Aankondiging

Sluiten
No announcement yet.

Verdwenen kapel in Maastricht: de St. Jacobskapel

Sluiten
X
 
  • Filter
  • Tijd
  • Tonen
Clear All
nieuwe berichten

  • Verdwenen kapel in Maastricht: de St. Jacobskapel

    Tegenwoordig hoor ik weer steeds vaker van mensen die een bedevaart naar Santiago de Compostella ondernemen. Veel pelgrims lopen dan vanaf Frankrijk of net over de Pyreneeen in Spanje. Van een bedevaart langs Maastricht naar de heilige Jacob heb ik nog nooit gehoord. Dat is anders geweest.

    In de 13de en 14de eeuw bloeide de bedevaart naar Santiago de Compostella. In Maastricht was er een kapel en gasthuis gereserveerd voor pelgrims naar Santiago. De St. Jacobskapel (en -gasthuis) was gelegen op de hoek St. Jacobsstraat / Bredestraat. Op onderstaande plattegrond uit 1747 is de kapel in het rode kader weergegeven.



    De kapel is meermaals weergegeven in verschillende tekeningen. De twee duidelijkste zijn hier weergegeven. De eerste is een tekening toegeschreven aan Valentijn Klotz (1670). De tweede is van Van Gulpen (ca. 1854). Mooi vind ik zelf die schelp en twee pelgrimsstaven tegen de voorkant van de kapel op de tekening van Van Gulpen. De kapel werd steeds aangepast aan de mode van haar tijd; zo meldt deze site. Zo is op de tekening van Van Gulpen een Barokgevel te zien.





    Na de overname van de St. Janskerk door de Protestanten in 1633 -1634 deed de kapel dienst als kerk voor de parochie van Sint Jan. In de kapel stond ook het bekende beeld van de Sterre der Zee (nu in de Merode kapel van de Onze Lieve Vrouwekerk) van 1673 tot 1699. Elders op deze site wordt duidelijk gezegd dat we de St. Jacobskapel dienen te zeggen, niet -kerk. Ik snap niet goed waarom: de kapel heeft dienst gedaan als kerk. Tevens spreken zowel Klotz als van Gulpen van de St. Jacobskerk.

    De kapel werd afgebroken in 1803. Van Gulpen meldt in zijn kroniek dat het afgebroken werd om een tuin aan te leggen.




    Bronnen:
    • HEM, Ubachs & Evers, 2005.
    • Geteeckent tot Maastricht, Koreman, 1981.
    • Kroniek van Maastricht (...), Van Gulpen. Gepubliceerd in de Maasgouw.
    • Kanunnik Salden en de Nieuwenhof, Luijten & Ubachs, 2009.
    Last edited by burgemeester; 17 april 2011, 13:07.

  • #2
    Behalve de uitwijk voor de St.Jansparochie was na 1673 (inname Maastricht door Lodewijk XIV) de St.Jacobskapel in gebruik bij de teruggekeerde Minderbroeders, die niet meer in hun oude klooster aan de St.Pieterstraat terecht konden. Dat duurde tot de Minderbroeders in 1699-1703 hun tweede klooster met kerk/kapel op de Minderbroederberg bouwden.
    Al deze alternatieve bestemmingen voor de St.Jacobskapel laten m.i. zien dat het fenomeen bedevaart in de 17de eeuw nauwelijks nog van betekenis was.

    Overigens dacht ik dat de benaming kerk voor erediensten in kerkelijke gebouwen van de parochie gereserveerd was. Een kapel was in die terminologie dan voor de eredienst van een klooster, begijnhof of gasthuis.
    Alleen een kerk mocht door een toren gesierd worden, een kapel mocht maximaal een ruiter of een klokkenstoel hebben. Uit frustratie werden daarbij regelmatig de grensen opgezocht. De "toren" van het Jezuietenklooster in de Tongersestraat kun je nauweluijks een ruiter noemen.
    Ik ben benieuwd of mevrouw Evers meer over het verschil tussen toren en ruiter kan vertellen.
    Last edited by Theo Bakker; 17 april 2011, 12:13.

    Opmerking


    • #3
      Zouden ze in de Maastrichtse Jacobskapel ook met zo`n wierookvat gezwaaid hebben?

      Last edited by Breur; 21 december 2014, 13:27.

