Aankondiging

Sluiten
No announcement yet.

Wachthuis Maartenspoort

Sluiten
X
 
  • Filter
  • Tijd
  • Tonen
Clear All
nieuwe berichten

  • Wachthuis Maartenspoort

    Ik ben op het forum een foto tegengekomen van het (gesloopte) wachthuis van de Maartenspoort. Ik vergat hem te downloaden en daar heb ik nu spijt van. Ik kan 'm namelijk nergens meer vinden, met geen enkele denkbare zoekterm.
    Wie weet waar de foto staat???

    Bedankt vast!


  • #2
    Waar de foto op het Internet staat weet ik niet, maar hij is afgebeeld in: Ingrid M.H. Evers, Maastrichtse monumentenzorg in zwart / wit, documentaire fotografie van Alexander Simays tuusen 1912 en 1940, (Maastrichts Vierkant, nr. 33), Maastricht 2000, p. 83.

    Opmerking


    • #3
      Zoekt u deze? Bron: www.geheugenvannederland.nl.

      Ah nee, van het wachthuis.... Nouja, ik laat de veldzijde ook maar even staan.
      Bestanden bijvoegen

      Opmerking


      • #4
        Oorspronkelijk geplaatst door Ingrid M.H. Evers Bekijk bericht
        Waar de foto op het Internet staat weet ik niet, maar hij is afgebeeld in: Ingrid M.H. Evers, Maastrichtse monumentenzorg in zwart / wit, documentaire fotografie van Alexander Simays tuusen 1912 en 1940, (Maastrichts Vierkant, nr. 33), Maastricht 2000, p. 83.
        Ik schaam me dood. Dat boek heb ik in de kast staan en daar heb ik de foto uiteraard gezien. En ik maar denken dat ik 'm op het forum zag. Ik ben geholpen, waarvoor mijn dank. Nu het boek van fotograaf Weijnen nog aanschaffen.

        Opmerking


        • #5
          Alleen voor eigen gebruik en ter documentatie!!
          Bestanden bijvoegen

          Opmerking


          • #6
            Koestal

            En nu dan over de Koestal. De eerste Maartenspoort werd afgedankt, aan de veldzijde dichtgegooid en de stadzijde van de poort als bergruimte verhuurd. Die ruimte kreeg ooit de bijnaam "De Koestal". Tot zo ver mijn sprokkels uit diverse bronnen, waaronder Morreau's "Bolwerken....".
            Volgens de HEM zou het hier de buitenpoort betreffen, gebouwd 1544 en in 1633 in het Maartsensbolwerk opgenomen. Daar proef ik wat tegenstrijdigheden en daar moet ik van af. Er is toch tot het laatste moment een binnen- en buitenpoort geweest? Alleen het tracé naar buiten wisselde van richting noord-oost naar noord.
            Wie draagt de opheldering aan?

            Opmerking


            • #7
              Middeleeuwse Sint Maartenspoort door Theodor Weijnen

              Er zijn tenminste (!) drie Sint Maartenspoorten geweest en die lagen niet allemaal op dezelfde plek. Soms 'direct' aan de Maas, min of meer op de kop van de Rechtstraat (vgl. de litho van Alexander Schaepkens), maar soms ook een hele straat verderop, richting Wycker Grachtstraat.

              Wat betreft deze foto: dit is de veldzijde van 'de Middeleeuwse Sint Maartenspoort die op de noordoosthoek van de tweede ommuring van Wyck lag [en die] omstreeks 1633 [werd] opgenomen in het Sint Maartensbastion en [toen] verviel als doorgang.'

              Deze poort was dus al bijna 250 jaar niet meer in gebruik toen hij begin 1870 werd opgegraven, gefotografeerd en afgebroken. De foto kwam op 15 maart 1870 binnen bij het ministerie, dus dateert van kort voor die datum.

              Wat betreft de Sint Maartens(binnen)poort die in 1868 werd gesloopt: deze was in 1783 gebouwd op de kop van de Rechtstraat.

