Maastricht in ansichtkaarten

[Breur]

De Reek 1971. Foto: Breur.

[Ingrid M.H.Evers]

Ik geloof dat je gelijk hebt, Toller, dit is het rondeel Haet ende Nijt (Haat en Nijd). Het bewijs zit onder meer in de door jou genoemde restauratie met bakstenen (waar eerder een vierkant mergelblok is weggevallen) en in enkele nog net zichtbare ornamenten van de, aan deze kant (toentertijd) goeddeels door bakstenen vervangen sierlijst.
Inderdaad heeft Schaefer nogal gepoetst in de foto. De oostelijke oever van de Zwanenvijver is een beetje 'opgetrokken, zodat de Sint Pieterskade (de weg naar Poort Waarachtig) en het zwaaigat van het kanaal Luik-Maastricht (nu de vijver met fontein voor het rondeel De Vief Köp) helemaal lijken weggewerkt onder de weinig gedetailleerde bosschages in het midden. Toch is er van beide nog wel wat te zien. Bij vergroting van de foto zie je rechts in het midden een aantal paaltjes op regelmatige afstand van elkaar, het lijken bijna boomstammen. Dat zouden de dikke paaltjes kunnen zijn van het hekwerk langs de (toenmalige) Parkweg langs het kanaal, dus aan de overzijde van het zwaaigat. Ook zie je rechts van de muur van het rondeel (boven de kop van de zwaan) en verder naar rechts wat grijzige strepen: dat is de weggewerkte Sint Pieterskade. Helemaal rechts zijn een paar huizen zichtbaar, op de hoek van Van Heylerhofflaan en Sint Pieterskade. Die twee roze gekleurde rechthoekjes-met-'middenstip' die daar te zien zijn, zijn waarschijnlijk hardstenen ondergevels met kelder-beluchting, zoals je die daar bij veel huizen ziet.

Nu hebben we dus een 'doorlopende' Zwanenvijver op een kaart uit 1913, die je vooral niet al te nauwkeurig moet bekijken. Want dan valt op dat de figuur in het rood, leunend op het hekwerk langs het pad, vlees noch vis is (man? vrouw?), geen gezicht heeft en brood strooit voor watervogels die er niet zijn. Mogelijk is die persoon van een andere foto overgeplakt, of zelfs geheel getekend, waarbij het hoofd geen gelaatstrekken kreeg. De man rechts op het pad, stond waarschijnlijk wel oorspronkelijk op de foto: bij hem is nog iets van een gezicht te herkennen. Op de kaart valt ook op dat de bomen een soort grijze schaduw boven hun kruin hebben. Bij vergroting is duidelijk te zien dat het kleine grijze getekende streepjes zijn, die niet helemaal door de kleurenverf zijn meegenomen.

Goed gezien, Toller, dat dit inderdaad het rondeel Haet ende Nijt is, maar geweldig jammer dat het zo'n gekunstelde afbeelding is geworden en geen opname is van voor 1888.

[Toller]

Ik geef toe dat het perspectief bedrieglijk is, maar het rondeel Haet ende Nijt heeft een heel specifieke bovenkant met sierrand, die bij De Vief Köp ontbreekt.

Hetgeen opvalt aan het rondeel op de ansichtkaart is dat de borstwering bestaat uit iets van rode bakstenen. Vanuit het standpunt van de fotograaf aan de linkerzijde zijn er vele lagen van deze bakstenen op de Naamse steen aangebracht uitlopend naar enkele lagen oostelijk gezien. Ook is een vierkante herstelling van baksteen te zien recht onder de meest rechtse boom bovenop het rondeel, daar waar de lagen baksteen zich vermeerderen.

