Een nationaal heksenmonument in Maastricht?

[Ingrid M.H.Evers]

In De Limburger van vandaag (11 april 2024) wordt melding gemaakt van de oprichting van een nationaal heksenmonument. Het is niet onmogelijk dat dit wordt geplaatst in Roermond en dat heeft een reden. In de jaren 1613-1614 zijn in Roermond de doodvonnissen bekrachtigd van 64 personen, omwille van een beschuldiging van toverij: 63 vrouwen en één man, de zogenaamde 'vaendrager' of heksenmeester Jan van Ool. Een deel van hen kwam uit Roermond en directe omgeving. Andere 'toverssen' waren afkomstig uit het verdere Overkwartier van Gelder, maar de vonnissen in die regio's moesten worden bekrachtigd door het hoofdgerecht in Roermond. Vandaar dat in de wandeling wordt gesproken van '64 heksen en tovenaars terecht gesteld in Roermond'.
De herinnering daaraan wordt levend gehouden door een bewaard gebleven pamflet, waarin een en ander sensationeel werd beschreven. Deze 64 'heksen' hadden tezamen meer dan 600 'onnoosele jonge kinderkens', meer dan 400 oude lieden en meer dan 6.000 beesten 'dood betovert'. Tevens hadden zij ook nog 50 morgen (hectaren) akkerland en 200 boomgaarden onvruchtbaar gemaakt.

Het was natuurlijk nogal bijzonder: 64 heksen/tovenaressen 'op één plek' verbrand, 'alle dagen twee'! Dan zouden er dus 32 dagen lang (zon- en feestdagen incluis) brandstapels hebben moeten oplaaien ergens op een plek achter de huidige Kapel in het Zand. En dat in een periode dat de vervolging van 'heksen' al enigszins op zijn retour begon te raken. In de Republiek ('oonder in Holland') waren al maatregelen genomen om dergelijke processen niet ontvankelijk te verklaren en om te buigen naar smaadprocessen, waarbij dus (omgekeerd) de beschuldiger kon worden gevonnist en de doodstraf niet meespeelde. In 1596 verklaarde de universiteit van Leiden (toen onze enige universiteit) al de waterproef als bewijsmiddel ongeldig en verboden. En in 1610 bracht de advocaat Jacob Cats het laatste wettelijk gevoerde 'heksenproces' in de Republiek tot vrijspraak. Maar in de Generaliteitslanden (waaronder Limburg) duurden de heksenwaan en de beschuldigingen langer voort. Het laatste aangespannen proces in Limburg was in feite een smaadproces wegens belastering van de goede naam en faam, al eindigde het na maanden traineren met de 'zelfmoord' van de beschuldigde 'heks' in het gevang. Het speelde zich af in de vrije heerlijkheid Limbricht, waar het Duitse rijksrecht gold (1670).

In De Limburger wordt de Roermondse Galgenberg genoemd als mogelijke plaats voor het monument en dat is logisch, want daar is zeker een aantal beschuldigden dat onder tortuur had bekend, in 1613-1614 aan zijn eind gekomen. Een deel kwam echter, zoals hierboven al vermeld, uit andere plaatsen van het Overkwartier, bv. Swalmen, Wassenberg en Stralen (nu dus deels Duitsland). Zij zijn daar na bevestiging van het vonnis door de Roermondse rechtbank ook terecht gesteld. Deze processen zijn tien jaar geleden uitputtend uitgezocht en beschreven door Gerard van de Garde, verbonden aan het Gemeentearchief Roermond en het in de Neerstraat gevestigde Historiehuis (zie 'literatuur').

Van de Garde zegt vandaag in De Limburger te weten dat er al twee belangrijke concurrenten zijn voor Roermond. Oudewater doet mee als locatie van de bekende heksenwaag (die geen enkele functie heeft gehad tijdens de heksenprocessen in Nederland, maar wel een rol speelde bij smaadprocessen en voor beide in het buitenland). Naast Oudewater is ook de plaats Almen (gemeente Lochem) in de race, als zijnde de 'plaats waar in 1472 de eerste vrouw in Nederland, die van hekserij werd beschuldigd, werd verbrand.'

