Jan van Steffeswert en de rauwe werkelijkheid...

[Ingrid M.H.Evers]

Ook interessant om te lezen dat zoon Aert samen met zijn vrouw Greet in 1534 gevangen was genomen. Hij wordt niet genoemd in de lijst van terechtgestelden. Over zijn lot kunnen we alleen maar speculeren. In de gevangenis omgekomen? Zijn geloof afgezworen en daarna, zoals zovelen, gevlucht? De kans is klein, maar wie weet duikt zijn naam nog een keer in een of ander archief op.

Ik heb hem even opgezocht bij Bax. Deze citeert uit de protestantse kerkeraadsnotulen:

' "Aangaande Aert Bildesnider en zijn vrouw (dese Grietchen) - buren van de kettersche familie Lepelmakers bij de moutmolen (...) vernemen wij, door eenige getuigen, dat zij "achter hoen huysche gaen wanne datmen dat heylich sacrament voer hoen huysche dreicht." '
(dat wil zeggen: Zij lopen naar hun achterhuis, als aan de voorkant over de straat een priester met bellende misdienaar passeert, die de heilige eucharistie bijvoorbeeld naar een zieke brengt).

En uit de Raadsverdragen van dat jaar (28 september) citeert hij:
'De kosten van Grietchens terechtstelling ("drie gulden acht stuver current") heeft men van het bij haar gevonden (weinige) geld niet willen afhouden, maar om Gods wil aan haar zuster gegeven, "tot onderholdinge der selver Greetchen sueckenden (= "zuigend") kintgen.'

Ook bij Bax is verder niets over Aert Bildesnider te vinden. Het lijkt erop dat zijn vrouw de nauwe relatie met de ketterse prediker Hendrik Rol fataal is geworden, maar dat hij de dans ontsprong.

Lit.:
W. Bax, Het protestantisme in het bisdom Luik en vooral te Maastricht. Maastricht 1941, dl. I. 1505-1557, p. 98-99 en noot 5 op p. 98.

[El Loco]

Dan doen we dit:

Ah, da's mooi, Breur. Jan Bildesnider vs. Ghielis Smetz dus. Vermeld op 5 september 1537.

Ook interessant om te lezen dat zoon Aert samen met zijn vrouw Greet in 1534 gevangen was genomen. Hij wordt niet genoemd in de lijst van terechtgestelden. Over zijn lot kunnen we alleen maar speculeren. In de gevangenis omgekomen? Zijn geloof afgezworen en daarna, zoals zovelen, gevlucht? De kans is klein, maar wie weet duikt zijn naam nog een keer in een of ander archief op.

[Breur]

Sorry, ik krijg het niet goed, dit keer.

Dan doen we dit:

[El Loco]

Sorry, ik krijg het niet goed, dit keer.

Het is wat klein, maar toch nog net te lezen, Ingrid. Te Poel gebruikt min of meer dezelfde formulering als Moers: "overleden in of niet veel later dan 1537". Jammer dat we niet komen te weten wat er in 1537 over Jan van Steffeswert en Chielis Suetz(?) wordt vermeld.

[Ingrid M.H.Evers]

Sorry, ik krijg het niet goed, dit keer.

[Ingrid M.H.Evers]

Waar Te Poel deze aanzienlijk latere datum op baseert is onduidelijk. Onderzoek van Jef Moers? Ik heb een en ander ook aangepast op Wikipedia. Dank voor de tip!

Ik vermoed dat Te Poel vaart op het kompas van Jef Moers, die in 2020 een boek uitgaf met de titel De gouden decennia der stad Maastricht, 1470-1530.
Bijgaand een schermopname van de pagina over Jan van Steffenswert.

[burgemeester]

[El Loco]

Hey burgemeester, interessant dat je dit draadje oprakelt. Ik geloof niet dat het archiefonderzoek van Jef Moers tot een artikel heeft geleid. Wel is het opvallend dat Peter te Poel in zijn meest recente publicatie over Van Steffeswert als sterfdatum "1539 of later" aanhoudt. Ook de RKD-database vermeldt dat nu, onder verwijzing naar Te Poel (2020). In eerdere publicaties gaf Te Poel nog als sterfjaar "1525" of "na 1530". Waar Te Poel deze aanzienlijk latere datum op baseert is onduidelijk. Onderzoek van Jef Moers? Ik heb een en ander ook aangepast op Wikipedia. Dank voor de tip!

[burgemeester]

Vandaag bezocht ik het Bonnefantenmuseum en zag daar het prachtige beeldje uit buxushout van een voorname dame. Dit beeldje is aangeschaft bij de Tefaf van 2020. Peter te Poel en Arnold Truyen bleken hun gewicht in goud waard. Te Poel schreef het beeldje toe aan Steffeswert (de kunsthandelaar dateerde het vroeg 17de eeuws Duits). Truyen ontdekte vervolgens de signatuur, na grondige schoonmaak, verscholen aan de achterkant. Wat een juweeltje. Wat een verhaal.

En dat brengt me weer bij mestreechonline. Waar is dit artikel van Jef Moers en Te Poel verschenen? Ik zou het graag lezen; wellicht staat al elders op dit fantastisch forum een verwijzing. Want wanneer stierf onze Jan nu? Bij het nieuwsbericht betreffende de aankoop van het beeldje van L1 wordt het sterfjaar van 1530 genoemd. De doorgaans goed ingevoerde schrijver op wikipedia houdt het op 1531. Daarmee zou van Steffeswert de executie van zijn schoondochter (1534) niet meegemaakt kunnen hebben.