Op de onderste foto is duidelijk te zien dat de mooie randversiering onder de laagbakstenen ophoudt links op een veelvoud van rijen baksteen. Als je de ansichtkaart met de loep bekijkt dan zie fragmentarisch de versierde rand tot aan veelvoud van rijen baksteen. Met inzoomen op de kaart blijft deze versiering onduidelijk, maar is wel aanwezig. Direct na het einde van de versiering zie je daar onder het vierkante deel bakstenen, hetzelfde op de ansichtkaart.

Vanuit het standpunt van de fotograaf gezien werd de foto van west naar oost gemaakt. We weten dat de muur naar het rondeel Vijf Köppe iets noordelijker afweek, de reden waarom het rondeel de Vijf Köppe niet te zien is. Verder denk ik dat de bossage op de achtergrond geshopt is, want daar loopt normaal de weg naar Poort Waerachtig en daarachter het kanaal Luik naar Maastricht. Dit wilde de fotograaf waarschijnlijk niet laten zien, misschien niet romantisch genoeg?

[Ingrid M.H.Evers]

Weer zo'n mooie ingekleurde kaart. Hij is gelopen en gestempeld in Maastricht op 24-VII-13 3-4N en in Tiel 24-VII-13 1112N. Uitgeverij is: "Kunstchromo N0 278. J.H. Schaefer, Amsterdam".

Schaefer was al omstreeks 1902 actief in Maastricht. 'Kunstchromo' verwijst naar het door hem gebruikte procedé voor kleurendruk. De vroegste kaart van deze uitgever met deze opdruk die ik ken, is gelopen in 1905 en laat 'de waaragtige poort' zien vanuit het zuiden, dus met de Pieterskade. Jouw in 1913 gelopen kaart staat daar haaks op, maar ik kan tot mijn spijt geen direct verband leggen.

[Ingrid M.H.Evers]

Volgens mij is het bastion Haet ende Nyt op de kaart afgebeeld. Dan zou de foto dus gemaakt zijn voor de doorbraak bij Poort Waarachtig.

Als dat eens waar kon zijn, Toller, dan sprong ik een gat in de lucht! Tot nu toe ken ik immers maar een enkele foto van de situatie van voor 1888. Maar ik moet je teleurstellen: we zien De Vief Köp. Ik geef toe dat het perspectief bedrieglijk is, maar het rondeel Haet ende Nijt heeft een heel specifieke bovenkant met sierrand, die bij De Vief Köp ontbreekt. Ze is goed te zien op je recente foto in posting # 41. Dat die rand er ook al zat rond 1900, kun je zien op de in 1905 gelopen ansichtkaart, die je plaatste in posting #15. Maar het meest overtuigt de door Theodor Weijnen in 1870 gemaakte opname van de muur tussen beide rondelen. Zie de uitgave: Geslechte vestingwerken van Maastricht, Maastricht 2005, pag. 13.

Voor de goede orde: Haet ende Nijt en De Vief Köp zijn geen bastions, maar rondelen, al worden deze afgevlakte muurtorens nog steeds geheel onjuist door jan en alleman zo genoemd.

[Toller]

Ik kan mij vergissen, maar was het water voor het bastion Haet ende Nyt niet bekend als de Zwanengracht?

Voor de doorbraak van de walmuur, waardoor Poort Waerachtig ontstond, liep het water door tot voor het Bastion Haet ende Nyt. Maar waar je naar moet kijken zijn de stenen die verwerkt zijn in het bastion van de kaart ten opzichte van de foto.

[Pier]

Volgens mij is het bastion Haet ende Nyt op de kaart afgebeeld. Dan zou de foto dus gemaakt zijn voor de doorbraak bij Poort Waarachtig.

Ik kan deze "gevolgtrekking" even niet volgen.
Ik kan mij vergissen, maar was het water voor het bastion Haet ende Nyt niet bekend als de Zwanengracht?

[Toller]

Volgens mij is het rondeel Haet ende Nyt op de kaart afgebeeld. Dan zou de foto dus gemaakt zijn voor de doorbraak bij Poort Waarachtig.