              Bron: Ingrid M.H. Evers (onderzoek), Jos Notermans (fotobeschrijvingen) en Jack Jamin (plattegronden), Geslechte vestingwerken van Maastricht, Maastricht 2005, 89 pp. Deze foto: pagina 68-69. Citaat: Jos Notermans. Sint Maartenspoort (1868 ): p. 34. Zie ook hier.

              Opmerking


              • #8
                binnenpoort versus buitenpoort = oud versus nieuw

                Zoals de meesten wel weten spreekt men bij stadsmuren en vestingwerken van een stadszijde en een veldzijde. Kom je uit de stad dan is het naar jou toegekeerde aanzicht de stadszijde. Kom je van buiten de stad dan zie je de veldzijde. Dit heeft niets te maken met 'binnenpoort' of 'buitenpoort'.

                De termen binnenpoort en buitenpoort duiden op de aanwezigheid van twee poorten met dezelfde naam. De binnenpoort ligt het dichtst bij de stad en bevindt zich in de oudste stadsmuur. De buitenpoort bevindt zich in een volgende (latere) stadsmuur.

                In de tijd dat de Sint Maartens(buiten)poort nog in gebruik was, lag er ook een Sint Maartens(binnen)poort direct in de eerste stadsmuur. Op die manier was de verdediging van de stad sterker. Viel de buitenpoort in handen van de vijand, dan was er nog een volgende verdedigingslinie.

                De huidige locatie Oude Tweebergenpoort verwijst naar een stadspoort in de eerste stadsmuur. Die poort was gelegen op de kop van Kommel en Grote Gracht. De Nieuwe Tweebergenpoort lag in de tweede stadsmuur en werd later omgedoopt tot Brusselsepoort. Hij lag waar nu dat brede stuk is in de Brusselsestraat.

                De Oude Lenculenpoort lag ongeveer waar nu De Tribunal is: de Lenculenstraat en de Bouillon-(Biljoen-)straat kwamen er aan de stadskant samen, maar de Minderbroedersberg met stadsgracht lag erbuiten. De Nieuwe Lenculenpoort lag aan het begin van de Tongersestraat, in de tweede stadsmuur. Te eniger tijd werd zij omgedoopt in Tongersepoort.

                De afstand tussen de Oude en de Nieuwe poorten was hier aanzienlijk en de omdoping diende het gemak. Bij de Sint Maartenspoort was de afstand tussen binnen- en buitenpoort relatief klein en werd het tussenliggende gebied ook niet bebouwd. Waarschijnlijk zag men daarom geen reden tot een onderscheidende benaming.

                Opmerking


                • #9
                  Dan kom ik nog foto's tegen van een Maartenspoort waarvan de aarden bedekking is weggegraven. Passanten liepen door een tamelijk lange tunnel van de uitgang veldzijde tot de ingang stadzijde. Betekent dit dat de ruimte tussen binnen- en buitenpoort helemaal dichtgegooid was met uitsparing van een tunnelbuis?

                  Koestal
                  En was nu die koestal vanaf 1633 tot de ontmanteling permanent in gebruik?

                  Opmerking


                  • #10
                    Sint Maartensbuitenpoort

                    Oorspronkelijk geplaatst door Theo Bakker Bekijk bericht
                    Dan kom ik nog foto's tegen van een Maartenspoort waarvan de aarden bedekking is weggegraven. Passanten liepen door een tamelijk lange tunnel van de uitgang veldzijde tot de ingang stadzijde.
                    De foto die u noemt geeft de vrijgelegde Midddeleeuwse Sint Maartens(buiten)poort weer. Op speciaal verzoek van Victor de Stuers éérst blootgelegd en pas toen gefotografeerd, want in een eerder geval was gebleken dat de boel instortte als ze aan de andere kant begonnen te slopen. De passanten die u bedoelt zijn op bezoek of werken bij de afgraving. Men kon al sinds 1633 niet meer naar de andere kant.
                    Oorspronkelijk geplaatst door Theo Bakker Bekijk bericht
                    Betekent dit dat de ruimte tussen binnen- en buitenpoort helemaal dichtgegooid was met uitsparing van een tunnelbuis?)
                    Ik begrijp niet helemaal wat u bedoelt. Elke poort was altijd geheel bedekt met aarde, om hem te beschermen tegen vallende projectielen zoals bommen. Zo waren ook de stadsmuren beschermd: eerst een buitenwand, dan een aarden opvulling en dan een wand aan de stadse kant. Alles tezamen één stadsmuur.