Tja, daar gaat men met het Hollando-centrische denken weer eens de mist in. Het vroegst bekende doodvonnis wegens waarzeggerij en toverij is namelijk uitgesproken in Maastricht. Al in het tweede decennium van de veertiende eeuw zijn er in Maastricht personen beschuldigd van toverij. Wij weten van een onbekend gebleven persoon, die in 1316 werd beschuldigd van kwaadaardige toverij en in 1319 van ene Christina de Heydele, incantatrix warsegerse. Beiden werden voor altijd (honderd jaar en een dag) verbannen uit de stad. Een eeuw later volgde het eerste doodvonnis. Dat werd in 1413 uitgesproken over ene Lijse van den Rave; zij werd schuldig bevonden aan kwaadaardige toverij en verwezen naar de brandstapel.
Dat proces speelde dus bijna zestig jaar eerder dan het proces in Almen. Conclusie: Almen zou moeten afvallen in deze 'race': ze waren daar een beetje te laat voor de 'titel'.

Ik pleit er hier overigens niet voor om het nationaal heksenmonument daarom in Maastricht te doen plaatsen. Maastricht heeft weliswaar tussen de vijftiende en de zeventiende eeuw tientallen doodvonnissen uitgesproken tegen 'heksen' en tooverssen, maar als symbool voor de gevolgen van heksenwaan en de toepassing van de pijnbank als middel tot 'waarheidsvinding' heeft mijns inziens Roermond de beste papieren. Temeer daar de plaatsen van terechtstelling in Maastricht ook niet meer zichtbaar zijn. Ze zijn verdwenen onder nieuwbouw: in Wyck ' 't Siecken' (nu AH in Scharn) en in Maastricht de Dousberg (nu bungalowpark). De enkeling die op het Vrijthof het leven liet, telt niet mee als zuiver toverijproces: daarin speelden andere misdaden in mee.


Literatuur:
* Marijke Gijswijt-Hofstra en Willem Frijhof, Nederland betoverd. Toverij en hekserij van de veertiende tot in de twintigste eeuw. Amsterdam (De Bataafse Leeuw), 1987. Bevat een lijst van toverijzaken en -processen, pp. 332-341 (feitelijk ongepagineerd). Bevat hoofdstukken gewijd aan Limburg (Roermond en Maastricht) en Brabant (Peelland).
* Gerard van de Garde en Charlotte Ruys, 'Kroniek van het "heksenjaar" 1613-1614', in: Spiegel van Roermond 22 (2024) pp. 96-135.
* G. van de Garde en E.H. Ruijs-Janssen, 'Balans van het "heksenjaar" 1613-1614', in: Spiegel van Roermond 23 (2016) pp. 108-127.

[Ingrid M.H.Evers]

Ik kreeg een tip uit Roermond: er bestaat een website voor dit gewenste heksenmonument: https://www.nationaalheksenmonument.nl/. En wie staat er als oudste/vroegste ter door veroordeelde 'heks' vermeld? Lyse van den Rave uit Maastricht (1413). Dus die website heeft zich verdiept in de literatuur en in Almen/Lochem hadden ze beter kunnen weten.

[Pier]

In De Limburger van vandaag (11 april 2024) wordt melding gemaakt van de oprichting van een nationaal heksenmonument. (..).

Volgens mij staat dit niet in de Maastrichtse editie van DDL van 11 april 2024, of lees ik - zelfs na 4x doorbladeren - over dit artikel heen

Maar dit geheel terzijde!
Wat een geweldige posting

Ik heb eigenlijk nooit zo diep stilgestaan bij de heksenverbranding, laat staan bij het lot van Lyse van den Rave in Maastricht in 1413!
Indrukwekkend de website over het nationaal heksenmonument met daarin de namen van vele veroordeelde heksen! De lijst is, zoals de site vermeldt, niet geheel compleet.
Wel schijnen in Roermond de meeste heksen - 89 om precies te zijn - te zijn geexecuteerd.
Bijna 3x zoveel als de nummer 2, Groninger Ommelanden.