Rondeel Haet ende Nyt 2015

[Toller]

Weer zo'n mooie ingekleurde kaart. Hij is gelopen en gestempeld in Maastricht op 24-VII-13 3-4N en in Tiel 24-VII-13 1112N. Uitgeverij is: "Kunstchromo N0 278. J.H. Schaefer, Amsterdam". Verder is de kaart ingedeeld met links een leeg schrijfgedeelte en rechts de al bekende regels waar de adressering op kwam te staan.

[Ingrid M.H.Evers]

Prachtige foto, Toller. En nu blijkt ook de reden voor de kleurtjes op je prentbriefkaart: er waren bij De Reek aan de top enkele lagen baksteen gebruikt en elders breeksteen en graniet. Dat wilde men een beetje benadrukken.

[Toller]

Op de achterzijde van de kaart staat voor de tekst "N.V." 10. De Canadassen zijn volgens mij verleden tijd

[Ingrid M.H.Evers]

De NV Luxe Papierwarenhandel, voorheen Roukes & Erhardt is in de jaren 1920 actief in Maastricht. Een kaart met exact dezelfde foto-opname, maar dan in zwart/wit, ken ik uit 1924; die draagt het nummer '341'. Het onderschrift luidt: 'Maastricht. Oude Omwalling met het nieuwe park'. Het betreft dus een 'oude' kaart, die men heeft laten inkleuren en een nieuwe naam heeft gegeven. Daarmee gaan we, wat betreft de datering van deze prentbriefkaart, richting 1930. Interessant is de vraag, of de ingekleurde kaart eveneens het nummer 341 draagt.

De druktechnieken zijn inmiddels weer vooruit gegaan en de inkleuring van de kaart is een stuk professioneler dan die van het park in posting # 29. Een heel aantrekkelijk plaatje van de stadsmuur, met links nog net zichtbaar de rechter aanzet van de sluis van waterpoort De Reek. Dat rood is natuurlijk artistieke vrijheid geweest van de uitgever, die ossebloedkleur is nooit toegepast op de stadsmuren. De okerkleurige basis van het volgende rondeel kan met een beetje goede wil verwijzen naar een mergelstenen opbouw. De 'witte' muur daarboven zou dan gebouwd moeten zijn van graniet. Het is een feit dat een enkel rondeel van de stadsmuur niet geheel is opgetrokken uit mergelsteen, maar ik denk dat we ook hier de artistieke hand aan het werk zien.

Rechts op de achtergrond zijn enkele gebouwen zichtbaar van de Tapijnkazerne, die tegenwoordig ook weer te zien zijn, maar decennia lang afgedekt werden door de beplanting. Zouden er tegenwoordig nog steeds wat van die canadassen (populieren) staan?

[Toller]

Een mooie ingekleurde kaart. De kaart is niet gelopen en op de achterzijde staat 'N.V. Luxe Papierwarenhandel v/h Roukes & Erhart, Baarn'

[Ingrid M.H.Evers]

Krapohl 12473 is dus een zicht op de brug naar het westen, naar de stad toe. Waarschijnlijk heeft Krapohl enkele kaarten tegelijk uitgebracht. Nr. 12472 is namelijk een zicht op de brug vanuit het zuiden, dus vanaf de Maas genomen.

De kaart van Glückstadt & Münden (Maasbrug, richting Wyck) heeft een gecombineerd nummer op de voorzijde staan. En omdat zij een ongedeelde adreszijde heeft, dateert zij van voor 1905.

[Toller]

Hartstikke bedank voor de heldere uitleg.

De achterste zijde van de onderste kaart staat alleen maar vetgedrukt "BRIEFKAART" de eerste regel begint met "AAN" gevolgd door een tweede regel. Verder staan er geen cijfers of letters aan de achterzijde.
De bovenste kaart heeft een gesplitste achterzijde met een adres- en een tekstruimte. Rechts onderaan staat het nummer "12473"