Timmerfabriek

[Ingrid M.H.Evers]

Het eerste standbeeld van Petrus I (Pie) Regout (1)

dat standbeeld (dat op mij een beetje een Stalinistische indruk maakt. Qua vormgeving dan).

Stalin was un bitteke later, burgemeester, maar ik begrijp wat je bedoelt. Het ligt volgens mij een beetje aan de ongelukkige 'verheven' opstelling van het beeld en de hoek van de opname. Als het beeld zou kunnen worden 'losgeprepareerd', zou het best eens mee kunnen vallen.

Wat betreft herkomst en eindbestemming: daar heb ik nog nooit iets over gelezen.

En wie was de kunstenaar die dit witte beeld (in chamois?) vervaardigde? Ik vraag me af of het geen werk van Frans van der Laar zou kunnen zijn. Dat wordt een mailtje aan dr. Antoine Jacobs, die werkt aan een biografie van Van der Laar.

[Ingrid M.H.Evers]

Foto's van 'de tunnel' onder de Boschstraat

Wat leuk, een tunnel onder de Boschstraat; da's nog eens wat anders dan een loopbrug over het Sint-Servaasklooster. Heeft iemand aanvullende informatie?

Die tunnel is onderwerp van een prachtige Maastrichtse mythe in het boekje van Evers/Ubachs (2003) pagina 66. Het verhaal ('Onwettige kinderarbeid') is gekoppeld aan vermeende kinderarbeid bij De Sphinx en staat met toestemming van de auteurs ook op MO. (zie http://forum.mestreechonline.nl/showthread.php?t=814, waar het hele boekje te lezen valt, met bronvermelding van zowel mythe als bewijsvoering).





ONWETTIGE KINDERARBEID
uit: Ingrid Evers en Pierre Ubachs, Maastrichtse Mythen (2003)

[Mythe:]
De Firma Regout drukte na 1900 de arbeidskosten door kinderarbeid. Daarvoor haalde men arme kinderen uit de Belgische Kempen, die werden onderbracht in een tehuis tegenover de fabriek aan de Boschstraat.
De Franse priester Santol zorgde voor het werven van de kinderen.
Maastricht mocht het niet weten en daarom moesten de kinderen door een tunnel onder de straat door naar de fabriek.
Ook mochten zij hun tehuis aan de Boschstraat nooit verlaten.

[Weerlegging:]
Dit verhaal, dat De Sphinx in 1907 in opspraak bracht, is slechts half waar.
De kinderen (jongens) zijn er inderdaad geweest, maar dat was in Maastricht geen geheim. De jongens waren allen ouder dan twaalf jaar, de uit 1874 daterende wet op de kinderarbeid was dus op hen niet van toepassing.
De ondergrondse verbinding was er ook. Zij was in 1898 met gemeentelijke vergunning aangelegd voor goederentransport. Het bestaan ervan was dus bekend.
Ten tijde van het schandaal had Santol reeds zeventienduizend kinderen ondergebracht.
Het sensationele verhaal [van die 'stiekeme kinderarbeid'], dat in de wereld werd gebracht door het socialistisch blad Het Volk, is door de jurist en politicus Aalberse in het Katholiek Sociaal Weekblad als leugenachtig ontmaskerd.

Indertijd heb ik voor de illustrering van Maastrichtse Mythen foto's laten maken van deze tamelijk lage tunnel. Omdat er eigenlijk weinig meer te zien was dan buizen en apparatuur, heb ik toen van publicatie van de foto's afgezien.

[Ingrid M.H.Evers]

Res Nova

Res novae
Het onderzoek heeft onder meer de volgende zaken aan het licht gebracht (...)

Wel done, burgemeester. Ik had 's avonds laat nog gezocht naar deze gegevens, maar kon het verhaal over de timmerfabriek toen niet zo gauw vinden. Res Nova heeft enkele jaren geleden voor LGOG Maastricht gesproken over onder andere de Timmerfabriek.