[Antonius]

Hoe ontdek je dat iemand een heks is?
strikvraag
Monthy Python
https://youtu.be/yp_l5ntikaU

[Ingrid M.H.Evers]

Volgens mij staat dit niet in de Maastrichtse editie van DDL van 11 april 2024, of lees ik - zelfs na 4x doorbladeren - over dit artikel heen

Ik heb geen idee, Pier. Ik las het artikel op de webpagina van De Limburger en een nadere aanduiding kon ik toen niet vinden. Ik heb het nog even opgezocht via Google, het artikel is hier te vinden: https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240411_93629559. Als je een abonnement hebt, kun je de link waarschijnlijk wel openen.
Een bevriende boekhandelaar stuurde me vanochtend een mailtje, dat het artikel vandaag op de Regiopagina Midden-Limburg staat: zelfde tekst, maar zonder de inspirerende illustraties.
Dat is wel een beetje jammer, want ik heb gisteren bovenstaande MO-posting doorgezonden aan De Limburger, en van de journalist (Hans Kraus) een bedankje terug gekregen. Tja, of men er nog iets mee gaat doen? Vermoedelijk niet. Echt belangrijk is het ook niet, behalve dat de tekst van het artikel lijkt te suggereren dat Gerard van de Garde die Maastrichtse processen niet kende. Dat is onjuist, hij is daar al jaren bekend mee.

[Ingrid M.H.Evers]

Hoe ontdek je dat iemand een heks is?
strikvraag Monthy Python https://youtu.be/yp_l5ntikaU

Zoals altijd bij Monty Python: very funny, Antonius, en niet slecht gedaan. Maar als je je zoals ik jarenlang hebt bezig gehouden met werkelijk gebeurde 'heksen'-processen en er in het begin maanden over hebt gedaan om aan de onmacht van de beschuldigde, de 'bewijsvoering' door het gerecht en het geweld van de tortuur te wennen (en beter te slapen), blijf ik er, zelfs na zoveel jaren en zelfs met een ironisch bedoelde visualisatie, moeite mee hebben.

[Ingrid M.H.Evers]

Het proces Elisabeth Rijthoven (1612)

Wie zo'n proces eens van begin tot einde in de originele stukken wil volgen, kan terecht bij de zaak van Elisabeth Rijthoven. Ze was 'neet vaan hei' (altijd een bedenkelijke achtergrond), werd door de zoon van een bierbrouwer op de Grote Gracht beschuldigd dat zij hem ziek getoverd had omdat hij haar wat onheus had toegesproken, waarna hij te bedde zou zijn geraakt en uiteindelijk zijn overleden. Bij een later ontstaan gerucht werd zij 'geapprehendeerd' en in het gevang gezet. Ze was de echtgenote van een schedenmaker (voor messen, rapieren, zwaarden en dergelijke) uit Luik. Ze waren om beter de kost te kunnen verdienen verhuisd naar Tongeren en daarna naar Maastricht. Na een slepend proces (er moesten onder andere inlichtingen worden ingewonnen in Luik en Tongeren) werd zij uiteindelijk schuldig bevonden aan de dood van de brouwerszoon en aanvullende 'misdaden'.

Na een vijfde getuigenverhoor à charge en een tweede 'pijnlijk verhoor' bekende Elisabeth dat zij op het gras bij de poel voor de bak van de Sint-Servaasfontein op het Vrijthof 'vleselijke conversatie' (seksuele gemeenschap) had gehad met haar persoonlijke duivel Hansken. Ook noemde zij een vrouwtje dat bij de heksendans aanwezig zou zijn geweest, welke beschuldiging ze later 'buiten pijn ende banden' introk. De rest bespaar ik u. Ruim vier maanden na haar in hechtenisneming in begin april werd Elisabeth Rijthoven op 19 juli 1612 veroordeeld en na te hebben gebiecht en de absolutie te hebben ontvangen van haar biechtvader diezelfde dag bij de galg op 't Siecken in Wyck aan een staak gewurgd en daarna 'tot polver verbrant'.

Haar dochters kregen op paasavond 6 april 1613, een jaar na haar terechtstelling, met toestemming van de schepenbank zes afschriften van onderstaand briefje van de secretaris van de schepenbank, om te tonen aan de twee burgemeesters van de stad en de pastoor van de Sint-Janskerk. De tekst vermeldde, dat hun moeder hen had vrijgepleit van enige betrokkenheid bij haar 'misdaden' en dat zij dus vrij van toverij waren. Dat was belangrijk voor hun toekomst. Jonge vrouwen die verkering kregen en waarvan de moeder of grootmoeder bekend stond als zijnde ooit beschuldigd van, of veroordeeld wegens toverij, konden dat huwelijk daarna wel vergeten. Of het was voldoende grond om haar zelf voor het gerecht te brengen, als zij van slechte naam of faam waren.

