Aankondiging

Sluiten
No announcement yet.

Verdwenen kapel: ziekenhuis St.-Annadal (1)

Sluiten
X
 
  • Filter
  • Tijd
  • Tonen
Clear All
nieuwe berichten

  • Verdwenen kapel: ziekenhuis St.-Annadal (1)

    De plannen voor Ziekenhuis St.-Annadal dateerden reeds van 1935, maar de bouw werd onderbroken door de oorlog. Gemakshalve wordt er van uit gegaan dat het pand gebouwd is tussen 1948 en 1952. Het was nog niet geheel af toen het op 3 augustus 1950 officieel werd geopend.

    Over dat ziekenhuis is al veel geschreven (zie literatuur), maar steeds vanuit de medische optiek. Over de religieuze component (kapel, verpleging door kloosterzusters) is bijna niets bekend.

    Dat is tot zekere hoogte te verklaren. Het burgerlijk (gemeentelijk) ziekenhuis is in Maastricht voortgekomen uit het oorspronkelijke initiatief van Elisabeth Strouven, die een congregatie van kloosterzusters stichtte wier taak het zou zijn de arme en in onderstand levende (dus onvermogende) zieken van Maastricht te verplegen. De daaropvolgende nieuwe ziekenhuizen Calvariënberg (1821, Maastrichtse architect Matthias Hermans; 1891, Antwerpse architecten) bewaarden nog altijd een sterke religieuze component: er was altijd een kapel aanwezig. Het verplegend personeel van het derde ziekenhuis Calvariënberg (1891) bestond decennialang zelfs geheel uit religieuzen van de congregatie van Liefdezusters van Carolus Borromeus, beter bekend als de zusters Onder de Bogen (*1837).

    Het nieuwe ziekenhuis St.-Annadal had weliswaar een nog altijd katholiek aandoende naam, maar het was feitelijk het eerste openbare ziekenhuis in Maastricht. Met 'openbaar' bedoel ik in dit geval 'burgerlijk, niet-religieus gebonden'. Er waren nog steeds veel religieuze verpleegsters, maar met een internaat voor lekenverpleegsters in opleiding (aparte woonflat, 1952) en het gebrek aan aanwas bij de congregatie, zou de laatste religieuze zuster in 1982 afscheid nemen. De ontkerkelijking die in de jaren 1960 in katholieke kringen doorzette, en een daaruit voortkomend gebrek aan aandacht bij journalisten en historici, heeft ertoe geleid dat aspecten die in vroeger jaren alle aandacht kregen, nu geheel verwaarloosd blijken.
    Last edited by Ingrid M.H.Evers; 8 november 2013, 14:06.

  • #2
    Verdwenen kapel: ziekenhuis St.-Annadal (2)

    Elders op deze site bevinden zich reeds twee 'draadjes' die enige relatie hebben met St.-Annadal (kapel en klok). Bij het eerste gaat het feitelijk over het hergebruik van het voormalige ziekenhuis, bij het tweede over de luidklok die de kapel rijk moet zijn geweest.

    Uit een en ander blijkt dat er bar weinig bekend schijnt te zijn over de kapel die voor religieuzen en patiënten werd ingericht. Tegenwoordig zou men zo'n ruimte een 'stilteruimte' noemen die, zonder nadrukkelijk katholiek, protestants, joods of mohammedaans te zijn, ruimte biedt voor reflectie en overweging aan gelovigen en ongelovigen van welke denominatie dan ook.

    Zestig jaar geleden was de Maastrichtse gemeenschap echter nog bijna homogeen katholiek en zal de kapel katholiek (of wat ruimer: 'christelijk') zijn ingericht, niet in de laatste plaats om de religieuzen in staat te stellen de gebedsregels van hun congregatie na te komen.

    Nu, zoveel jaar na dato, dringt zich de vraag op hoe die kapel er eigenlijk uit heeft gezien. Er zijn prentbriefkaarten waarop de buitenzijde is afgebeeld. Daaruit blijkt dat de kapel bestond uit een hoog middenschip met lichtbeuk, en in verhouding twee echt lage zijbeuken. Aan de zuidzijde stond ter hoogte van een niet aangebracht transept (kruisbeuk) een slanke toren. Aan de noordzijde stond ter hoogte van de toren een aanbouw die hoger was dan de zijbeuk(en). Bevond zich hier de sacristie of was dit de woonruimte van de vaste moderator/geestelijke van het ziekenhuis?

    Aan de oostzijde bevond zich een eenvoudige absis, waarvan de gevel geheel gesloten was. Slechts onder de dakrand bevond zich een halve cirkel van kleine vensters, en aan de grens met het priesterkoor, waar aan de zuidzijde (en aan de noordzijde?) één lang smal raam was aangebracht.
    Intrigerend is ook de rij 'pilaren' die absis en 'woonvleugel' (?) op de begane grond steunen/versieren. Of betreft het hier bij nader inzien toch vensters?

    Vragen zijn er genoeg:
    1. Wie was de architect?
    2. Wat is de bestemming van de verschillende bouwelementen?
    3. Is het oorspronkelijke ontwerp inderdaad 'Delftse School' en geldt dat dan ook voor de kapel? (voor de Delftse School zie hier).






    Terwijl er enkele prentbriefkaarten beschikbaar zijn van het exterieur van de kapel, is er over het interieur en de aankleding helemaal niets bekend. Hoe zag het gebouw er aan de binnenzijde uit?
    Last edited by Ingrid M.H.Evers; 8 november 2013, 13:59. Reden: correctie en redactie

    Opmerking


    • #3
      Verdwenen kapel: ziekenhuis St.-Annadal (3), aankleding

      Wat betreft de aankleding: in de kapel stonden acht jaar na de ingebruikname tenminste tien beelden, in 1958 gemaakt door de Limburgs/Maastrichtse kunstenaar Frans Timmermans (1921-2005). De beelden waren 120cm hoog en gemaakt van chamotte-klei. Ze zijn in 1993 overgebracht naar de Mariakerk in Elsloo, waar ze nu nog berusten.