      Opmerking


      • #4
        Oorspronkelijk geplaatst door burgemeester Bekijk bericht
        Elders op deze site wordt duidelijk gezegd dat we de St. Jacobskapel dienen te zeggen, niet -kerk. Ik snap niet goed waarom: de kapel heeft dienst gedaan als kerk.
        Het is maar net hoe je het bekijkt. Mijn woordenboek geeft in elk geval geen uitsluitsel. Voor ons, en misschien ook wel voor de 17e/18e eeuwse Maastrichtenaar, is de Sint-Jacobskapel in de eerste plaats de kapel van het Sint-Jacobsgasthuis, die vanaf 1633 'tijdelijk' dienst deed als parochiekerk voor de Sint-Servaasparochie (zij wisten toendertijd ook niet dat dat 'tijdelijk' tweeëneenhalve eeuw zou duren). Net zoals de Catharinakapel oorspronkelijk de kapel van een aan de Houtmarkt gelegen gasthuis was, die tijdelijk werd ingericht als kerk voor de Matthijsparochie. Wellicht kende Valentijn Klotz de Sint-Jacobskapel alleen maar als de parochiekerk van Sint-Servaas en wist hij niet eens dat het ooit anders was geweest.

        Oorspronkelijk geplaatst door Theo Bakker Bekijk bericht
        Overigens dacht ik dat de benaming kerk voor erediensten in kerkelijke gebouwen van de parochie gereserveerd was. Een kapel was in die terminologie dan voor de eredienst van een klooster, begijnhof of gasthuis.
        In zijn algemeenheid wel, maar de betekenis van woorden verandert nogal eens. Bij kloosterkerken wordt soms gesproken over 'kerk', dan weer over 'kapel', afhankelijk van de grootte van het gebouw (wat ook weer heel subjectief is). Zo lees je soms over de Andrieskapel, dan weer over de Andrieskerk (waar dan ook weer soms een verdwenen kerk/kapel bij de Pieterspoort mee wordt bedoeld). Evenzo: kerk/kapel van de Beyart, Wittevrouwenkerk/-kapel, Annunciatenkerk/-kapel, enz. Van de andere kant hebben we het bij de grotere kloosterkerken (Dominicanen, Franciscanen, Kruisheren) zelden over 'kapel'.

        Hier nog een vergroting van een tekening van de kapel op de plattegrond van Simon de Bellomonte uit 1587. Het Sint-Jacobsgasthuis was toen al opgeheven en samengevoegd met het naastgelegen Servaasgasthuis en de Sint-Jacobskapel was tijdelijk in gebruik door de Franciscanen, zoals door Theo opgemerkt. Duidelijk herkenbaar is dat de kapel geöriënteerd was, een bescheiden westtoren/dakruiter had, en de eigenaardig dwarsgeplaatste daken met dubbele puntgevels aan de noordzijde, die ook bij Klotz nog aanwezig zijn. In de tekening van Van Gulpen is niets meer te herkennen van de oorspronkelijke kapel.

        Opmerking


        • #5
          Soms kregen kloosters het recht kerkdiensten te houden in hun kapel, met goedvinden van de parochiekerk, die dat dan als ondersteuning zag voor afgelegen buurten. Het kan zijn dat in zo'n geval de bevolking van een 'kerk' ging spreken. De Bogaarden (Witmakerstraat) kenden dat recht en inderdaad wordt hun kapel als kerk aangeduid. Ook de Begijnen van St.Andries hadden dat recht gekregen en ook hun kapel werd in de volksmond kerk genoemd.
          Er doet zich een interessant fenomeen voor bij kerkdiensten in een kapel van een vrouwenorde. Deze kregen dan een aparte verdieping die niet toegankelijk was voor leken. In de St.Andrieskerk moeten vandaag nog de aanzetten van draagbalken voor een verdiepingsvloer in de wand te zien zijn. Wat verder van huis kent de zgn. Engelse kerk op het Begijnhof te Amsterdam die zelfde resten van een verdiepingsvloer uit de tijd dat het nog de (katholieke) kerk van de begijnen was.

          Opmerking


          • #6
            In dit rijtje horen nog een paar kapellen thuis. Als we de schetskaart van Simon de Bellomonte als leidraad nemen zijn dat (zie de namen in de HEM voor beschrijving):
            Sint Amorkapel - St.Amorplein
            Sint Joriskapel - Grote Staat/Spilstraat
            Sint Vincentiuskapel - O.L.Vrouweplein/Bredestraat (Wolwaag)
            Sint Evergisluskapel (=St.Everaduskapel?) - M.Brugstraat/Bokstraat
            Sint Maria-ten-Oever - Mariastraat
            Heilige Geestkapel - Markt/H.Geest
            Sint Hillariuskapel - St.Pieterstraat/Tafelstraat (Waalse Kerk)
            Sint Maria-Magdalena-en-Agneskapel - Brusselsestraat/Kommel

            Zie ook: http://www.voorouderslimburg.nl/maas...enenkerken.htm

            Dan kan je ook nog zover gaan de verdwenen kloosterkapellen waar diensten voor parochianen gehouden werden mee te tellen. Dat waren in elk geval de kapel van de Bogaarden en de Begijnen van St.Andries. Dat geldt dan tijdelijk, niet voor het hele bestaan van het klooster, en was afhankelijk van toestemming van de parochiekerken.
            Last edited by Theo Bakker; 22 april 2011, 16:07. Reden: aanvulling lijst

            Opmerking


            • #7
              [QUOTE=burgemeester;121076]
              De eerste is een tekening toegeschreven aan Valentijn Klotz (1670).