Ick, onderschreven secretaris, attestere dat Elysabeth Rhythoven in hare confesse ende belyden niemanden van haere kinderen, noch oijck haren man, bedragen oft belastert en heeft van eenige plichticher oft quade wercken ende met goeden berouwe ende leetwesen gestorven ende ter doot gegaen is, overmits [conform] heeren schepenen vonnis op ende over haar gegeven den 19 july 1612, tot Maestricht.
[getekend:] Verheyen.

Literatuur:
Ingrid M.H. Evers, 'Een Maastrichts heksenproces in 1612; bronnenuitgave met commentaar', in: Publications (PSHAL) 120 (1984) pp. 201-244.

Nota Bene:
Het is tamelijk zeldzaam een compleet dossier van een toverijproces aan te treffen in de archieven. Dat van Elisabeth Rijthoven is door mij getranscribeerd (in de originele taal uitgeschreven) en gepubliceerd. Het is enige tijd gebruikt bij HOVO-cursussen Rechtsgeschiedenis. Het vroegmoderne taalgebruik is voor een Maastrichtenaar goed te volgen.
De 'Publications' is het Jaarboek van Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap (toen nog uitgebracht onder de deftige Franse titel) en gratis in te zien in de Stadsbibliotheek (Centre Céramique).

[Ingrid M.H.Evers]

Ik heb eigenlijk nooit zo diep stilgestaan bij de heksenverbranding, laat staan bij het lot van Lyse van den Rave in Maastricht in 1413!
Indrukwekkend de website over het nationaal heksenmonument met daarin de namen van vele veroordeelde heksen! De lijst is, zoals de site vermeldt, niet geheel compleet.

Die lijst is niet alleen niet compleet, omdat de archieven niet compleet zijn, of nog niet volledig zijn geïnventariseerd, maar omdat de lijst alleen processen vermeldt die leidden tot een terechtstelling.

Dat is een jammerlijke omissie, want een vonnis tot bijvoorbeeld levenslange verbanning was intrinsiek even erg. Jawel, men had het er min of meer levend van afgebracht, maar waar moest men dan heen? Naar familie in een van de dorpen in de omgeving? Als die haar accepteerde, was er misschien een kansje, mits ook het dorp dat accepteerde. Maar wat moesten anderen? De sociale controle was groot in de toen vaak kleine gemeenschappen. Wie 'neet vaan hei' was, was in feite vogelvrij. Alles wat er mis ging in een dorp (misoogsten, hagelslag, door bliksem ontstane brand, veeziekten, een muizen- of hamsterplaag, een kind hebben aangeraakt dat daarna aan een kinderziekte overleed, iemand in zijn gezicht hebben 'geblazen' of gehoest, die daarna pokken kreeg en stierf), dat alles was de schuld van de buitenstaander. Wie zich ergens wilde vestigen en geen 'attestatie' kon laten zien (bewijs van goed gedrag, uitgeschreven door een vroegere pastoor), was suspect. Wie zich na jaren buiten gesloten te zijn geweest, uit wanhoop toch in de stad waagde, kon alsnog worden opgepakt en geëxecuteerd.

Een tweede reden waarom de lijst niet compleet is, is dat het vonnis vaak niet bekend is. Zo ken ik tal van Limburgse zaken en processen die niet in de lijst van het nationaal heksenmonument vermeld worden, bv. drie processen in Thorn. Er is wel sprake van een tot een proces leidend onderzoek, maar de afloop is niet bekend bij gebrek aan processtukken of stadsrekeningen. Persoonlijk vond ik de proceskosten wegens tortuur en terechtstelling van Maastrichtse processen terug in de rekeningen van de Brabantse schout, in het Algemeen Rijksarchief van België te Brussel, maar dat was echt een gelukstreffer. Het ging dan om de kosten voor bijvoorbeeld de bekers wijn voor de schepenen tijdens hun zittingen, voor de gevangenbewaker (het levensonderhoud moest betaald worden door de gevangene zelf, c.q. door haar familie), voor het loon van de beul en zijn helpers tijdens tortuur en terechtstelling, voor de opgeroepen biechtvader, voor het hout van de brandstapel. Dat laatste kwam uit de Ardennen; alleen eikenhout was er goed voor, want dat brandde langer en beter dan naaldhout. Het kost wat tijd om een mensenlichaam, dat voor zestig procent uit water bestaat, 'tot polver' te verbanden.

