Aankondiging

Sluiten
No announcement yet.

Middeleeuwse oorlogsvoering

Sluiten
X
 
  • Filter
  • Tijd
  • Tonen
Clear All
nieuwe berichten

  • Toller
    replied
    Oorspronkelijk geplaatst door Breur Bekijk bericht
    Deze "bom" (in wezen een grote steen van om en nabij de 50 kg, thans in privé collectie) werd door Wim Reiff en zijn team ontdekt op een diepte van ca. 6 meter (dus 4 meter onder de kanaalbodem van het voormalig kanaal Luik - Maastricht)) ter hoogte van de poort van Bonhomme, tijdens de bouw van de parkeergarage aan de O.L. Vrouwe Wal te Maastricht in de tweede helft van de jaren '70. Deze steen, vermoedelijk uit de Middeleeuwen, werd gebruikt als projectiel tijdens een van de vele belegeringen. Foto: Rob Kamps.




    Bron: website Breur.
    En de telefoon een vroeg prehistorisch geval

    Leave a comment:


  • Breur
    replied
    "Bom"

    Deze "bom" (in wezen een grote steen van om en nabij de 50 kg, thans in privé collectie) werd door Wim Reiff en zijn team ontdekt op een diepte van ca. 6 meter (dus 4 meter onder de kanaalbodem van het voormalig kanaal Luik - Maastricht)) ter hoogte van de poort van Bonhomme, tijdens de bouw van de parkeergarage aan de O.L. Vrouwe Wal te Maastricht in de tweede helft van de jaren '70. Deze steen, vermoedelijk uit de Middeleeuwen, werd gebruikt als projectiel tijdens een van de vele belegeringen. Foto: Rob Kamps.




    Bron: website Breur.

    Leave a comment:


  • Wigo
    replied
    Ingrid mijn dank en complimenten voor uw 'donders' goede en
    interessante informatie van en over de stadsdonderbussen.

    Bijzondere wetenswaardigheden waarvan ik nog weinig wist.

    Leave a comment:


  • Ingrid M.H.Evers
    replied
    Vroegste vermeldingen van stadsdonderbussen (samenvatting)

    Omdat de vondsten hierboven een beetje van achteren naar voren terecht zijn gekomen, geef ik ter afsluiting een chronologische samenvatting van de oudste vermeldingen van stedelijke donderbussen ('donre' of 'donners'):

    1374 - er wordt iemand aangesteld tot bewaarder van 'der stat geschut'.
    1381 - het antonietenklooster is beschadigd door (een ongeluk met?) 'der stat donrebussen'.
    1395 - benoeming van nieuwe stadswerklieden (verantwoordelijke opzichters) 'vanden donre'.
    1398 - benoeming van nieuwe stadswerklieden (verantwoordelijke opzichters) 'vanden donre'.
    1465 - het stedelijke geschut en 'donrecruijt' wordt bewaard in de Gevangenpoort.

    Tijdens de belegeringen van Maastricht in 1407 en 1408 maakten de Luikenaren gebruik van donderbussen. Of de Maastrichtenaren met hun eigen 'donre' terugschoten, is mogelijk terug te vinden in de gebruikte bronnen in het artikel van Van der Heijden en Roebroeks.

    Leave a comment:


  • Rubke
    replied
    krijgen de gidsen eigenlijk wel een opleiding hiervoor?
    of is het meer, vertel maar een leuk verhaaltje en de toerist is tevreden?

    ben toevallig een paar maanden geleden meegelopen met een groep toeristen in de zonneberg, had toch m'n vraagtekens bij een hoop feitjes die verteld werden.

    Leave a comment:


  • Toller
    replied
    Oorspronkelijk geplaatst door Ingrid M.H. Evers
    Ik vond het leuk om te kijken of ik de opmerking van de VVV-dame een beetje bij kon stellen, Pier. Maar Middeleeuwse geschiedenis is niet mijn specialiteit en ik heb er dus wel wat op moeten studeren. Sorry dat het als een 'les' overkomt.
    Ik vond het geen les maar een waardevolle aanwinst op mijn beperkte kennis op dit gebied. Als ik de VVV gids tegenkom zal ik haar erop aanspreken

    Leave a comment:


  • Pier
    replied
    Mevr. Ingrid Evers,

    Dank voor deze les 14de eeuwse Oorlogsvoering in Maastricht die mij in ieder geval niet bekend was.

    Wellicht dat Toller de bewuste VVV-gids, waaraan wij tenslotte deze les te danken hebben, ook wil gaan bedanken......

