Jef Bartelet overleden.

[Verwijderde gebruiker]

Onlangs is Jef Bartelet na een kort ziekbed overleden en in besloten kring gecremeerd. "Gevelstenenjef" had een grote passie: gevelstenen en gedenktekens. Als oprichter, voorzitter en secretaris van de Stichting Vrienden van Maastrichtse Gevelstenen (VMG) is veel gerealiseerd ter behoud van cultureel erfgoed. Jef was een aimabel persoon en wist velen aan zich te binden als vrijwilliger. Geen deur bleef voor hem gesloten. Het weer "zichtbaar" maken van de vele oorlogsslachtoffers uit onze regio was tevens een van de klussen die Jef op zich had genomen. De Werkgroep Oorlogsgraven Maastricht wist grafmonumenten van oorlogsslachtoffers te behouden, in goede staat te brengen en te voorzien van het Schildje Gemeentelijk Oorlogsgraf 40 45. Naast een kenner van de Maastrichtse historie was Jef vooral een doener en vaak te vinden in het veld. Geen deur bleef voor hem gesloten. Rust zacht Jef.

[Pier]

Heftig bericht dat Jef Bartelet is overleden!
Fysiek maakte hij altijd een kwieke indruk en met grote regelmaat wist hij ons op MestreechOnline te boeien met zijn 'ontdekkingen' en/of verhelderingen omtrent gevelstenen en ander soortverwant erfgoed.
Met Jef verliezen wij een zeer gewaardeerd MO-lid!

Ik wens zijn nabestaanden veel sterkte

[burgemeester]

Ik kende Jef niet persoonlijk, maar wel door zijn berichten op dit forum die ik zeer kon waarderen.

Veel sterkte voor zijn nabestaanden.

[El Loco]

Maastricht verliest een mens die zich met woord en daad heeft ingezet voor het behoud en herstel van ons (klein) historisch erfgoed. Wat een gemis.

[Ingrid M.H.Evers]

Het is al weer bijna een jaar geleden, dat Jef Bartelet ons ontviel. Toentertijd is mij dat door nogal heftige omstandigheden ontgaan, later vond ik dat er iets in dit In Memoriam ontbrak. Vandaag kom ik daar op terug.

Jef Bartelet was voor mij een verre ster aan mijn firmament. Zeker, wij kenden elkaar, wisselden soms gegevens uit, maar heel goed heb ik hem persoonlijk niet gekend. Hij was de onderwijzer van mijn neefjes (die nu achter in de vijftig zijn) en draaide mee in de Kring Maastricht van Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap (LGOG).

Jef Bartelet is de lezers van Mestreech Online vooral bekend geworden als de 'gevelstenenman', die op een bepaald moment een serieuze tweede weg insloeg met zijn grondig onderzoek naar de (burger)slachtoffers van Groot-Maastricht in de Tweede Wereldoorlog. Met zijn vasthoudendheid heeft hij met zijn kleine groep medestanders geschiedenis geschreven. Niemand kan meer om de markering van de individuele graven en de aparte gedenkplaats op de Algemene Begraafplaats aan de Tongerseweg heen.

Maar zoals Breur hierboven al vermeldde, was Jef Bartelet met name een kenner van de Maastrichtse geschiedenis en een doener. Hij stond jarenlang als onderwijzer aan de Sint Monulphus- en Gondulphusschool, gelegen tussen de Elisabeth Strouvenlaan en de achtertuinen van de Hertogsingel. Hij was een geheide schoolmeester, die goed kon vertellen en zijn kennis graag overdroeg, allereerst aan zijn jongens, maar ook aan een groter publiek. In elk geval moesten méér kinderen dan alleen zijn klas op het Gondulphus er kennis van kunnen nemen.

Daarvoor vond hij gehoor bij de Kring Maastricht van LGOG. Omdat in die tijd de slinger van de verenigingsklok weer eens naar het (lager) onderwijs uitsloeg, zette de Kring Maastricht op eigen kosten een kleine publicatiereeks op, de Trajectum-reeks. De auteur werkte om niet, dus verdiende er niets aan. De publicaties werden simpel en goedkoop uitgevoerd, maar waren inhoudelijk historisch verantwoord. De tekst werd door tekeningen aantrekkelijk gemaakt (voor iets anders dan gekopieerd typeschrift was geen geld, dus ook niet voor foto’s) en ‘moeilijke woorden’ werden waar mogelijk geschrapt. Als die er dan noodgedwongen toch in moesten, dan was het hem een sport om er iets speciaals van te maken. Iets wat niet iedere Maastrichtenaar precies wist, maar zíjn jongens wél.