Res Nova is een particuliere onderneming, opgezet door dr. Bernadette van Hellenberg Hubar en drs. Margreeth Bangert, uit onvrede met de toenmalige gang van zaken bij het Limburgs Monumentenhuis in Roermond. Van Hellenberg Hubar is onder meer oprichtster van het Cuypers Genootschap (jaren 1980), nu een niet meer weg te denken begrip in monumentenland. Voor Res Nova heeft zij een uniek en allround model ontwikkeld om oude bebouwing zoals boerderijen en buitenhuizen, maar ook hele stadswijken en landgoederen te beoordelen op culturele meriten.

Inmiddels is het bureau landelijk bekend en wordt het door overheden en particulieren ingehuurd voor de identificatie en waardebepaling van cultureel erfgoed in stadsbeeld en landschap. Res Nova werkt in los verband samen met dertig of meer vakspecialisten, van archeologen, (kunst-)historici en 'monumentenzorgers' tot architecten, restauratiespecialisten, heemkundigen en biologen. Rackhams (geen familie van Scharlaken Rackham ) is een van de vaste medewerkers.
De brede expertise staat mede borg voor een zeer hoge kwaliteit. Voor de Gemeente Maastricht bracht Res Nova enkele jaren geleden ook Oud-Caberg, Caberg en Malberg in kaart. Met een knipoog naar de naam van het bureau worden nieuwe, niet uit de literatuur bekende vondsten gebracht onder het kopje 'res novae' (=nieuwe zaken).

Nota Bene: In navolging van de Da Vinci-code ontwikkelde Res Nova ter gelegenheid van het afgelopen Cuypers-jaar een Cuypers-code (zie: http://www.res-nova.nl/)

[Breur]

Heeft iemand dit boekje? Zou leuk zijn om de foto van de praalwagen hier te kunnen zien. Nóg leuker zou een foto van de Toonzaal met het beeld van Petrus Regout zijn. Zou dat beeld nog bestaan?

Bij deze de praalwagen.

[burgemeester]

Ik beloof het.... de laatste...

Onze hoogsteigen Goofjohn heeft het Sphinxterrein bezocht in 2006:

http://news.webshots.com/album/554406421rieHdo?start=0

Hij is ook in de kelder geweest.... Heeft hij daar de door El Loco 'geqoute' tunnel gezien? Goofjohn krijgt een p-mail!

[burgemeester]

Jullie zullen er wel gek van worden, maar ik tref net een ge-wel-dige foto aan van het interieur.

De PP-presentatie is ook wel interessant om te bekijken:
http://www.res-nova.nl/pdf/Onderneme...0boodschap.pdf

[burgemeester]

Hebbes!

Kop van de Sphinx
De Kop van de Sphinx is gelegen in het industriële landschap aan de historische noordwestentree van de stad die voor de sloop van de vestingwerken werd gemarkeerd door de aanwezigheid van de monumentale Boschpoort.
Mede door de contacten tussen Maastricht en de nabijgelegen Belgische en Duitse steden waar de industrialisatie al veel eerder op gang was gekomen, kon de industrie zich in deze stad in een voor Nederlandse begrippen vroeg stadium ontwikkelen. In Maastricht was Petrus Regout een van de eerste handelaren die het ‘industriële experiment’ waagde en een bescheiden fabriekje oprichtte. De in 1824 op initiatief van Koning Willem I aangelegde binnenhaven (het Bassin) gold als een gunstige factor die een vroege ontwikkeling mogelijk maakte.

