Toren hoeve-kasteel Lichtenberg

[SJEF �]

De roofridder van de Lichtenberg.


Uitzicht vanuit de donjon van hoeve c.q. kasteel Lichtenberg.

Vrije internet-encyclopedie Wikipedia is een prachtige uitvinding, maar sommige informatie dwingt de lezer tot een glimlach. Zo wordt kasteelruïne Lichtenberg op de Maastrichtse Sint Pietersberg 'een van de weinige hoogteburchten van de Noordelijke Nederlanden' genoemd.
Logisch.
De zuidelijke heuveltjes zijn de enige plekken waar het zin had iets fort-achtigs te bouwen.
De rest van het land is zo plat als een euro.



Genoeg gezeurd: de ruïnetoren is een attractie die redelijk onbekend is.
Het kost enige moeite om er te komen en heel veel mensen hebben een broertje dood aan wandelen.
Het verklaart waarom er dan ook zelden een mens te zien is, ook al is de beklimming van de piek gratis.
Voor veel Hollandse toeristen zou dat juist een argument moeten zijn om wat moeite te doen.
Want de beloning is royaal: een riant uitzicht in vier richtingen op Maastricht en de verre omgeving, inclusief Maas en grindgaten.
Op de plek waar Hoeve Lichtenberg en de ruïnetoren staan, is eeuwen bouwactiviteit geweest als gevolg van verbranding en verwoesting.
Telkens werd er een nieuwe burcht neergezet.
In 1747 werd besloten op het terrein een gesloten hoeve te bouwen.
Over de naam van het kasteel gaan verschillende verhalen.
Het zou vernoemd zijn naar een familie Lichtenberg, die in Maastricht eveneens de Bredestraat in bezit had.
Ook het Latijnse Mons Lucis is genoemd, naast ‘Luchtenborg’ (hooggelegen kasteel).
De mooiste uitleg is tevens de minst betrouwbare: op kasteel Lichtenberg woonde een roofridder die passerende reizigers - speciaal kooplieden - van hun handel 'verlichtte'.
Hoeve Lichtenberg en de ruïnetoren kwamen op 8 februari 1995 in bezit van Vereniging Natuurmonumenten.
In de linkermuur onder het poortgebouw herinnert een in mergel uitgekraste plaquette aan de overdracht.
De vereniging (880.000 leden, beschermer en beheerder van 10.000 hectare natuur verdeeld over 345 gebieden) richtte er een
vakantieappartement voor twaalf personen in, dat duizend euro per week kost (1500 in de periode met feestdagen).
Leden van Natuurmonumenten krijgen 5 procent (!) korting.
Meer informatie leest u op deze webpagina.


Lichtenberg vanuit de lucht, omgeven door de ENCI.

De toren van kasteelruïne Lichtenberg.
Eigenaar: Vereniging Natuurmonumenten, die kasteelruïne Lichtenberg en de toren op 8 februari 1995 overgedragen kreeg van de provincie.
Hoogte: ongeveer 15 meter (exclusief de hoogte van de Sint Pieterberg ter plekke).
Functie: uitkijktoren (gratis toegankelijk) die 360 graden zicht biedt op Maastricht en de (verre) omgeving.
In 1904 werd er een ijzeren trap met houten platform in aangebracht.
Historie: weinig over bekend.
Er zou ooit een Romeinse toren hebben gestaan, voordat er in 1212 een burcht werd gebouwd, die ergens in de vijftiende eeuw werd verwoest.
Vervolgens werd een kasteel opgetrokken, dat in 1747 helemaal afbrandde en in verval raakte.
Alleen de toren bleef staan.
De huidige Hoeve Lichtenberg is deels zeventiende-eeuws.

© John Hoofs; gazet De Limburger; 150808.

[SJEF �]

Toren hoeve-kasteel Lichtenberg

De Lichtenberg.

Het huidige kasteel is vandaag de dag een ruïne.
Het is kasteel Lichtenberg op de St. Pietersberg buiten Maastricht.
Over de geschiedenis is weinig bekend.
Waarschijnlijk stond hier in Romeinse tijden al een toren.
De huidige toren is een overblijfsel van een burcht die in 1212 die door de bisschop van Luik gebouwd werd om de hertog van Brabant in de gaten te houden.
Deze burcht werd in de eerste helft van de 15e eeuw verwoest.
Er werd vervolgens een nieuw kasteel gebouwd met deze toren als deel ervan en dat kasteel verbrandde in 1748.
Op de plaats waar de hoofdburcht heeft gestaan werd in 1870 een grote landbouwschuur gebouwd, met gebruikmaking van de oude funderingen.
Het huidige woonhuis bevat nog delen uit de zeventiende eeuw.
Het poortgebouw en de stallen stammen uit de achttiende eeuw.