              Volgens het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie toegeschreven aan Josua de Grave:
              http://www.rkd.nl/rkddb/%28rdbwxbuq0...29/detail.aspx

              Opmerking


              • #8
                Oorspronkelijk geplaatst door hermanw Bekijk bericht
                Volgens het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie toegeschreven aan Josua de Grave:
                http://www.rkd.nl/rkddb/%28rdbwxbuq0...29/detail.aspx
                De link werkt niet, Herman...

                J.G.J. Koreman schrijft in Geteeckent tot Maestricht de prent aan Valentijn Klotz toe (p.76). Tegelijkertijd geeft Koreman in zijn biografische notities over deze twee tekenaars aan dat ze vaak moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn (p.43).

                Opmerking


                • #9
                  Oorspronkelijk geplaatst door El Loco Bekijk bericht
                  De link werkt niet, Herman...
                  Ik denk dat er even iets mis geweest bij RKD, ik kreeg eerst ook een internal server error, nu werkt het in een keer weer.

                  Opmerking


                  • #10
                    Maar ik ben niet voor één gat te vangen!
                    ----------------------
                    Kunstwerknummer 68710
                    Afbeeldingsnummer 0000123583
                    Huidige toeschrijving Josua de Grave
                    Datering 1670 gedateerd (1670)
                    Titel De St. Jacobskerk en het Gasthuis in Maastricht
                    Onderwerpstrefwoorden topografische voorstelling , stadsgezicht , kerkgebouw , vakwerkhuis
                    Afgebeelde plaats Maastricht
                    Object tekening in kleur
                    Drager/techniek papier
                    pen in bruin
                    penseel in kleur
                    Vorm/maten liggende rechthoek , 175 x 225 mm
                    Signatuur/opschrift enz. gesigneerd rechtsonder: Josu'a De Grav'e:
                    opschrift in verso: de St. Jacobskerken het Gusthuys / te Maastricht Ao 1670
                    Veiling Sotheby's, Amsterdam, 2003-11-04, lotnr. 67, afb. kleur
                    Barcode
                    catalogus
                    200314391
                    Documentatie RKD BD/0162 - ONT/Stadsgezichten en architectuur (afb.nr.:
                    0000123583)
                    Gebruik de volgende URL om deze pagina vanuit uw website te linken:
                    http://www.rkd.nl/rkddb/dispatcher.aspx?action=search&database=ChoiceImage s
                    ---------------------------

                    Opmerking


                    • #11
                      Probeer het anders even langs deze omweg:
                      http://website.rkd.nl/
                      Kies dan links in het menu: databases
                      dan links in het menu: RKDimages
                      vervolgens in de tekst klikken op het rode woord: RKDimages
                      in het dan volgende zoekscherm geef je bij Geografisch trefwoord Maastricht in. Je krijgt dan 19 resultaten, nummer 15 is de gezochte.

                      Toegegeven, je bent even bezig voor je er bent, maar je krijgt dan wel nog meer leuke dingen te zien!

                      Opmerking


                      • #12
                        Klotz of De Grave?

                        Geweldig interessant om te zien dat de RKD-tekening en de RHCL-tekening bijna lijn voor lijn hetzelfde zijn. Het exemplaar bij de RKD is rechtsonder gesigneerd; de beschrijving staat aan de achterzijde. De RHCL-tekening heeft aan de voorzijde een verklarend opschrift en draagt geen enkele signatuur.

                        'Geteeckent tot Maestricht' vermeldt in de beschrijving van de RHCL-tekening: 'toegeschreven aan Valentijn Klotz'; dat betekent dus dat men het niet zeker wist. Zoals El Loco hierboven al aangaf, is er weinig onderscheid te maken tussen beide tekenaars. De tekening bij de RKD is rechtsonder gesigneerd door Josua de Grave en vergelijking met ander werk toont aan dat deze signatuur niet afwijkt. Het lijkt er dus op dat in 'Geteeckent tot Maestricht' een correctie (in potlood, a.u.b.!) verantwoord is, want een door De Grave gesigneerd exemplaar suggereert diens auteurschap eerder dan een toeschrijving aan Klotz op stijlkenmerken.

                        Overigens zijn de technische beschrijvingen van de prenten in 'Geteeckent tot Maestricht' niet van de hand van wijlen Jan Koreman, maar van drs. B.C.M. barones van Hövell.
                        Bestanden bijvoegen
                        Last edited by Ingrid M.H.Evers; 24 oktober 2012, 11:30.

                        Opmerking

                        Bezig...
                        X