      De beelden schijnen een opdracht te zijn geweest van de zusters Onder de Bogen en hadden betrekking op de devoties van de congregatie en heiligen met een relatie tot een ziekenhuis. Ik laat verder de website van de Mariakerk in Elsloo aan het woord:

      'Zo zijn er de HH. Cosmas en Damianus, patronen van artsen en apothekers en de H. Elisabeth van Thüringen, de patrones van de verpleegsters. De H. Rochus wordt aangeroepen tegen besmettelijke ziekten. Uiteraard is er de H. Anna, afgebeeld als Anna-ten-Drieën (samen met haar dochter Maria en kleinzoon Jezus) de patrones van Annadal. 's Werelds beroemdste Anna-ten-Drieën-beeld staat overigens in onze St. Augustinuskerk. Naast deze kan St. Jozef niet ontbreken. St. Franciscus van Assisië is de patroonheilige van de maker en de H. Catharina van Siëna was kennelijk die van zijn vrouw, als wij ons het gesprek met Frans Timmermans goed herinneren. De H. Carolus Borromeüs is de patroonheilige van de Zusters onder de Bogen.'



      De Goede Herder



      St. Jozef



      H. Elisabeth van Thüringen



      H. Franciscus van Assisië


      H. Cosmas


      Anna-ten-Drieën



      H. Carolus Borromeüs



      H. Catharina van Siëna



      H. Rochus



      H. Damianus

      Bron:
      http://www.katholiekelsloo.nl/index....aris_Mariakerk
      Last edited by Ingrid M.H.Evers; 8 november 2013, 12:17. Reden: aanvulling

      Opmerking


      • #4
        St.Annadal

        Het Maastrichtse architectenbureau van Ir. A.H.J. Swinkels en het Amsterdamse architectenbureau van Eduard Cuypers kregen in 1937 samen de opdracht voor het ontwerpen van het nieuw te bouwen
        St. Annadal ziekenhuis.

        Na het overlijden van Eduard Cuypers in 1927 werd het architectenbureau voortgezet door
        K.van Geijn (1877-1956) en H.J.A. Bijlard (1889-1947) die toen al enige tijd met Cuypers werkte.

        Het was vooral de architect W.H.H. de Groot (1910-2002) die in 1948 door het Amsterdamse architectenbureau werd aangetrokken en die zich vanaf zijn begintijd tot aan zijn pensionering in 1972 in goede samenwerking met Ir. A.H.J. Swinkels (1900-1971) heeft beziggehouden met de bouw en uitbreidingen van St. Annadal.
        Hierbij was Swinkels meer conceptueel en de Groot de detaillist.

        Ir. Swinkels studeerde bouwkunde in Delft in de periode dat de stroming Delftse School (ca. 1925-1955) ontstond.

        Bron:
        Annadal 1950-1985 (vierkant Maastricht )
        Architectenburo Roelofs, Nijst, Lucas ( Jubileumboek in 1981 uitgegeven door de opvolgers van Eduard Cuypers ter gelegenheid van het 100 jarig bestaan van het bureau).
        Last edited by Annefine; 8 november 2013, 19:20. Reden: nuancering

        Opmerking


        • #5
          Ziekenhuis St.-Annadal: architectenbureau Cuypers (A'dam) en Swinkels (M'tricht))

          Dank, Annefine. Over die notitie bij Rutten/Starmans heb ik kennelijk heengelezen.

          Inmiddels is mij gebleken dat reeds in februari 1935 een schetsplan van dit samenwerkingsverband werd gepubliceerd. Het aardige is dat je op die tekeningen Annadal herkent, maar dat tevens duidelijk is dat de tekeningen in later jaren (1937 ?) zijn aangepast. Let bijvoorbeeld op de situering van de kapel en van de bijbehorende toren. Ook is de absis op de tekeningen uit 1935 niet aanwezig.

          Het is jammer dat via de krantenbanken niet is na te gaan welke plannen in 1937 groen licht kregen. Zoals bekend heeft de bouw van het pand vanaf 1941 stilgelegen. Materialen die aanwezig waren werden regelmatig 'ontvreemd' en ingezet in de stad. Dat gold bijvoorbeeld de voorraad glas: deze is benut om in Blauwdorp na het luchtbombardement de huizen weer wind- en waterdicht te maken (bron: Rutten/Starmans).

          Uiteindelijk is de bouw van St.-Annadal pas enkele jaren na de oorlog weer opgevat. In hoeverre architect W. de Groot nog wijzigingen in het ontwerp heeft aangebracht, zal alleen het archief ons kunnen vertellen.

          Rest nog altijd de vraag: hoe zag het interieur van de kapel eruit?
          Last edited by Ingrid M.H.Evers; 8 november 2013, 18:31.

          Opmerking


          • #6
            Kapel ziekenhuis St.Annadal

            Interessant stuk uit de krant van 1935 Ingrid !

            Het archief van het Architectenbureau Eduard Cuypers van vóór 1964 is overgedragen aan het NAI in Rotterdam, het is helaas nog niet gedigitaliseerd.

            Opmerking


            • #7
              Gebruikte bakstenen.

              De bakstenen gebruikt bij de bouw van St. Annadal zijn afkomstig van Steenfabriek Gebroeders Klinkers Brusselseweg te Maastricht.

              Bron: fam. Klinkers.

              Opmerking


              • #8
                Bakstenen

                Goeie achternaam voor een bedrijf in bakstenen !

                Opmerking

                Bezig...
                X