Aankondiging

Sluiten
No announcement yet.

Verdwenen kapel: de (Grote) Heilige Geestkapel

Sluiten
X
 
  • Filter
  • Tijd
  • Tonen
Clear All
nieuwe berichten

  • Verdwenen kapel: de (Grote) Heilige Geestkapel

    Bij het lokaliseren van de Heilige Geestkapel, het belangrijkste instrument van de stedelijke armenzorg (Armentafel) stuiten we op een probleem. De HEM zegt daarover: gelegen aan de zuidzijde van de Markt. In diezelfde HEM staat op kaart 7 (in het kaartenkatern) de Heilige Geestkapel (5) halverwege het Heilige Geeststraatje afgebeeld.



    Simon de Bellomonte geeft op diverse van zijn kaarten (1572-1588 ) de kapel S.Spiritus aan als gelegen aan de Grote Staat en dat doen ook alle uitgeverijen (Jansonius/Blaeu) in zijn kielzog. Alleen de opmetingskaart van 1587 laat vermoeden dat er een smalle doorgang was tussen Grote Staat en Heilige Geeststraatje.





    Dr. E.Jaspar preciseert het nog verder: …laog de kapel vaan d’n Helligen Geis op de plaots boe later et hoes van de familie Thys gestanden heet en boe noe ziech de maggezijne vaan Wolf & Hertzdahl bevinde. Dat pand komt overeen met dat van parfumerie Douglas vandaag.
    Jaspar vertelt ook nog dat naast het woonhuis tot het jaar 1870 (bouw Wolf & Hertzdahl?) een gangetje de verbinding tussen Grote Staat en Heilige Geeststraatje onderhield. Daarmee suggererende dat dit voordien niet het geval was.

    In 1803 werd de kapel afgebroken en vervangen door een woonhuis, even in het midden latend of dat het woonhuis Thys was. Dat wil zeggen dat de kapel of wat er van over was ook op de maquette-kaart van 1748 voorkomt.




    Is de ware locatie allang bekend en alleen aan mij - nieuwkomer - niet?
    Ik heb ook nog nooit een afbeelding van de kapel kunnen vinden en de tekentjes op de kaarten acht ik onbetrouwbaar.
    Last edited by Theo Bakker; 3 mei 2011, 11:03.


  • #2
    Heb even heel weinig tijd, Theo, maar wil er vanaf woensdag zeker dieper op ingaan. Ik heb zelf altijd het gevoel dat de plattegrond van Simon de Bellomonte (het tweede kaartje) het meest betrouwbaar is. Daarom is het ook zo jammer dat niet de hele middeleeuwse stad op die plattegrond is afgebeeld (o.a. de Catharinakapel niet).

    Opmerking


    • #3
      Dat geldt ook voor mij: de komende maand heel weinig tijd voor serieuze 'buitenschoolse activiteiten'. Maar ik zal een oogje openhouden in bibliotheek en archief. Die (wijk)kapellen hebben nooit veel aandacht gekregen, mede omdat er nauwelijks archiefmateriaal over te vinden is. De meeste ervan lijken tegen het begin van de Franse Tijd (1794-1814) al opgeheven en/of afgebroken te zijn geweest.

      Opmerking


      • #4
        Viel dit niet onder de Kruisheren? Zie dan even dit draadje:
        http://forum.mestreechonline.nl/showthread.php?t=1928

        Opmerking


        • #5
          Onder dat draadje zit een mooie bibliografie over de kruisheren in Maastricht, Hermanw, waarvoor mijn dank. Maar met de H. Geestkapel hadden zij niets van doen.
          Last edited by Ingrid M.H.Evers; 5 mei 2011, 21:47.

          Opmerking


          • #6
            Kruisheren

            De Kruisheren hebben zeer zijdelings wel iets te maken met de Heilige Geestkapel, zo vertelt ons de HEM. Nadat in 1471 de kapel voor meer dan diensten aan de Armentafel geschikt gemaakt is (godsdiensten) preken de Jezuieten er tijdens de rekatholisatie (1579-1632) en geven catechismuslessen aan volwassenen. Dat wordt (in de 17e eeuw) tijdelijk overgenomen door de Kruisheren om niet nader aangeduide redenen. Waren de Jezuieten weer eens in ongenade gevallen? Andere bronnen dan de HEM noemen het jaartal 1639; dat had te maken met het feit dat de Jezuieten - met de Minderbroeders - weigerden de eed van trouw aan de Staatse regering af te leggen en de stad moesten verlaten.
            Last edited by Theo Bakker; 3 mei 2011, 12:00.

            Opmerking


            • #7
              Topografische kaart van Maastricht in de 17e eeuw

              Oorspronkelijk geplaatst door Theo Bakker Bekijk bericht
              de tekentjes op de kaarten acht ik onbetrouwbaar.
              Waarom eigenlijk? De globale ligging van lang verdwenen kapellen blijkt op de plattegrond in de HEM zonder meer te kloppen. Dat de exacte ligging – aan het begin van de straat, of aan het eind, of juist halverwege - niet bekend was bij de maker van de kaart, kan hem niet kwalijk worden genomen. Men werkt met de gegevens die men heeft en die zijn voor de betreffende periode zeer schaars.