Kantoor, toonzaal en magazijn
De architectuur van het kantoor en magazijn uit 1905 combineert twee typen van utiliteitsbouw uit de periode 1890-1910 die gescheiden wel, maar in combinatie met elkaar nauwelijks bekend zijn. De typologie van kantoor, toonzaal en magazijn is in deze combinatie in de vakliteratuur niet te vinden. De architect van het kantoor en magazijn blijkt beïnvloed te zijn door de opvattingen van Viollet-le-Duc over de materiaaleigen toepassing van gietijzer in monumentale architectuur en ook wat betreft het gebruik van decorum is de architect op de hoogte van de op dat moment overheersende architectuurtheorieën. Dit uit zich het beste in het kantoor met toonzaal waar de opzet van het volume is gedicteerd door de typologie van het klassieke peristyliumhuis. Dit blijkt niet alleen uit de opzet van de plattegrond maar ook uit de specifieke plaatsing van dakkoepels en glazen vloeren, de hiërarchie binnen de deuropeningen en het decoratief programma dat is gebruikt bij de verrijking van het interieur.
Het grote magazijn heeft een fraaie dragende staalconstructie bestaande uit ranke kolommen en liggers. Opvallend is dat in het noordelijke deel van de grote hal de stalen kolommen hebben plaatsgemaakt voor zware bakstenen kolommen. Uit kaartprojecties blijkt dat juist op deze locatie voorheen de omgrachting van Maastricht liep. Na de ontmanteling van de vesting werd de gracht opgevuld. Deze ondergrond was vaak instabiel en de aannemer van het magazijn heeft waarschijnlijk geen risico willen nemen en hier teruggegrepen op de eeuwenoude en beproefde methode: de aanwezige situatie is een directe referentie aan een historische situatie.

Elektriciteitscentrale
De elektrische centrale uit 1910 is een van de laatste resterende voorbeelden van een dergelijk gebouw uit de periode 1890-1915 en wordt nog steeds gebruikt voor haar oorspronkelijke functie. De gebouw sluit aan bij de ‘standaard’ typologie van de door architect A.L. van Gendt geïntroduceerde vormentaal. Hoewel het silhouet en de detaillering duidelijk aansloten bij het gebruikelijke traditionalisme, waren de rechte vensters strijdig met dit eclectische beeld. Hier zijn de eerste symptomen van een verzakelijking in de fabrieksarchitectuur kenbaar. Dat deze keuze geen noodzaak was, maar een weloverwogen beslissing, blijkt wel uit het feit dat deze ‘nieuwe’ elementen door middel van decoratieve ornamenten nadrukkelijk werden geaccentueerd.


Kistenmakerij
Deze verzakelijking wordt nog verder doorgevoerd bij het slechts één jaar later (1911) gebouwde kistenmakerij. Hier is geen enkele sprake meer van gevelornamentatie en wordt de vormgeving volledig bepaald door de constructie. Er is sprake van een bijzonder vroeg voorbeeld van een Hennebique-systeem, waarbij de grenzen van de constructiemethode werden opgezocht (zeer ranke kolommen en geen verbreding waar kolom en balk elkaar ontmoeten).
Het complex van industriële gebouwen, opgericht in een periode van slechts zes jaar hebben behalve een intrinsieke waarde op pandniveau, een hoge ensemblewaarde. Het feit dat binnen deze gebouwen op bijzondere wijze uiting wordt gegeven aan de manier waarop in het begin van de twintigste eeuw veranderingen in de (industriële) architectuur plaatsvonden, draagt in hoge mate bij aan de esthetische en wetenschappelijk waarde die aan de gebouwen wordt toegekend.
Het onderzoek naar de Kop van de Sphinx is uitgevoerd namens Res nova, een adviesbureau en kennisnetwerk op het gebied van cultuurhistorie en ruimtelijke ordening, in opdracht van de gemeente Maastricht.


Daarnaast:

Res novae
Het onderzoek heeft onder meer de volgende zaken aan het licht gebracht:

• door de kaartprojecties is duidelijk geworden op welke wijze de onderliggende structuur van de vestingwerken en de stadsmuur op die plek heeft moeten wijken voor de industriële uitleg
• de architectuur van kantoor en magazijn combineert twee typen in de utiliteitsbouw uit de periode 1890-1910 die gescheiden wel, maar in combinatie met elkaar nauwelijks bekend zijn. De typologie van kantoor, toonzaal én magazijn is in deze combinatie in de vakliteratuur niet terug te vinden en kent in deze regio een antwoord met de inbouw van een toonzaal op de binnenplaats van het complex Cillekens-Dreessens in Roermond in 1917/18
• de architect van kantoor en magazijn blijkt beïnvloed te zijn door de opvattingen van Viollet-le-Duc over de materiaaleigen toepassing van gietijzer in monumentale architectuur, zelfs in die mate dat op een van de tekeningetjes uit de Entretiens vrij gevarieerd is bij het ontwerpen van de Schauseite van het magazijn
• de elektrische centrale is een van de laatste of het enige resterende voorbeeld van een dergelijk gebouw uit de periode 1890-1915. In deze periode werd de typologie voor dergelijke centrales elders in Nederland ontwikkeld door ontwerpers als de Delftse hoogleraar Jakob J. Klinkhamer en (ingenieur) A.L. van Gendt
• ook de architect van machinehal heeft zich — al dan niet direct — laten inspireren door de ideeën van Viollet-le-Duc. Dit vertaalt zich in de wijze waarop stalen balken in gevel zijn verwerkt en decoratief zijn benadrukt
• het magazijn huisvest een uniek voorbeeld van een glaswand (op zich al een 'modern' fenomeen in 1905) met een zeer vroege stalen roedeverbinding. Voor zover bekend is dit het enige resterende voorbeeld in Nederland
• niet alleen is bij de kistenzagerij sprake van een vroeg voorbeeld van een betonconstructie volgens het Hennebique-systeem, tevens zijn hier de grenzen van die constructiemethode opgezocht (zeer ranke kolommen en geen verbredingen waar kolom en balk elkaar ontmoeten, constructie aan gevel).

Bron: http://www.rackhams.nl/gebouw_kop_sphinx.html
en http://forum.res-nova.nl/fora/viewtopic.php?t=578

[burgemeester]

En wat kom ik tegen als ik "toonzaal timmerfabriek" google?

"(...) herbestemming van het kantoor en de toonzaal voor stedelijke muziekuitvoeringen en evenementen."

Bron: http://www.maastricht.nl/web/Home/Be...merfabriek.htm

[burgemeester]

Heeft iemand dit boekje? Zou leuk zijn om de foto van de praalwagen hier te kunnen zien. Nóg leuker zou een foto van de Toonzaal met het beeld van Petrus Regout zijn. Zou dat beeld nog bestaan?

Ik heb het boekje, maar geen scanner. Zal kijken of ik morgen tijd heb.
Wel maar een klein fotoke van dat standbeeld (dat op mij een beetje een Stalinistische indruk maakt. Qua vormgeving dan).

En dan een onmogelijke vraag: waar zou dat beeld naartoe zijn?

Aha, ik lees dat El Loco zich die vraag ook al stelde (even gemist).

[El Loco]

Twee dingen waar ik graag meer over zou willen weten: de ondergrondse gang van Burgemeester en het beeld in de nis van Ingrid.

Het ketelhuis en de werkplaatsen in de Timmerfabriek waren ondergronds verbonden met het witte Eiffelgebouw.

Wat leuk, een tunnel onder de Boschstraat; da's nog eens wat anders dan een loopbrug over het Sint-Servaasklooster. Heeft iemand aaanvullende informatie?

De vraag is: welke functie heeft die nis gehad? Ik geloof dat hier een standbeeld stond van de oprichter van het bedrijf, Petrus I Regout (...) Er bestaat tenminste één foto van het interieur van die expositieruimte. Daarop is aan het eind van de niet zeer diepe zaal een standbeeld te zien van Petrus Regout: een blikvanger bij het binnentreden van de bezoeker. (...) Wat betreft het beeld: het zou hetzelfde beeld zijn dat te zien is op een praalwagen in de Historische Optocht van 1905. Het was meer dan levensgroot en dus van voldoende formaat voor deze forse nis. Een afbeelding van de praalwagen is te zien in: De Sphinx en haar harmonie, pag. 33. Er bestaat ook een prentbriefkaart van.

Heeft iemand dit boekje? Zou leuk zijn om de foto van de praalwagen hier te kunnen zien. Nóg leuker zou een foto van de Toonzaal met het beeld van Petrus Regout zijn. Zou dat beeld nog bestaan?

[burgemeester]

Ingrid, hartelijk dank!

Een toonzaal lijkt me een zeer logische verklaring.