                    Wat betreft buiten- en binnenpoort: ik krijg de indruk dat ik in mijn vorige posting niet duidelijk genoeg ben geweest. Die tunnelbuis vormde in zijn geheel de Sint Maartensbuitenpoort. Het begin van de tunnel aan de Limmelse kant is de veldzijde van die poort, die op de foto is afgebeeld.
                    Als u zich verbaast over de lengte van de poorttunnel: de Brusselsepoort had in 1867 nog een vergelijkbare lengte.
                    Oorspronkelijk geplaatst door Theo Bakker Bekijk bericht
                    En was nu die koestal vanaf 1633 tot de ontmanteling permanent in gebruik?
                    Ik zou het niet weten, maar het lijkt me wel waarschijnlijk. Duidelijk is dat bij de aanleg van dat Sint Maartensbastion in 1633 de uitgang/weg naar het noorden werd afgesloten. De toegang van de stadszijde en de ruimtes terzijde van de tunneldoorgang werden in de loop der eeuwen voor meerdere doeleinden gebruikt, bv. als kruitmagazijn. In die twee eeuwen is enkele keren de naam 'koestal' opgedoken. Mogelijk zijn deze ruimtes tijdens een beleg tijdelijk gebruikt als koestal. Bij een beleg vluchtten de boeren van het omringende platteland binnen de stad en graasde hun vee in de vestingwerken. In de zomer was beschutting niet nodig, maar van ca. september tot ca. mei natuurlijk wel. En natuurlijk te allen tijde tijdens een beschieting. Dan komt je al gauw tot een benaming als 'koestal'.

                    Feit is dat de ruimtes in 1867 in gebruik waren bij een (bier)brouwer.

                    Opmerking


                    • #11
                      Literatuur over de vesting(werken)

                      Oorspronkelijk geplaatst door Theo Bakker Bekijk bericht
                      Tot zo ver mijn sprokkels uit diverse bronnen, waaronder Morreau.
                      Louis Morreau publiceerde 'Die Yseren stadt Maestricht', een kort overzicht van de vestinggeschiedenis van Maastricht. Hét boek over de vesting is echter L.J. (Louis) Morreau, Bolwerk der Nederlanden, Assen/Maastricht 1979, 368 blz. (Maaslandse Monografiën, Grote Reeks). Onleesbaar, maar elke baksteen staat erin, zoals men dat pleegt te noemen.

                      Voor specifieke onderdelen van de vesting kan men terecht bij de artikelen van onder meer Jos Notermans in het tijdschrift 'Om de Vesting', een uitgave van de Stichting Maastricht Vestingstad (aanwezig bij de Stadsbibliotheek Maastricht).

                      Ook zijn er in de Silhouetreeks van de Stichting Historische Reeks Maastricht deeltjes verschenen over Fort Sint Pieter (herdruk in 2009?), De Werken, Fort Willem, De Kazematten en De Tapijnkazerne.

                      Wie er dan nòg niet uit is, kan eens proberen contact op te nemen met drs. Jos Notermans. Deze heeft zich na het overlijden van Louis Morreau ontwikkeld tot zijn opvolger en meer. Hij is (inter)nationaal dé specialist inzake de vestingbouw van Maastricht en alles wat er toe hoorde.

                      Wat betreft de afbraak van de stadspoorten en -muren geeft Geslechte vestingwerken van Maastricht de enige visuele informatie. Notermans heeft hierin alle foto's (vesting)historisch beschreven en hij heeft maar één foutje gemaakt. (Bij de OLVpoort spreekt hij over de Kastanjelaan waar hij de Parkweg bedoelt. Jammer dat ook de redactie daar overheen heeft gelezen).