[El Loco]

Overigens is dit geen bronzen beeld, maar gemaakt van - naar ik meen - cement (zie ook de ijzeren pen die zichtbaar is bij de knie).

Dan zal het wel gips zijn. Kan natuurlijk een afgietsel van een ander corpus zijn, dat Eyck als tekenvoorbeeld gebruikte.

[burgemeester]

Ik heb het even nagevraagd: het beeld is inderdaad afkomstig uit de nalatenschap van Ch. Eyck en heeft waarschijnlijk gediend ter decoratie. Het is niet van zijn hand en is van gips. Het beeld staat buiten in de kou, dooe een combinatie van vriezen en dooien wordt het steeds slechter.

Ik heb toch maar even gevraagd of het niet naar binnen kan (blijft toch een sjoen beeld, he!).

[El Loco]

Zou op zich gekund hebben want dat corpus (toegeschreven aan Jan van Steffeswert) bevindt zich al sinds 1916 in de LGOG-collectie, dus Eyck zal het zeker gezien hebben. Hij had na de oorlog zelfs korte tijd zijn atelier in hetzelfde gebouw, waar een paar jaar later het Bonnefantenmuseum in zou trekken.

Maar hoe dan ook, een 'namaakje' vind ik het sowieso niet, de kromming van het lichaam is niet dezelfde, de detaillering is minder (ook niet gek als je bedenkt dat Eyck's corpus in brons (?) gegoten is) en - 't is lastig te zien op deze foto's - ik zie bij Eyck toch niet diezelfde desolate expressie die ik bij de Bieldesnider wel zie...



Maaruh, wat doet dat beeld daar op dat stoepje? 't Is toch nog altijd een Eyck...

[burgemeester]

Even terzijde. Onderstaand beeld is naar verluid afkomstig uit het atelier van Ch. Eyck (heeft gediend als decoratie). Is dit een namaakje van dat fantastische houten beeld dat hangt in het Bonnefanten van Van Steffeswert? Was glauben sie?

[El Loco]

Jan van Steffeswert wèl getuige van verbranding schoondochter

De heer Jef Moers liet mij in een telefoongesprek weten dat archiefonderzoek heeft uitgewezen dat Jan van Steffeswert kort ná de terechtstelling van zijn schoondochter Greetchen is overleden. Schokkend dat een van Maastrichts beroemdste zonen aan het eind van zijn leven zoiets heeft moeten meemaken. Met die gebeurtenis in het achterhoofd, is het moeilijk nog onbevangen naar het Marianum in de Dom van Aken, één van zijn meesterwerken, te kijken:


1524: Marianum Dom v. Aken. 1534: verbranding Greetchen Bildesnider (geen historische afbeelding)

Jef Moers heeft uitgebreid archiefonderzoek gedaan naar alle familieleden die als 'Bildesnider' werden aangeduid en zal hierover binnenkort publiceren (ik meen dat hij zei, in samenwerking met Peter te Poel). Het belooft een belangrijke publicatie te worden, waarin de periode rond 1500 belicht zal worden als een bloeitijd voor de kunsten in Maastricht, die met de geloofsvervolgingen abrupt ten einde kwam.

[Breur]

Uit het land van mijn voorouders.

O.a. pastoor À Tilia noteert de bijgevoegde feiten.

Hij geldt als zeer betrouwbaar. Al deze genoemde personen hebben echt bestaan en ook de genoemde locaties bestaan. Dit is door mijn geverifieerd tijdens het onder zoek naar mijn voorouders.

Bron:

P. J. Debouxhtay en F. Dubois: Histoire de la Seigneurie de Nivelle-sur-Meuse et de L’ancienne paroisse de Lixhe - Luik 1935.

Opmerking: Joannes Balduini a Tilia (de Thioux) was pastoor van Lixhe van 1608 tot in 1622. Januari 1608 neemt hij zijn intrek in de de pastorie, maar zoals toentertijd gebruikelijk, ging de benoeming pas in op 24 juni - het feest van Joannes de Doper- en ontving hij vanaf deze dag de inkomsten hieruit voortvloeiend. Voorheen had hij, vanaf juli 1599, in de parochie Jupille gedurende 9 jaren de functie van kapelaan en schoolmeester vervuld. Hij was afkomstig van Izier (Luxemburg). Zelf vermeldt hij op 30 oktober 1622 "moy A. Tilia curé, absent et célébrant à Hermalle". Hij treft zijn pastorie geplunderd aan. Troepen van de Prins van Oranje, de Prins van Saksen en de Prins van Holstein zijn in dit gebied gelegerd; zoals gewoonlijk worden de plaatselijke bewoners slachtoffer door inkwartiering, plundering en vernieling. Jean-Bauduin werd benoemd tot pastoor van Hermalle-sous-Argenteau, waar hij overlijdt op 10 juni 1631. Hij was van het dak van de kerk gevallen! Hij wordt opgevolgd door Nicolas Oranus vanaf 13 september 1624. Deze overlijdt aan de pest te Lixhe op 5 oktober 1635. Reeds eerder, 26 februari 1617 was de moeder van Jean-Bauduin a Tilia - Marie Marchand - eveneens aan de gevolgen van de pest overleden. Joannes Lassaux was pastoor van Haccourt en was zijn vervanger omdat A Tilia "confratre absent" was. Het waren dus roerige tijden in 1622 rondom Lixhe (1609-1621 Twaalfjarig Bestand).