Tweet
Willem Strengnart: van aannemer tot zoutzieder in Maastricht. Piet H.L. Bovy. Stand: 09.11.2017
De naam Strengnart komt al langer in Maastricht voor. Al in de 17e[de net geopende Zuidwillemsvaart]
Men leest zelden in de Nederlandse vakliteratuur een zo gedetailleerde beschrijving ad 1. van de samenstelling van een zoutziederij. Het fraaie gebouw ad 2. is later (ca. 1850), na een uitbreiding door de latere eigenaar Hubert Seydlitz, op papier vereeuwigd door de bekende Maastrichtse tekenaar Philippe van Gulpen.
Het verbaast niet dat de kapitaalkrachtige aannemer Willem Strengnart erin slaagde het hele complex (inclusief zijn in 1823 reeds verworven eigen helft) aan te kopen en wel voor de som van Fl. 17.050, slechts Fl. 2000 boven de ingezette prijs. De oplettende lezer zal niet zijn ontgaan dat er sinds 1823, zuiver pecuniair gezien, ondanks uitbreiding sprake was van een waardevermindering van de zoutziederij. In 1823 betaalde Strengnart voor de helft ervan en zonder nieuw gebouw Fl. 9.450 aan Jan Willem Cazaux; in 1825 krijgt hij het hele complex inclusief nieuw kantoorgebouw voor Fl. 17.050. Had hij aan zijn zwager Jan Willem Cazaux een gewiekstere tegenspeler of had Strengnart in 1825 simpelweg bof omdat er geen serieuze concurrenten voor de aankoop waren? Of is het eerder zo dat bij zakelijke transacties tussen familieleden, waarvan hier meerdere malen sprake was, de regels van economische rationaliteit niet opgaan?
Over het reilen en zeilen van de zoutziederij onder het regime van het echtpaar Strengnart-Den Appel is totnutoe nauwelijks iets bekend. Er zijn geen aanwijzingen voor verdere uitbreidingen van het bedrijf gevonden. De tijden tot aan de Belgische afscheiding waren niet ongunstig. Het Bassin en de Zuidwillemsvaart werden geopend, leidend tot drastisch lagere transportkosten van het ruwe zout uit Westnederland. Ook de afzet naar het Rijnland floreerde door de sterk stijgende vraag aldaar, mede door de daar opkomende kleinindustrie. Willem Strengnart heeft daarvan niet lang kunnen genieten. Nog geen 50 jaar oud overleed hij in 1830 te Maastricht, vermoedelijk niet onverwacht. Reeds drie maanden na zijn verscheiden was notaris Pierssens te Sittard in staat een inventaris van Strengnarts omvangrijke bezittingen op te stellen en de nog uitgebreidere Successiememorie verscheen al een maand daarna. Opvallend is ook dat echtgenote Sophia al in 1829 Hubert Seydlitz verzocht uit Venlo naar Maastricht te komen en haar zoutziederij aan de Brusselsestraat te gaan leiden. Kennelijk was Willem Strengnart er niet meer toe in staat. Hubert Seydlitz en Sophia Strengnart-den Appel schenen elkaar goed te kennen zoals uit brieven van Huberts schoonmoeder Lisette Merkens uit Keulen aan haar dochter in Maastricht blijkt. Vermoedelijk is de vroegere stage van Hubert bij Cazaux daar de verklaring voor. In Venlo liet Hubert Seydlitz de lopende zaken in zijn twee zoutziederijen aldaar over aan zijn bedrijfsleider Pieter Lienders. 1829 is het begin van de betrokkenheid van Hubert Seydlitz bij de zoutziederij in Maastricht en dat zou tot 1871 zo blijven.
