voor het VNG magazine van 9 juni 2006, met de titel: De burgemeesters die Maastricht maakten.
Het betreffende artikel is als PDF bestand te bekijken c.q. te downloaden.
Bronnen.
- Burgemeestersblad #52 2009; URL: http://www.burgemeesters.nl/ .
- VNG magazine van 9 juni 2006.
- Webpagina: http://www.ambtskostuums.nl/ .
- De volgende brochure als PDF bestand: Gekleed in goud; twee eeuwen Nederlands ambtskostuums.
Tot slot de burgemeesters van Maastricht, uit het verleden, geportretteerd in het ambtskostuum van een burgemeester.
De foto's zijn gemaakt van de geschilderde portretten, die in het stadhuis van Maastricht hangen.
Hieronymus Joannes Wilhelmus van Aken burgemeester 1855-1860
Willem Hubert Pijls burgemeester 1861-1867 en 1873-1900
Petrus Christianus Hubertus Bauduin burgemeester 1900-1910
Mr. dr. Leopold Bernard Josef van Oppen burgemeester 1910-1937
Jhr. mr. Willem baron Michiels van Kessenich burgemeester 1937-1941 en 1944-1967
Mr. Alphonsus Maria Ignatius Hubertus (Fons) Baeten burgemeester 1967-1985
Opmerking