Een derde reden is de hebberigheid van archiefbezoekers. De historicus Régis de la Haye vond jaren geleden enkele heksenprocessen die in Eijsden speelden in de familie Rutten. Hij publiceerde daarover in het familietijdschrift Marutgen. Toen ik de originele stukken wilde inzien bij het toenmalige Rijksarchief in Limburg (nu: HCL), bleken ze niet meer aanwezig te zijn, zodat ik als onderzoeker niet dieper in de procesgang kon duiken. Ongetwijfeld gestolen door een fanatieke genealoog, en voor altijd verloren voor de wetenschap.

Nog altijd lopen de archieven het risico op die manier stukken te verliezen, maar sinds de jaren 1980 zijn de beperkingen voor bezoekers wel wat minder geworden. Kostten fotokopieën eertijds een tijdlang zelfs tot zeventig cent per stuk, nu is dat een stuk minder. Mocht men voorheen in de studiezaal geen foto's maken en deze moeten bestellen, tegenwoordig knipt eenieder er met zijn mobiele telefoon ongestoord op los. Zelf in het eigen familiearchief een origineel document hebben blijft waarschijnlijk begeerlijk, maar ik heb de indruk dat de verleiding minder groot is nu men zelf opnamen mag maken. Ik geloof ook dat er nauwelijks nog plaatjes uit bibliotheekboeken worden geknipt, om een 'scriptie' voor de middelbare school te verluchten. Daar hebben de scholen zeker aan bijgedragen.

[Pier]

Ik heb geen idee, Pier. Ik las het artikel op de webpagina van De Limburger en een nadere aanduiding kon ik toen niet vinden. Ik heb het nog even opgezocht via Google, het artikel is hier te vinden: https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240411_93629559.
(..)

Het bewuste artikel staat vandaag, 12 april 2024, wel gewoon in DDL, tenminste de editie Maastricht-Heuvelland.
Je was gewoon je tijd een beetje vooruit..... een leuke en handige eigenschap voor een historicus

[Antonius]

Zoals altijd bij Monty Python: very funny, Antonius, en niet slecht gedaan. Maar als je je zoals ik jarenlang hebt bezig gehouden met werkelijk gebeurde 'heksen'-processen en er in het begin maanden over hebt gedaan om aan de onmacht van de beschuldigde, de 'bewijsvoering' door het gerecht en het geweld van de tortuur te wennen (en beter te slapen), blijf ik er, zelfs na zoveel jaren en zelfs met een ironisch bedoelde visualisatie, moeite mee hebben.

Ik begrijp dat je er moeite mee hebt. Mijn excuus beste Ingrid.
Het was ook zeker niet bedoeld als grap ten koste van haar slachtoffers en die heksenvervolgingen.

Er waren in de negentien zestiger jaren ook "nog steeds" dergelijke aantijgingen uit de gegoede burgerij jegens vrouwen van lichte zeden die de derde fase van syfilis hadden.
Hetgeen niet wil zeggen dat die ziekte de reden was bij andere vervolgingen van vrouwen als heks maar die gewoon verlicht van geest en overtuiging waren. Iets wat de maatschappij toen niet accepteerde. De kerk heeft er heel veel mee te maken gehad met die moord van vrouwen. Ondanks dat Jezus anders predikte.

[Ingrid M.H.Evers]

Ik begrijp dat je er moeite mee hebt. Mijn excuus beste Ingrid. Het was ook zeker niet bedoeld als grap ten koste van haar slachtoffers en die heksenvervolgingen.

Excuses zijn echt niet nodig, Antonius en eerlijk gezegd: Monthy Python is gewoon goed. Dat ik er persoonlijk wat moeite mee heb, komt gewoon doordat ik er zo diep ingezeten heb.

... vervolgingen van vrouwen als heks maar die gewoon verlicht van geest en overtuiging waren.

Werkelijk, dat heeft in die tijd nooit gespeeld. Ik ken tenminste geen enkele zaak met een dergelijke achtergrond. Dit idee stamt uit de romantische negentiende eeuw en de tweede golf van de emancipatorische vrouwenbeweging (feminisme) in de jaren 1960-1970 en is opgepakt door de antropologie. De huidige kringen van heksen en tovenaars, zoals ze onder meer in Engeland bestaan, hebben een heel andere achtergrond dan de oorspronkelijke processen.