Enfin, het begon in 1979 met een uitleg bij een tentoonstelling in het Bonnefantenmuseum, die gewijd was aan Parma. Natuurlijk ging de school erheen, maar dan wel goed voorbereid. Twee jaar later kwam zijn eerste deeltje over Maastrichtse gevelstenen uit. Tal van klassenwandelingen volgden daarop.
Naast het gevelstenendeeltje schreef hij in 1981 ook een kleine stadsgeschiedenis. Het aardige was, dat hij die bracht als beeldverhaal, wel wetend dat zijn lezertjes dol waren op Kuifje, Alex, Asterix en Obelix, en aanverwante stripverhalen. In 1983 volgde een verhaal over de geschiedenis van de zevenjaarlijkse Heiligdomsvaart, die dat jaar weer zou trekken.
In 1988 publiceerde hij een tweede deeltje over de gevelstenen van de stad. Dat vormde uiteindelijk het einde van de reeks. Daarna bracht de Stichting Historische Reeks Maastricht een eigen luxe uitgevoerd gevelstenenboek uit, waar niet tegen te concurreren viel. Zo’n twintig jaar later lanceerde Bartelet alsnog zijn uitputtende website over dit onderwerp.

Jef was tot zekere hoogte een Einzelgänger, hij hield alles graag in eigen hand. De neiging om vooral zélf onderzoek te doen, zélf te organiseren, heeft hem vaak negatief parten gespeeld. Zijn zorg voor gevelstenen, dit specifieke kleine erfgoed van Maastricht, is echter met zijn heengaan niet verloren gegaan en daar mag hij trots op zijn. Een stichting heeft het belang van zijn jarenlange strijd voor beschrijving, behoud en herplaatsing ingezien en het initiatief met succes voortgezet, mede door een grotere financiële armslag.

In hoeverre zijn pionierswerk op de Algemene Begraafplaats wordt voortgezet en onderhouden, weet ik niet. Worden de graven van verzetsstrijders nog altijd door vrijwilligers schoongemaakt voor hoogtijdagen zoals Dodenherdenking (4 mei) en Allerheiligen (1 november)? Worden er met Allerzielen (2 november) nog steeds door de gemeente bekostigde gele chrysanten geplaatst om die graven te markeren, of de nabestaanden nu in beeld zijn, of niet?

Terugkijkend mag je constateren dat Jef Bartelet in zijn onderwijsjaren een witte raaf was. Hij zag het belang in van ‘levend’ geschiedenisonderwijs en probeerde daarvoor een groter publiek te bereiken: via de kinderen allicht ook de ouders. Hij was in zekere zin de erfgenaam en op kleine schaal de opvolger van M. Schoonbrood en J.S. Grossier, twee docenten die ruim vijftig jaar eerder, in de jaren 1924-1926, voor het onderwijs de twee delen Schetsen uit de geschiedenis van Maastricht en omstreken publiceerden, een nog altijd gezochte, antiquarische uitgave. Vanaf 1981 werd hij langzaam ingehaald door de Stichting Historische Reeks Maastricht, die een andere doelgroep voorstond.

Kleine bibliografie:
1979 – J. Bartelet, Parma: Spieghel der Spaense tyrannye, 1579-1979, (Trajectum, 1), Maastricht. 40 pp., ills., omslagtitel.
1981 – J . Bartelet, Maastrichtse gevelstenen, dl. 1, (Trajectum, 2), Maastricht. 48 blz., ills., omslagtitel.
1981 – J. Bartelet, Maastricht, Geschiedenis van een stad, (Trajectum, 3), Maastricht. 40 blz., omslagtitel. Keerzijde omslag: Van Mosa Trajectum tot Groot-Maastricht: 2000 jaar stadsontwikkeling, Beeldverhaal.
1983 – J. Bartelet, Heiligdomsvaart 1983, (Trajectum, 4), Maastricht. 44 blz., omslagtitel.
1988 – J. Bartelet, Maastrichtse gevelstenen, dl. 2, (Trajectum, 5), Maastricht. 56 blz., omslagtitel.

2014 - Jef Bartelet, Tekens van oorlog en vrijheid, 1940-1945. Omslagtitel: Maastricht, oorlogsgedenktekens; dat hun namen gekend en niet vergeten worden. Uitgave Stichting Vrienden Maastrichtse gevelstenen; geïllustreerd met honderden foto's, 302 blz.

Al deze uitgaven zijn gratis in te zien bij de Stadsbibliotheek Maastricht in het Centre Céramique.