[Ingrid M.H.Evers]

De toonzaal van De Sphinx

Dan nog een grappige PDF: http://www.zichtopmaastricht.nl/sources/walks/wandel_belvedere.pdf: "De Timmerfabriek was in werkelijkheid de 'Kop van de Sphinx'. Hier bevond zicht het distributiecentrum van de 'kristalpoot' van de Maastrichtse aardewerk industrie." Ik zie dat aan deze publicatie Ingrid Evers heeft meegewerkt. Ik zit nog altijd stiekem te hopen dat van haar hand hier zo meteen een mooi overzichtje komt... (... en misschien kan uitleggen wat bedoeld wordt met 'de kop van de Sphinx?')

Ik heb deze discussie niet vanaf het begin gevolgd en momenteel ook geen tijd om me er grondig in te verdiepen. Daarom alleen wat opmerkingen:

1. Dat wandelgidsje (


2. Wat betreft

3. De vertimmerde nis/doorgang op de foto's hierboven (zie #6) bevindt zich in een grote ruimte. El Loco wijst er op dat de nis tegenover een dubbele deur ligt. De vraag is: welke functie heeft die nis gehad? Ik geloof dat hier een standbeeld stond van de oprichter van het bedrijf, Petrus I Regout (zie ook onder 5).

4. In WIAM-rapport dl. 5: Het Sphinxterrein, wordt op pag. 58 e.v. melding gemaakt van een 'magazijn' langs de Boschstraat (nr. 58 op de plattegrond), dat gebouwd zou zijn in 1903. Op de functie van het gebouw gaat men niet in, maar de term 'magazijn' is ook heel goed toe te passen op een toonzaal.



6. Wat betreft het beeld: het zou hetzelfde beeld zijn dat te zien is op een praalwagen in de Historische Optocht van 1905. Het was levensgroot en dus van voldoende formaat voor deze forse nis. Een afbeelding van de praalwagen is te zien in: De Sphinx en haar harmonie, pag. 33. Er bestaat ook een prentbriefkaart van.

[burgemeester]

Ik heb nog wat zitten zoeken, maar kom niet veel verder. Een overzicht van het aangetroffene. Researcher El Loco zal dit wel al allemaal bestudeerd hebben, maar toch.

• Wikipedia (http://nl.wikipedia.org/wiki/Boschstraatkwartier):

"Het terrein aan de westzijde van de Zuid-Willemsvaart was al in gebruik als overslagterrein voor de fabrieken van Petrus Regout. In het begin van de 20e eeuw werd de bebouwing in dit deel vervangen door o.a. een moderne elektriciteitscentrale en een timmerwerkplaats (waar de verpakkingskratten voor de aardewerkprodukten werden getimmerd). Het hele complex staat tegenwoordig bekend als de Timmerfabriek."

• Tussendoor dit (http://www.rigo.nl/MKBA/Portals/0/KK...0Belvedere.pdf)

"De gemeente Maastricht heeft al 10 jaar geprobeerd huurders te vinden voor de oude timmerfabriek. Het is dus erg lastig gebleken om deze ruimte te verhuren."

Bekijk ook even in het pdf-je een mooie foto van het dak van de timmerfabriek.