De kerk heeft er heel veel mee te maken gehad met die moord van vrouwen. Ondanks dat Jezus anders predikte.

Je zult het misschien niet geloven, maar dat is - afgezien misschien van Italië en het Iberisch schiereiland waar ik niet thuis ben - niet juist. De Kerk speelde in West-Europa geen directe rol, maar juridische, medische en religieus getinte boekuitgaven en pamfletten wel. De grootste schuld ligt bij degenen die dergelijke literatuur interpreteerden en geloofden, merendeels 'geleerde' (universitair opgeleide) advocaten, en de stedelijke of landelijke rechtbanken, al dan niet bijgestaan door de advocaten in hun midden, of die zij consulteerden. En bij degenen die hun landsheren waren en de wetgeving die zij hanteerden, inclusief het soms ongebreidelde toepassen van tortuur, om een bekentenis te krijgen. Maastricht schipperde tussen het Luikse en Brabantse recht, al was de Luikse medeheer een bisschop en de Brabantse een hertog. Het was sinds 1534 autonoom in zaken van ketterij (waar toverij onder viel) en bezat zijn eigen gerechtelijke regels, die in 1542 door beide heren bekrachtigd werden.

In de Vrije Heerlijkheden, waarvan er tientallen waren in de beide Limburgen (bv. Pietersheim, Gronsveld, Wittem, Limbricht, Thorn) gold het Duitse Rijksrecht in de vorm van de strenge Cautio Criminalis van Karel V (1532) en de Criminele Ordonnantiën van zijn zoon Filips II (1570). Andere plaatsen gingen uit van het landrecht van de aldaar heersende landsheer, al dan niet met een katholieke of protestantse achtergrond: de graven van Loon, de hertogen van Gelder (Roermond viel onder het Gelders Landrecht) of van Kleef, om er enkele te noemen. Directe inmenging van de kerk was ook niet mogelijk: de officiaal (kerkelijke rechter) van de bisschop van Luik had geen rechtsmacht in 'kapitale' zaken (zaken die tot lijf- of doodstraf zouden kunnen leiden) en moest eventuele aantijgingen overdragen aan het plaatselijke, wereldlijke gerecht, zonder er verder invloed op te hebben. Maar ook voor de wereldlijke rechtbank was hekserij een halsmisdaad, omdat het omgaan met de duivel in feite godslastering en afvalligheid van het geloof beduidde. En dat viel onder het crimen laesae majestatisch, ofwel majesteitsschennis, in dit geval van God.

Om een concreet geval te noemen kom ik terug bij Elisabeth Rijthoven. Volgens het Maastrichtse recht stond hekserij 'tot straeve ende correctie van den ordinaris regter alhier'. Ook had een beschuldigde in Maastricht recht op verdediging. De procureur Catouns en de advocaat Hinnisdael stonden haar bij. Indien zij haar voor de pijnbank hadden kunnen behoeden, was zij nooit terecht gesteld geworden. Maar bij haar tweede pijnlijke verhoor bekende Elisabeth alles wat haar ten laste werd gelegd en dat was het eind. Een bekentenis, nadien herhaald 'buiten pijn ende banden' (en wie deed dat niet, met de dreiging van opnieuw tortuur op de achtergrond), betekende een doodvonnis.
In dit hele proces is van enige kerkelijke inmenging geen sprake geweest, uitgezonderd de na het vonnis opgetrommelde biechtvader. In geen van de Belgisch- en Nederlands-Limburgse toverijprocessen die ik ken, heb ik ooit een kerkelijke aanzet gelezen.

De invloed van advocaten à charge kon groot zijn, zoals in Maastricht bleek. Dat gold met name voor de Brabantse schout (de officiële aanklager), altijd een jurist van huis uit. Jacop Maes, die van 1579 tot 1603 die functie bekleedde, zag tijdens zijn 24-jarig ambt vijftien doodvonnissen bekrachtigd worden. Daar tegenover stond Ambrosius de Booms, Brabants schout van 1613-1624 en Vroenhofs schout van 1613-1631, tijdens wiens 12-jarig bewind in Brabants- Maastricht slechts één, en tijdens zijn 18-jarig bewind in het Graafschap van de Vroenhof twéé processen met dodelijke afloop werden gevoerd. En die in 1617 de schepenbank van Maastricht openlijk schriftelijk vroeg om hem 'voer-lere' (raad) te geven om te weten hoe hij in het lopende proces verder zou moeten procederen. Een heel andere figuur dus dan Jacop Maes.