                      De plattegronden van Jack Jamin maken het - ook in fotohistorische kringen - een buitengewoon belangwekkend boek(je). Daar is het zelfs een Nederlandse primeur, een unicum in de presentatie van fotohistorisch onderzoek. Heel vaak worden foto's immers zonder hun context gepresenteerd en die context geeft juist de meerwaarde aan het plaatje.

                      Opmerking


                      • #12
                        Bjgaande foto kent mevrouw Evers vast wel. Het gaat om de sloop van m.i. de binnenpoort aan het einde van de Rechtstraat, dezelfde als op de litho van Schaepkens.
                        Ik vroeg me af of de ruimte tussen binnen en buitenpoort helemaal dichtgestort was of dat de buitenpoort met een tunnel uitgevoerd was, inderdaad zoals de Brusselsepoort. Dit gezien de geringe afstand tussen beide.
                        Van Morreau heb ik Bolwerken, enz. doorgeploegd, maar dat moest ik nog maar eens herhalen. Slechting, enz heb ik ook gelezen maar ook dat is al een paar jaar geleden.
                        Bestanden bijvoegen

                        Opmerking


                        • #13
                          Bastion Sint Maarten

                          'Doorploegen' is een treffend juiste beschrijving van het lezen van Morreau's Bolwerk. Theo's vraag blijft overeind: werd het terrein tussen binnen- en buitenpoort na 1633 volgestort c.q. opgehoogd?



                          Eerst een door mijzelf veroorzaakt misverstand uit de wereld helpen. Ideëen kunnen zich dermate vastgraven in je hoofd dat je niet ziet wat je ziet!
                          Deze foto van Theodor Weijnen (1870) van de vrijgelegde Middeleuwse Sint Maartensbuitenpoort is genomen vanuit het noorden, dus vanaf de veldzijde. Rechts op de achtergrond zien we nog wat daken van huizen in Wyck. De mannen die naast de toegang tot de poorttunnel staan, kijken naar de fotograaf die ter hoogte van de noordwestelijke grachtmuur van het bastion Sint Maarten staat.

                          Je kunt de constructie vergelijken met een diagonaal over de foto liggende kroontjespen: een soort wybertje met in het midden een opening in de lengte: de poort met tunneldoorgang. De punt van de pen wijst naar Wyck en de buitenranden vormen de muren van het bastion, die hier niet zichtbaar zijn. De muren op de foto zijn onderdeel van het oorspronkelijke poortgebouw.

                          Nu terug naar Theo Bakkers vraag: werd het terrein tussen de oude poort en de Sint Maartens(binnen)poort opgehoogd? Ik zou het niet weten maar het lijkt mij hoogst onwaarschijnlijk. Wat zou daarvan het nut zijn geweest?

                          De buitenpoort verviel omdat de muur van het nieuwe bastion (de 'kroontjespen') de weg naar het noorden afsneed. Die weg werd daarom verlegd vanaf een punt bij de stadsmuur c.q. de Sint Maartens(binnen)poort. Als men de gang en ruimtes in de buiten gebruik gestelde buitenpoort gebruikte voor opslag van goederen en levende have, lijkt mij een ophoging onpraktisch.

                          Een ophoging aan de veldzijde (waar we hier dus tegenaan kijken) kan echter wel nuttig zijn geweest, omdat een dichtzetten van de poort daar een vijand na verovering van het bastion de kans zou ontnemen onder beschutting van de oude poorttunnel een heel stuk dichter bij de stad te komen. Mijn eigen vraag zou dus zijn: is de ruimte tussen de muren van het nieuwe bastion en het met aarde bedekte oude rondeel (ronde toren) met de poort, volgestort?

                          Het is een beetje onduidelijk wat in 1870 bedoeld wordt met 'het vrijleggen van de poort'. Betekent dat dat het voorterrein dat we hier op de foto zien, is afgegraven en het oorspronkelijk dus in hoogte reikte tot aan de met aarde en gras bedekte bovenzijde van de poort? Ik blijf het antwoord nog even schuldig.