Zoutziederij Seydlitz ca. 1850, tekening Philippe van Gulpen (Bron: RHCL,THA GAM,Cvdn 67)
De zoutzieder en koopman Hubert Seydlitz genoot in Maastricht veel vertrouwen, niet alleen bij Sophia Strengnart. Al vrij snel in 1833 werd hij als lid van de Kamer van Koophandel opgenomen als opvolger van de 1829 overleden collega-zoutzieder Jan Gabriel Cazaux en hij zou zich tot een daadkrachtige pleitbezorger van de Maastrichtse en Limburgse handelsbelangen ontpoppen. Het was zeker zijn bedoeling, passend in de strategie van het Keulse ouderlijke handelshuis Seydlitz & Merkens, om de zoutziederij aan de Brusselsestraat in eigendom te verwerven en zout voor de Pruisische Rheinprovinz te produceren. Sophia den Appel zou daar geen bezwaar tegen hebben gehad, doch zij had het vooralsnog niet voor het zeggen. De bij Strengnarts overlijden pas elfjarige enige zoon en mede-erfgenaam Jan Jacob (1819-1870) was er de reden toe dat het pas in 1841 bij diens meerderjarigheid onder leiding van de Sittardse notaris Pierssens tot een erfdeling tussen moeder en zoon kon komen. Bij die gelegenheid werd aan beide erfgenamen noodgedwongen het naakte eigendom van een helft van de Maastrichtse zoutziederij toegewezen, anders was het niet tot een financieel sluitende erfdeling gekomen. Ten overstaan van de Maastrichtse notaris De Filize kon Sophia Strengnart pas in 1844 door onderhandse aankoop van de helft van haar zoon het volledige eigendom verwerven en daarna de komplete zoutziederij in 1846 ondershands aan Hubert Seydlitz verkopen, die er al sinds 1829 voor eigen risico pachter en bedrijfsleider van was. De overdracht geschiedde voor de som van Fl. 22.000, in mindering waarvan het reeds eerder genoemde onopzegbaar kapitaal van Fl. 5.600 komt, waarvoor de koper een jaarlijkse 4% rente aan Mejuffruw van Eyll voor zijn rekening moest nemen. Dat jaar betekende het einde van de circa twintigjarige betrokkenheid van de familie Strengnart bij de Maastrichtse zoutziederij. Nog in hetzelfde jaar breidde Seydlitz het kolossale kantoorpand van de zoutziederij uit met een vierde travee mit inrijpoort (rechts in afbeelding).Sophia Strengnart-den Appel trok zich terug op haar landgoed Abshoven en overleed daar op 13 februari 1867. Abshoven was ook het hoofd-domicilie van haar zoon Jan-Jacob die in 1849 te Munstergeleen Maria Wilhelmina Tack huwde en met haar vele kinderen had. Zij vertoefden regelmatig ook in hun woning in Maastricht Langs de Maas nr. 617. Jan Jacob was lid van de provinciale staten van Limburg, maar daarvan zijn geen sporen in de kranten van die tijd gevonden. Ondanks het kolossale familiebezit, door zijn vader en grootvader opgebouwd, kwam Jan Jacob Strengnart niet voor op de lijsten van Limburgs hoogstaangeslagenen in de directe belastingen, wat wel het geval was bij de nazaten van Hubert Seydlitz.
Bronnen:
Bovy, Piet De familie Seydlitz in Maastricht: ondernemers, bestuurders en bankiers. Posting Internetforum MestreechOnline 29.08.2014.
Bovy, Piet De zoutzieders Cazaux in Maastricht. Posting Internetforum MestreechOnline 19.10.2017
Bos,N. Notabele ingezetenen. Historische studies over Nederlandse elites in de negentiende eeuw. Brunssum 1995.
Janssen, A. e.a. Abshoven, wel en wee van een monument en zijn bewoners. Monografieen uit het Land van Sittard, deel 22. Sittard 2014
Langeweg, S. Het bassin. Maastrichts Silhouet Nr. 58, Maastricht 2001
Morreau, L.J. Bolwerk der Nederlanden. De vestingwerken van Maastricht sedert het begin van de 13e eeuw. Van Gorcum, Assen, 1979.
Morreau, L.J. De aannemer Willem Strengnart en de versterking van Maastricht in de jaren 1815-1821. In: De Limburgse Leeuw Nr. 7 (1958-1919) 116-119
Muuse,W. Abshoven en Strengnart, in: De Maasgouw, Nr. 76 (1957)115-118
Muusse,W. Het verdwijnen van de Maastrichtse zoutziederij, in: De Maasgouw Nr. 77 (1958 ) 23-25
Spiertz,M.G. Maastricht in het vierde kwart van de achttiende eeuw. Kerkelijke, politieke en sociale verhoudingen 1775-1801. Assen1964.