    Leave a comment:


  • Ingrid M.H.Evers
    replied
    Eerste belegeringen met donderbussen: 1407 en 1408

    Donre, donners of donderbussen werden niet alleen gebruikt bij de aanval, maar ook bij de verdediging. Inmiddels staat vast dat Maastricht reeds in 1374 beschikte over dergelijke wapens. Of ze effectief waren of niet, doet hier even niet ter zake.

    De eerste mij bekende vermelding van een Maastrichtse belegering waarbij donderbussen werden gebruikt voor de aanval, dateert van 1407. In een conflict rond prinsbisschop Jan van Beieren koos Maastricht voor de binnen de stad gevluchte bisschop, tegen diens Luikse onderdanen. Deze sloegen eind november het beleg voor de stad. Ze 'groeven zich in, legden grachten en schansen aan en stelden rondom de stad hun "donre" (kanonnen) en steenwerpers of katapulten op.' Volgens de kroniek van Peter Treckpoel (1514) hagelde het tijdens dit beleg 'groete donresteyn'.

    In de praktijk viel het naar huidige begrippen wel mee, want tijdens het eerste beleg in dit conflict (van eind november 1407 tot 7 januari 1408 ) vielen er 'slechts' 1500 stenen. De donderbussen konden slechts kort achtereen schieten en het stenen kappen vroeg natuurlijk ook tijd. Maar 1500 stenen in pakweg 70 dagen zijn er toch elke dag nog 21! Er vielen overigens geen doden of gewonden in de stad, althans: er wordt alleen van materiële schade gerept.

    Het tweede beleg (eind mei tot 22 september 1408 ) kende verschillende, vaak nachtelijke beschietingen met het voor die tijd enorme aantal van honderd of meer stenen per beschieting. Dat was het geval op 4 en 7 juli, en vier nachten achtereen van 13 tot 17 juli 1408. Hoewel er enige doden en gewonden vielen, was met name de materiële schade enorm. Die werd geschat op 59.632 kronen en 4 brodregger. De auteurs van onderstaand artikel berekenden dat dat bedrag vergelijkbaar was met 232.565 gulden in 1989. Anno 2012 kunnen we zeggen: circa 105.533 euro. Maar het is weinig zinvol dergelijke vergelijkingen te maken zonder kennis van de gemiddelde lonen en kosten van levensonderhoud in de vroege vijftiende eeuw.

    In elk geval ging het om een in die tijd kapitaal bedrag. In 1399-1400 bedroegen de inkomsten van de totale stadsrekening in totaal 4.379 pond, 10 stuiver en 3 birman. De uitgaven kwamen op een bedrag van 4.377 pond en 5,5 stuiver. Het batig saldo lijkt met twee pond en bijna een halve stuiver klein (een half procent van de begroting?); men kon er geen gekke bokkesprongen van maken. Ook als men niet beschikt over een valutasleutel voor het toenmalige Maastrichtse of Luikse pond in relatie tot de kroon, is het duidelijk dat een schade van 59.632 kronen de stad vele jaren achterop moet hebben gebracht.

    Literatuur:

    * Rob van der Heijden en Frans Roebroeks, 'De belegering 1407-1408 in beeld. Maastricht en de Luikse troebelen van het begin van de 15e eeuw', dl.2, in: Om de Vesting 4 (1989) 13-20, alwaar citaat.

    * J. Koreman, De stadsrekening van Maastricht over het jaar 1399-1400, (Maaslandse monografiën, 7), Assen 1968, p. 15.

    Leave a comment:


  • Toller
    replied
    Sjiek Ingrid, weer een boek voor de overvolle kast

    Leave a comment:


  • Ingrid M.H.Evers
    replied
    1374 Eerste vermelding van een 'donre'

    Er is echter een nog eerdere vermelding te vinden dan 1395 of 1398. Op 20 februari 1374 wordt meester Ghillis, de bogenmaker die hierboven al werd genoemd, aangesteld tot officiële bewaarder van 'der stat geschut'.

    Dat het wapen niet altijd betrouwbaar was, bleek op 20 augustus 1381. De raadsverdragen vermelden dan een besluit van de Raad om zo snel als mogelijk is de schade te betalen die het antonietenklooster door 'de stat donrebussen' heeft opgelopen. Wat er precies gebeurd is, is niet duidelijk. Maar dat de stad schuld heeft aan de schade, wel.

    Donderbussen hadden kennelijk zo hun gebruiksaanwijzing. Sommige betrokkenen kregen dan ook een bonus op hun salaris, opdat ze ze toch maar wilden bedienen. Zo kreeg de knecht van mr. Henric van Thoiren 'een gratificatie van twee nieuwe guldens toegekend omdat hij "mitte donre schieten kan" en omdat hij op zijn post bleef toen "der stoet was ende rumoir dat die van Luidic voir Tricht comen solde sijn' ('toen er onrust was en het gerucht ging dat die van Luik voor Maastricht aangekomen waren').