                          Opmerking


                          • #14
                            buitenpoort versus vestingwerken



                            Deze foto van Theodor Weijnen (1868 ) toont zoals bekend de veldzijde van de Sint Maartenspoort. Een buitenpoort was er in de negentiende eeuw niet meer,zodat we simpelweg spreken van 'Sint Maartenspoort' en niet van 'Sint Maartensbinnenpoort'. De weg naar Limmel slingerde zich vanaf de poort door het voorterrein, dat in de loop van twee eeuwen was volgebouwd met uitgebreide vestingwerken. Die waren zeer effectief, zodat het middeleeuwse concept van een tweede poort sinds lang was losgalaten.

                            Overigens zijn op beide foto´s de poorten geheel intact en niet, zoals hierboven gesuggereerd, afgegraven.
                            De stadspoorten waren al in de achttiende eeuw en eerder ontdaan van elke opbouw, omdat die vanwege het steeds verder dragende geschut het eerste sneuvelde bij een beschieting. Dat de Helpoort zo'n hoog gebouw is hebben we slechts te danken aan het gegeven dat deze na de aanleg van de tweede stadsmuur in de Nieuwstad, met onder meer de rondelen de Drie Douven (Viefköp) en Haat en Nijd (ca. 1515), al heel lang niet meer meedeed in de verdediging van de stad.

                            De stadspoorten bestonden in de negentiende eeuw nog slechts uit het essentiële gedeelte, namelijk de doorgang met flankerende muren en daarvoor twee grachten met in oorsprong ophaalbruggen. Opvallend is dat de hier getoonde Sint Maartenspoort de minst imposante indruk maakt van alle in 1867 nog resterende gebouwen. Misschien komt dat door het hoge standpunt van de fotograaf, maar het kan ook zijn dat men deze poort, die in 1783 werd gebouwd, van minder belang achtte voor het prestige van de stad. Bedenk ook dat men al meerdere Sint Maartenspoorten achter de rug had. Het leek wel een bodemloze put. Daar komt bij dat deze nieuwe poort niet meer was dan een bres in de bestaande walmuur. Reden temeer om het gebouw weinig opsmuk te geven.

                            Opmerking


                            • #15
                              Buitenpoort

                              Zolang we wachten op de oplossing van mijn raadsel filosofeer ik nog even door. Van mijn geboortestad Amsterdam ken ik het fenomeen buitenpoort in de vorm van een hamei. Dat kon een veredeld hek zijn of toch een zwaardere stenen constructie aan de buitenkant van de (altijd natte) gracht. Aan de stadkant lag dan het eigenlijke poortgebouw, met tussen beide een enkele of dubbele ophaalbrug. Allemaal "spielerei" want Amsterdam is nooit serieus belegerd.
                              Nu bestond het vermoeden dat dit in Maastricht in deze vorm nooit voorkwam en daarom trok de benaming buitenpoort de aandacht. Het is dan denkbaar dat een buitenpoort in de 15e eeuwse (vanaf 1477) muur uitgespaard werd. Die nieuwe muur lag immers iets verder naar buiten (zie plattegrondje). In strijd daarmee is de opmerking (waar ook alweer?) dat de oude muur met en met afgebroken werd. Geen noodzaak meer om de nieuwe poort buitenpoort te noemen. En toch kreeg de Maartenspoort een buitenpoort.
                              Als ik nu de tekst van mevrouw Evers goed lees is de buitenpoort die op de binnenpoort aan de Rechtstraat aansloot op enig moment vervallen, bijvoorbeeld in 1783 bij de bouw van een nieuwe poort. De blootgelegde buitenpoort van de eerste grote foto van Weijnen moet dan de oude poort in de noordoosthoek van de vesting zijn, degene die dus verder als Koestal aangeduid wordt. Inderdaad zegt Morreau (dacht ik me te herineren) dat de veldzijde dichtgezet werd en "in het talud opgenomen".
                              Ik ben benieuwd!

                              Onderstaande plattegrond is een detail uit een kaartje in de HEM, alleen geplaatst ter verduidelijking.
                              Bestanden bijvoegen

                              Opmerking

                              Bezig...
                              X