Literatuur:
Ingrid M.H. Evers, ''Gezag en toverij in het tweeherig Maastricht', in: Nederland betoverd (zie posting # 1 hierboven), pp. 148-159.

[Antonius]

Zo een heel stuk werk van U om ons dat duidelijk te maken.
Waarvoor dank, ga ik nog eens dat boek openslaan in de bibliotheek.

[Antonius]

Toch moet ik nog even de rol van de kerk belichten.
Hildegard van Bingen, een Non en beroemd om haar kennis van de wetenschappen maar vooral de plantkunde waar ze beroemd mee werd.

Aan het einde van haar leven kwam ze in moeilijkheden doordat ze een geëxcommuniceerde kennis in gewijde grond had begraven. Daarvoor werden zij en haar gemeenschap, door toedoen van onder andere de abt Kuno van Disibodenberg, gestraft. De straf voor het klooster van Hildegard was het verbieden van het gezongen koorgebed, het opdragen van de heilige mis en het verbod op het luiden van de klok, een buitenproportionele straf die later door een hogere kerkelijke autoriteit, de aartsbisschop van Mainz, werd teruggedraaid.

Er waren daarvoor al menig pogingen gedaan door leiders van de kerk / bisdommen om haar een toontje lager te laten zingen.
Er zijn heel wat documentaires gemaakt en ook boeken geschreven over haar.
Waarmee de strekking van mijn aantijging natuurlijk niet over Maastrichtse heksenverbranding gaat maar over de rol van de vrouw in de kerk.
Die vrouw had het behoorlijk moeilijk en zeker ook nog tijdens Bisschop Gijsen en de Dolle Mina's in de jaren Zestig~Zeventig.

De tante van mijn moeder die Non was had haar handen vol aan het werken en begeleiden van vrouwen die ook geëxcommuniceerd waren.
De tantes van mijn moeder hebben ook een doodgeboren kind, dus niet gedoopt, in de geweide grond van de Sint Martinuskerk begraven 's nachts omdat de pastoor zelve dat weigerde.

Meer dan wij weten heeft de kerk echt wel die plank voor de kop geslagen. (Monty Python style) Geschreven bewijs en of laster daar deed men uiteraard niet aan, in de kerk. Zoals U reeds schreef waren het de toehoorders van de preek die zich op hun borst klopten als fiere gelovigen die bijdroegen aan heksenvervolging. Dat heeft tot aan onze dagen zo gefunctioneerd, ook hier in Maastricht.
Dat is echt niet tot de zuid Europese landen in het katholicisme beperkt geweest. Dat speelde hier ook een rol. Heeft U onlangs de serie op Belgische TV gezien over misbruik?
Weet U dat er zelfmoorden hebben plaatsgevonden?
Beticht ik die kerk en haar instituties van moord?

Er is echt nog wel een nieuwe geschiedschrijving komende.

[Ingrid M.H.Evers]

Antonius, ik heb het hier gehad over het verschijnsel heksenprocessen in West-Europa en specifiek in Limburg c.q. Maastricht, in de veertiende tot en met de zeventiende eeuw. In de rechtsgang bij die processen heeft de RK Kerk geen directe rol gespeeld.
Ik wil hier verder niet ingaan op de doorslaggevende rol van het geloof aan de duivel, aan duivelaanbidders en dus ook aan heksen. Bij de heksenwaan speelde de religie zeker een rol. Ik wil er hier echter nog wel op wijzen, dat dat niet alleen gold in de katholieke kerk, maar evenzeer binnen de protestantse kerken. Heksenprocessen in Noord-Nederland werden door calvinisten aangejaagd.

Hetgeen u in uw laatste posting aansnijdt, is evenmin een vrolijk stemmend onderwerp. U heeft zeker gelijk als u wijst op de sturende rol van kerkelijke leiders. Maar ook daar zijn, naast opvattingen en gebeurtenissen binnen de RK Kerk, vergelijkbare voorbeelden te vinden bij andere religies. Een discussie daarover hoort echter niet thuis in dit 'draadje'.

[Antonius]

Een discussie daarover hoort echter niet thuis in dit 'draadje'.

oké excuus voor de topic vervuiling