• Dan: http://kei.ritense.com/websites/kei/...v_01-01-05.pdf

"De Timmerfabriek annex Ketelhuis en achterbouw.
De Timmerfabriek e.o. bestaat uit een ensemble van verschillende gebouwen van uiteenlopende aard en schaal. Tussen deze gebouwen liggen binnenruimtes/overloopgebieden, die kunnen worden opengewerkt tot (semi) openbare pleinen of passages, waarlangs een directe aansluiting mogelijk is op ’t Bassin en de rest van de omgeving. De Timmerfabriek vormt als het ware een stad in het klein, waar zich tal van functies kunnen vestigen aan de (semi) openbare tussenruimtes. Deze functies kunnen los van elkaar staan, maar moeten wel een gemeenschappelijke noemer hebben: de creatieve economie. De Timmerfabriek moet fungeren als een bruisende werkplaats en marktplaats, zowel overdag als in de avonduren. Hier kan naast ontwikkeling van commerciële functies ook een clustering plaatsvinden van professionele culturele werkplaatsen en podiumactiviteiten, aangevuld met kleinere culturele initiatieven, die zich kunnen ‘optrekken’ aan de professionele omgeving.
Verwijzingen naar het industriële erfgoed voegen iets bijzonders toe aan de nieuwe inrichting. De toekomstige Timmerfabriek moet ook ’t Bassin in de wintermaanden extra drukte (en dus omzet) bezorgen. Zij moet niet alleen uitloopgebied voor de binnenstad zijn, maar ook bronpunt. Vandaar dat het noodzakelijk is om een substantiële parkeervoorziening in of direct bij het complex te realiseren. Op termijn zou ook de plint van het Sphinx-gebouw tot de gouden plekken kunnen gaan behoren, afhankelijk van de toekomstplannen van het bedrijf. Deze (post)industriële enclave is zeker geschikt voor de uitwerking van een grootschalig samenhangend cultuur- en leisureconcept in combinatie met retail."

• Dan deze: http://www.belvedere-maastricht.nl/d...nload=56&ext=3.

Kijk zeker even naar de foto`s in deze PDF!

"Historie
De Timmerfabriek is één van de vroeg 20ste-eeuwse iconen van Maastricht. In de reusachtige hallen van deze oude fabriek waren de werkplaatsen van Sphinx gevestigd. Op deze plek werden toentertijd onder meer de matrijzen voor tegels en sanitair geproduceerd. In het ketelhuis en de elektriciteitscentrale die naast de Timmerfabriek
liggen, werd vroeger de energie opgewekt die voor de productie
nodig was. Het ketelhuis en de werkplaatsen in de Timmerfabriek
waren ondergronds verbonden met het witte Eiffelgebouw. Dit fraaie
industriële monument werd in 1929 gebouwd voor het fabriceren van
sanitair. Het gebouw dankt zijn naam aan het feit dat het zeven
verdiepingen hoog is en het in de fase waarin het werd gebouwd door de
Maastrichtenaren werd vergeleken met de Eiffeltoren."

• Dan nog een grappige PDF: http://www.zichtopmaastricht.nl/sources/walks/wandel_belvedere.pdf

"De Timmerfabriek was in werkelijkheid de 'Kop van de Sphinx'. Hier bevond zicht het distributiecentrum van de 'kristalpoot' van de Maastrichtse aardewerk industrie"

Ik zie dat aan deze publicatie Ingrid Evers heeft meegewerkt. Ik zit nog altijd stiekem te hopen dat van haar hand hier zo meteen een mooi overzichtje komt....

(.... en misschien kan uitleggen wat bedoeld wordt met 'de kop van de Sphinx?')

[El Loco]

Een overzichtje van het zuidelijk deel van de timmerfabriek met de tot nog toe gevonden gegevens en wat her en der vandaan geplukte info:



A Entreehal met tegelvloer
-A1, A2 Onbekende ruimtes
-A3 Facilitaire ruimtes (?)
B Gang met tegelvloer
-B1 Zaal met parketvloer en Art Nouveau decoraties
-B2 Onbekend ruimte
-B3, B4 Keuken, toiletten (?)
C Feestzaal met parketvloer en stucwerkdecoraties
D Magazijnen Boschstraat, 1905
E Kistenmakerij en zagerij (de eigenlijke 'Timmerfabriek'), 1911 - te slopen
F, G Elektrische centrale, 1910
H Bijgebouw elektrische centrale

[Breur]

KDO (Kunst door Oefening) had zijn home aan de St. Teunisstraat in het St. Franciscuspatronaatsgebouw. De sanering van het Boschstraat-Oost gebied was aanleiding om te verhuizen naar een ruimte op de hoek van de Boschstraat en het Bassin. Rond 1970 werd Boschstraat 7 - een plek in het noordelijk gedeelte van de "timmerfabriek" - het repetitielokaal van de harmonie.

Bron: Maastrichts Silhouet nr. 57 De Sphinx en haar harmonie.