Notarisaktes Pierssens, De Filize, Jesse
Kranteadvertenties Journal de la Province de Limbourg 1816-1828
Advertentie in Journal de la Province de Limbourg van 24-11-1816
ontwikkelde Luikse burgers van de stad, die in vroeger jaren nooit de gelegenheid hadden gekregen lid van de magistratuur te worden, doordat zij, hetzij door hun afkomst, hetzij door gebrek aan relaties of door het beperkt aantal Luikse functies in Maastricht, niet in aanmerking kwamen om tot het patriciaat te behoren.Genealogie Strengnart (uitsnede)
De naam Strengnart komt al langer in Maastricht voor. Al in de 17e[de net geopende Zuidwillemsvaart]
Kadastraal plan Bassin en omgeving. Rechtsonder het Antonietencomplex. Tekening van P.J. Sotiau 1824 Bron: RHCL
eopenbare opveiling en verkoping aan den hoogstbiedende der hierna beschreve patrimoniele goederen, gedeeltelyk toebehoorende aan de nalatenschap van wylen den heer Maximiliaan den Appel, in zyn leven zoutzieder in gezegd Maastricht te weten: Men leest zelden in de Nederlandse vakliteratuur een zo gedetailleerde beschrijving ad 1. van de samenstelling van een zoutziederij. Het fraaie gebouw ad 2. is later (ca. 1850), na een uitbreiding door de latere eigenaar Hubert Seydlitz, op papier vereeuwigd door de bekende Maastrichtse tekenaar Philippe van Gulpen.
Het verbaast niet dat de kapitaalkrachtige aannemer Willem Strengnart erin slaagde het hele complex (inclusief zijn in 1823 reeds verworven eigen helft) aan te kopen en wel voor de som van Fl. 17.050, slechts Fl. 2000 boven de ingezette prijs. De oplettende lezer zal niet zijn ontgaan dat er sinds 1823, zuiver pecuniair gezien, ondanks uitbreiding sprake was van een waardevermindering van de zoutziederij. In 1823 betaalde Strengnart voor de helft ervan en zonder nieuw gebouw Fl. 9.450 aan Jan Willem Cazaux; in 1825 krijgt hij het hele complex inclusief nieuw kantoorgebouw voor Fl. 17.050. Had hij aan zijn zwager Jan Willem Cazaux een gewiekstere tegenspeler of had Strengnart in 1825 simpelweg bof omdat er geen serieuze concurrenten voor de aankoop waren? Of is het eerder zo dat bij zakelijke transacties tussen familieleden, waarvan hier meerdere malen sprake was, de regels van economische rationaliteit niet opgaan?
Over het reilen en zeilen van de zoutziederij onder het regime van het echtpaar Strengnart-Den Appel is totnutoe nauwelijks iets bekend. Er zijn geen aanwijzingen voor verdere uitbreidingen van het bedrijf gevonden. De tijden tot aan de Belgische afscheiding waren niet ongunstig. Het Bassin en de Zuidwillemsvaart werden geopend, leidend tot drastisch lagere transportkosten van het ruwe zout uit Westnederland. Ook de afzet naar het Rijnland floreerde door de sterk stijgende vraag aldaar, mede door de daar opkomende kleinindustrie. Willem Strengnart heeft daarvan niet lang kunnen genieten. Nog geen 50 jaar oud overleed hij in 1830 te Maastricht, vermoedelijk niet onverwacht. Reeds drie maanden na zijn verscheiden was notaris Pierssens te Sittard in staat een inventaris van Strengnarts omvangrijke bezittingen op te stellen en de nog uitgebreidere Successiememorie verscheen al een maand daarna. Opvallend is ook dat echtgenote Sophia al in 1829 Hubert Seydlitz verzocht uit Venlo naar Maastricht te komen en haar zoutziederij aan de Brusselsestraat te gaan leiden. Kennelijk was Willem Strengnart er niet meer toe in staat. Hubert Seydlitz en Sophia Strengnart-den Appel schenen elkaar goed te kennen zoals uit brieven van Huberts schoonmoeder Lisette Merkens uit Keulen aan haar dochter in Maastricht blijkt. Vermoedelijk is de vroegere stage van Hubert bij Cazaux daar de verklaring voor. In Venlo liet Hubert Seydlitz de lopende zaken in zijn twee zoutziederijen aldaar over aan zijn bedrijfsleider Pieter Lienders. 1829 is het begin van de betrokkenheid van Hubert Seydlitz bij de zoutziederij in Maastricht en dat zou tot 1871 zo blijven.