Luchtfoto Lichtenberg 1928.

Tijdens de veertiende eeuw was de familie Van Happart eigenaar van het huis.
In 1410 was Rogier Bock heer van Lichtenberg.
Zijn kleindochter huwde in 1439 met Jan van Eynatten, heer van Neubourg.
Diens familie hield het huis twee eeuwen lang in bezit.
Zo ook jonker Hendrik van Eynatten (heer van de heerlijkheid Abée, Tinloz en van het kasteel de Lichtenberg) die in 1544 met jonkvrouw Aleijda van Werst, vrouwe van Gerdingen en Nieuwstadt, dochter van jonker Ulrick (IV) van Werst en Maria Sprewarts, trouwde.
Aleijda van Werst huwde toen zij 17 jaar oud was met jonker Hendrik van Eynatten, een van de drie zonen van Herman en Catharina de Bléhen d’Abée.
Hendrik was kasteelheer van de Lichtenberg in Maastricht, heer van Abée en Tinloz en, door zijn huwelijk met Aleijda van Werst, heer van Gerdingen en Nieuwstadt.
In het kasteel van Abée staat nu nog op de rookkap van de renaissanceschouw op de linkerzijde het wapen van de jonkers Van Eynatten en op de rechterzijde dat van de jonkers Van Werst (links en rechts gezien vanuit de kijker).
Nadat Hendrik van Eynatten overleden was, verklaarde zijn vrouw Aleijda van Werst in een akte van 1594 dat hun derde zoon Olivier van Eynatten heer van Lichtenberg werd:

Pour la 3e partie durat et joyrat Olivier de Eynatten troisième fils, pour sa parte et portion les biens et héritages de Lichtenborch, maison forte, cense, cherwaige (akkerland), jardins, vignobles, terre, bois, hayes et ille gisante en la rivière de Meuse, droite �* l’opposite de la dite maison de Lichtenborch.
Ensemble la montaigne de pierres blanches illecque (zandstenen) et revenus en rentes tant au lieu de St. Pierre comme embas de laditte montaigne letout a chargé que lesdits biens doivent et come les feu prédécesseurs les ont tenu, manié et possedez, aurat encore la moitié parte etc.


Tekening hoeve-kasteel Lichtenberg rond 1780.

Op 1 december 1601 verscheen Aleidis van Werst, als weduwe van Hendrik van Eynatten, voor het leenhof van Valkenburg.
Samen met haar zoon Frederik, heer van Gerdingen en Nieuwstad, droegen zij de hoeve genaamd Schaloen of Ingenop (in Bunde) over aan de edele Ferdinand de Billehé, heer van Vierset, Hartelsteyn etc. met alles wat erbij hoorde zoals de hoeve, de weiden, pacht en al het inkomen.
Voordat Olivier naar Hongarije vertrok om te vechten had hij de Lichtenberg vermaakt aan zijn jongere broer Marcel.
Olivier stierf daar in 1607.
Marcel was echter al in 1605 overleden.
Moeder Aleijda van Werst zorgde nu weer voor de boedelscheiding en zij gaf haar zoon Frederik de Lichtenberg en Hendrik kreeg het kasteel Abée.
Frederik van Eynatten, heer van Lichtenberg, Gerdingen en Nieuwstadt, huwde 18 mei 1608 Beatrix, barones de Merode, dochter van Isembrand, baron de Merode en Maria de Culembourg.
Aleijda stief in 1614.

Even terug in de geschiedenis.
Bij de belegering van Maastricht in 1568 diende het huis Lichtenberg als hoofdkwartier van de hertog van Alva.
In 1644 ging het huis via huwelijk over in handen van de familie Van Schaesberg.
In de Franse tijd werd het geconfisqueerd en later verkocht aan Christiaan Coenegracht, burgemeester van Maastricht.
Via huwelijk kwam het toen aan de familie Straetmans.
Via de ENCI en de provincie Limburg is het gebied vandag de dag eigendom van de Stichting Natuurmonumenten en vrij te bezoeken.



Donjon van hoeve-kasteel Lichtenberg als uitkijktoren.

De naam Lichtenberg wordt in verband gebracht met militaire wachttorens van waaruit lichtseinen werden gegeven.
Ook bij Kerkrade was een Lichtenberg.

Meer informatie over de geschiedenis van kasteel c.q. hoeve Lichtenberg leest u op de webpagina van Breur Henket.