              De plattegronden 1-7 in de Historische Encyclopedie Maastricht [HEM] zijn gebaseerd op, zij niet geheel identiek aan, het oorspronkelijk werk van dr. P.J.H. Ubachs in zijn proefschrift Twee heren, twee confessies (KU Nijmegen, 1975), zoals is aangegeven op pagina 641 van de HEM. Wie de moeite neemt dat boek erbij te nemen, vindt een keurige verantwoording van het materiaal (bladzijden lvii-lviii). Er was toen - en nog steeds - geen betrouwbare eigentijdse topografische plattegrond bekend voor Maastricht in de zeventiende eeuw, het periode van Ubachs' dissertatie. Ubachs verrichtte in 1970-1975 dan ook pionierswerk met zijn plattegronden. Hij distilleerde de gegevens uit een viertal bronnen: Von Geusau (over kloosters in Maastricht, in: PSHAL 1894), Van Nispen tot Sevenaer in de Monumenten van Geschiedenis en Kunst (1926 e.v.), het proefschrift van Ch. Ruys de Beerenbrouck over het Maastrichtse strafrecht (1895) en de limietbeschrijving van Eversen (1882). Recenter bronnen waren er niet.

              Bij kaart 6: ‘Kapittels, kloosters, kerken en kapellen [omstreeks 1650]’ luidt de annotatie: ‘Hier zijn met zwarte blokjes de kerkelijke gebouwen ingetekend die omstreeks 1650 in Maastricht bestonden (…). De situering is juist, maar niet de ingenomen oppervlakte, die voor die tijd niet precies valt vast te stellen. De gegevens zijn ontleend aan de plattegrond van Von Geusau in de plattegrond van 1894.’ (Onderstreping van ondergetekende: IMHE).

              Sinds Ubachs' in 1975 gepubliceerde inventarisatie is er over dit onderwerp niets verschenen dat hout sneed. Het is heel gemakkelijk veertig jaar na dato een pionier onderuit te halen, maar de feiten blijven bestaan: de St.-Catharinakapel lag aan de St.-Catharinagang en de H. Geestkapel aan het H. Geeststraatje. De St.-Nicolaasgasthuiskapel staat op de betreffende plattegronden uit 1975 en 2005 niet ingetekend en kan dus geen steen des aanstoots zijn. Dat in de HEM in 2005 op plattegrond nr. 7 een St.-Nicolaaswijkkapel is ingetekend halverwege de Brusselsestraat is niet van belang zolang niet is bewezen dat hij daar niet heeft gestaan.
              Last edited by Ingrid M.H.Evers; 5 mei 2011, 21:51. Reden: tekstcorrecties

              Opmerking


              • #8
                Ligging van de H. Geestkapel

                Oorspronkelijk geplaatst door Theo Bakker Bekijk bericht
                Bij het lokaliseren van de Heilige Geestkapel (...) stuiten we op een probleem. De HEM zegt daarover: gelegen aan de zuidzijde van de Markt.
                Op pagina 207 van de Historische Encyclopedie Maastricht [HEM] wordt in het lemma ‘Grote H. Geest of Tafel van de H. Geest’ de Heilige Geestkapel gesitueerd ‘aan het H. Geeststraatje, zuidzijde Markt’. Dat ‘zuidzijde Markt’ is bedoeld als plaatsbepaling voor het weinig bekende straatje/steegje, niet als de plaats van de kapel.


                Op pag. 220 is in het lemma ‘Heilige Geestkapel’ slechts te lezen: ‘gelegen aan de zuidzijde van de Markt’. De verwijzing naar het straatje is hier weggevallen. Dat is jammer en moet te zijner tijd geredresseerd worden. Maar gecombineerd met het lemma 'Grote H. Geest' en plattegrond nr. 7 is de globale ligging voor ieder weldenkend mens duidelijk genoeg.
                Last edited by Ingrid M.H.Evers; 3 mei 2011, 18:01.

                Opmerking


                • #9
                  Oorspronkelijk geplaatst door Theo Bakker Bekijk bericht
                  Andere bronnen dan de HEM noemen het jaartal 1639; dat had te maken met het feit dat de Jezuieten - met de Minderbroeders - weigerden de eed van trouw aan de Staatse regering af te leggen en de stad moesten verlaten.
                  Wat zijn dan die 'andere bronnen'? We doen hier aan bronvermelding zodat iedereen een bewering ook op zijn meriten kan beschouwen. Overigens, de HEM vermeldt meer dan u suggereert, maar dan moet men wel willen lezen en zoeken.
                  Last edited by Ingrid M.H.Evers; 3 mei 2011, 17:51. Reden: tekstcorrectie

                  Opmerking


                  • #10
                    Oorspronkelijk geplaatst door Ingrid M.H. Evers Bekijk bericht
                    Wat zijn dan die 'andere bronnen'? We doen hier aan bronvermelding zodat iedereen een bewering ook op zijn meriten kan beschouwen. Overigens, de HEM vermeldt het ook, maar dan moet men wel willen lezen en zoeken.
                    Mestreechter Steerke. Indirect wordt uit die tekst duidelijk dat de Kruisheren in beeld komen als de Jezuieten in 1638 of 1639 de stad moeten verlaten, alhoewel het ook daar niet zo direct gezegd wordt. Dat is deductie mijnerzijds.