Zoutziederij Seydlitz ca. 1850, tekening Philippe van Gulpen (Bron: RHCL,THA GAM,Cvdn 67)
De zoutzieder en koopman Hubert Seydlitz genoot in Maastricht veel vertrouwen, niet alleen bij Sophia Strengnart. Al vrij snel in 1833 werd hij als lid van de Kamer van Koophandel opgenomen als opvolger van de 1829 overleden collega-zoutzieder Jan Gabriel Cazaux en hij zou zich tot een daadkrachtige pleitbezorger van de Maastrichtse en Limburgse handelsbelangen ontpoppen. Het was zeker zijn bedoeling, passend in de strategie van het Keulse ouderlijke handelshuis Seydlitz & Merkens, om de zoutziederij aan de Brusselsestraat in eigendom te verwerven en zout voor de Pruisische Rheinprovinz te produceren. Sophia den Appel zou daar geen bezwaar tegen hebben gehad, doch zij had het vooralsnog niet voor het zeggen. De bij Strengnarts overlijden pas elfjarige enige zoon en mede-erfgenaam Jan Jacob (1819-1870) was er de reden toe dat het pas in 1841 bij diens meerderjarigheid onder leiding van de Sittardse notaris Pierssens tot een erfdeling tussen moeder en zoon kon komen. Bij die gelegenheid werd aan beide erfgenamen noodgedwongen het naakte eigendom van een helft van de Maastrichtse zoutziederij toegewezen, anders was het niet tot een financieel sluitende erfdeling gekomen. Ten overstaan van de Maastrichtse notaris De Filize kon Sophia Strengnart pas in 1844 door onderhandse aankoop van de helft van haar zoon het volledige eigendom verwerven en daarna de komplete zoutziederij in 1846 ondershands aan Hubert Seydlitz verkopen, die er al sinds 1829 voor eigen risico pachter en bedrijfsleider van was. De overdracht geschiedde voor de som van Fl. 22.000, in mindering waarvan het reeds eerder genoemde onopzegbaar kapitaal van Fl. 5.600 komt, waarvoor de koper een jaarlijkse 4% rente aan Mejuffruw van Eyll voor zijn rekening moest nemen. Dat jaar betekende het einde van de circa twintigjarige betrokkenheid van de familie Strengnart bij de Maastrichtse zoutziederij. Nog in hetzelfde jaar breidde Seydlitz het kolossale kantoorpand van de zoutziederij uit met een vierde travee mit inrijpoort (rechts in afbeelding).Sophia Strengnart-den Appel trok zich terug op haar landgoed Abshoven en overleed daar op 13 februari 1867. Abshoven was ook het hoofd-domicilie van haar zoon Jan-Jacob die in 1849 te Munstergeleen Maria Wilhelmina Tack huwde en met haar vele kinderen had. Zij vertoefden regelmatig ook in hun woning in Maastricht Langs de Maas nr. 617. Jan Jacob was lid van de provinciale staten van Limburg, maar daarvan zijn geen sporen in de kranten van die tijd gevonden. Ondanks het kolossale familiebezit, door zijn vader en grootvader opgebouwd, kwam Jan Jacob Strengnart niet voor op de lijsten van Limburgs hoogstaangeslagenen in de directe belastingen, wat wel het geval was bij de nazaten van Hubert Seydlitz.
Bronnen:
Bovy, Piet De familie Seydlitz in Maastricht: ondernemers, bestuurders en bankiers. Posting Internetforum MestreechOnline 29.08.2014.
Bovy, Piet De zoutzieders Cazaux in Maastricht. Posting Internetforum MestreechOnline 19.10.2017
Bos,N. Notabele ingezetenen. Historische studies over Nederlandse elites in de negentiende eeuw. Brunssum 1995.
Janssen, A. e.a. Abshoven, wel en wee van een monument en zijn bewoners. Monografieen uit het Land van Sittard, deel 22. Sittard 2014
Langeweg, S. Het bassin. Maastrichts Silhouet Nr. 58, Maastricht 2001
Morreau, L.J. Bolwerk der Nederlanden. De vestingwerken van Maastricht sedert het begin van de 13e eeuw. Van Gorcum, Assen, 1979.
Morreau, L.J. De aannemer Willem Strengnart en de versterking van Maastricht in de jaren 1815-1821. In: De Limburgse Leeuw Nr. 7 (1958-1919) 116-119
Muuse,W. Abshoven en Strengnart, in: De Maasgouw, Nr. 76 (1957)115-118
Muusse,W. Het verdwijnen van de Maastrichtse zoutziederij, in: De Maasgouw Nr. 77 (1958 ) 23-25
Spiertz,M.G. Maastricht in het vierde kwart van de achttiende eeuw. Kerkelijke, politieke en sociale verhoudingen 1775-1801. Assen1964.
Notarisaktes Pierssens, De Filize, Jesse
Kranteadvertenties Journal de la Province de Limbourg 1816-1828