                    Als ik triomfantelijk doe over de resultaten van onze discussies is dat niet om geleerden "onderuit te halen" maar over de voortschrijdende kennis die met behulp van diezelfde geleerden én logisch nadenken verzameld kan worden. Het is mijn stokpaardje dat geschiedenis niet alléén in akten verstopt zit.
                    Last edited by Theo Bakker; 3 mei 2011, 18:08.

                    Opmerking


                    • #11
                      Gehak op de Historische Encyclopedie Maastricht

                      Denkt u niet dat dat ook op een andere toon zou kunnen?

                      De auteurs van de HEM hebben sinds 2005 van tal van specialisten - hobbyïsten en wetenschappers - commentaar gekregen op details in bepaalde trefwoorden van de HEM, en suggesties voor aanvullende lemmata in een herdruk. Sommigen zijn daartoe actief door ons uitgenodigd, anderen kwamen spontaan met correcties of toevoegingen. Al die op ons verzoek overzichtelijk opgestelde notities worden bewaard in een correctie- en aanvullingendossier en zullen - als er ooit een nieuwe versie van het boek komt - voor zover relevant worden verwerkt.

                      Wat bij al die inzendingen echter op de voorgrond staat, is de waardering voor het werk van de auteurs. Elf jaar noeste, maar onbetaalde en belangeloze arbeid hebben voor Maastricht een naslagwerk opgeleverd dat inmiddels onmisbaar is geworden. Zitten er fouten in? Zeker, deels vanwege de gebruikte literatuur, maar deels ook door onachtzaamheid van de auteurs. Kan het beter? Hopelijk. De auteurs hebben dat sinds 2005 gestimuleerd, met name ook op deze site.

                      Maar nu u het zelf aankaart wil ik hier wel expliciet stellen dat ik het voortdurende onwelwillende en 'triomfantelijke' gehak op de Historische Encyclopedie Maastricht van de laatste zes maanden meer dan beu ben.

                      Een positieve benadering van voortschrijdend historisch inzicht? De auteurs van de HEM hebben in hun voorwoord met zoveel woorden gesteld dat het boek 'een eerste oriëntatie (wil) zijn in de geschiedenis van Maastricht in de wijdste zin en een stimulans voor nader onderzoek' (pag. 7). Het gaat hier niet om een competitie. Zeker, men kan enthousiast zijn over een nieuwe vondst, maar dat gehak op teksten in de HEM moet nu eens afgelopen zijn. En dan heb ik het nog niet eens over het al dan niet moedwillig mislezen van de tekst, dat voortdurend bijgesteld moet worden. Ik heb daar echt geen tijd meer voor.

                      Ik heb maandenlang geprobeerd het goede voorbeeld te geven met mijn objectieve antwoorden op sommige commentaren. Dat is bij de vaste posters zelfs zozeer opgevallen, dat men mij via de p-mail complimenteerde met mijn geduld. Maar dat geduld is nu werkelijk op. Elke werker in de wijngaard heeft zijn meriten, ook u. Maar ofwel de toon van sommige postings verandert hier, ofwel ik werk niet langer meer mee aan Mestreech Online.
                      Last edited by Ingrid M.H.Evers; 6 mei 2011, 15:02. Reden: tekstcorrecties

                      Opmerking


                      • #12
                        Oorspronkelijk geplaatst door Ingrid M.H. Evers Bekijk bericht
                        Denkt u niet dat dat ook op een andere toon zou kunnen?
                        Ik schijn er een handje van te hebben u te irriteren en dat is het laatste dat ik zou willen. Sorry voor mijn toon.

                        Opmerking


                        • #13
                          Het beste lijkt me dat ik me terugtrek uit de discussies. Het was soms heel gezellig. Ik zal af en toe nog wel eens kijken waar jullie gebleven zijn. Het beste.

                          Opmerking


                          • #14
                            Wat een gedoe, jongens. Ik zou het ook ontzettend jammer vinden als Ingrid of Theo zouden opstappen. Ik kan alleen maar zeggen: even laten rusten en daarna weer verder en gewoon wat meer rekening houden met elkaar. We doen dit omdat het leuk is, toch? Meer kan en wil ik er ook niet over zeggen.

                            Opmerking


                            • #15
                              Er is geen sprake van terugtrekken of afscheid nemen. Iedereen kan inloggen en zich bezighouden met de onderwerpen die interessant, informatief, leuk of amuserend lijken.

                              Opmerking

                              Bezig...
                              X