    De technische aspecten van het wapen brachten risico's mee. Men kon nog lopen gieten die voldoende drukbestendig waren. De loop werd daarom samengesteld uit ijzeren staven die met ijzeren ringen of banden bijeen werden gehouden. De stenen kogels moesten met de hand worden gemaakt. In 1399-1400 zijn drie mannen achttien dagen bezig met het kappen van donre steynen tegen een dagloon van vijf stuivers per persoon.



    Wie meer over de stadsdonderbussen wil weten, verwijs ik naar het zeer leesbare artikel van Peter Dingemans in Om de vesting.

    Literatuur:
    * P. Dingemans, 'Het stadsgeschut van Maastricht in de middeleeuwen', in: Om de Vesting 5 (1990) 13-16; hierin ook het boven aangehaalde citaat.

    * J. Koreman, De stadsrekening van Maastricht over het jaar 1399-1400, (Maaslandse monografiën, 7), Assen 1968; hierin verschillende vermeldingen van voorbereidingen voor de stadsverdediging en het gebruik van de stadsdonderbussen.

    Leave a comment:


  • Ingrid M.H.Evers
    replied
    1398 Vermelding van een 'donre' of donderbus (2)

    Enkele jaren later is meester Otto nog steeds in zijn ambt. Op 17 januari 1398 besluit de Gemeyne Raad immers dat de meestertimmerman Otte voortaan jaarlijks het loon zal krijgen dat tot dan toe meester Gillis, de bogenmaker, kreeg in dienst van de stad. Meester Otto is stadswerkmeester van het geschut. Het is zijn taak 'den donre te schieten' en ook verder alles te doen wat bij die taak hoort. Hij krijgt daarbij hulp van Willem Vercken, die eveneens volledig bevoegd is: 'de eyn sal den anderen in allen puncten van denen ampte geredich ende behulpich sijn.'

    Bron:
    Raadsverdagen van Maastricht, 1367-1428; bewerkt door M.A. van den Eerden-Vonk ..., 's-Gravenhage 1992; raadsverdrag nummer 839.

    Leave a comment:


  • Ingrid M.H.Evers
    replied
    1395 Vermelding van een 'donre' of donderbus (1)

    Oorspronkelijk geplaatst door Breur Bekijk bericht
    Deze vuurwapens [kanonnen] in hun vroegste vorm werden ‘donderbussen’ genoemd.
    De meeste mensen denken bij donderbussen aan een handvuurwapen dat in de zestiende eeuw in zwang kwam. Maar de naam werd al veel eerder gebruikt voor een soort primitief kanon, dat in de veertiende eeuw in Europa bekend werd. Ik vermoed dat we het min of meer kunnen gelijkstellen met de meer bekende 'bombarde'. Voor het afschieten van een donre of donderbus was buskruit nodig en zoals hierboven al werd vermeld, werd dit in Maastricht in 1465, dus in de vijftiende eeuw, bewaard op de Gevangenpoort, die op de Markt stond aan het begin van de Grote Gracht:
    Oorspronkelijk geplaatst door Toller Bekijk bericht
    '... die Gevangenport, dae der stat donrecruyt en de gescut op is.
    Aardig is dat het citaat spreekt van 'donrecruyt': donderkruit. Kennelijk was er nog geen andere toepassingsmogelijkheid van buskruit. Ook het woord 'buskruit' verwijst overigens naar dit soort vroege kanonnen. Zij werden afgeschoten met kruit dat in een zogenaamde 'bus' zat, die aan de 'donderbusloop' werd gekoppeld. Een officiële stedelijke functie was vanaf het midden van de vijftiende eeuw dat van 'bussemeester'.

    De eerste vermeldingen van een 'donre' of donderbuskanon in Maastricht dateren van eind veertiende eeuw. Op 2 december 1395 maakt de Gemeyne Raad die de stad bestuurde, bekend dat meester Otto en meester Henric van Thoren benoemd zijn als de stadswerklieden 'vanden donre'. Als Henric er niet is, kan meester Otto (die volledig volleerd is in het vak) ook een beroep doen op meester Godart van Stockem, de stadstimmerman (=bouwmeester). Zij zullen hun ambt als donreschieters behouden zolang de Raad dat wil en krijgen het loon dat voorheen op de begroting stond voor meester Oilbrecht, de klokkengieter.

    Bron:
    Raadsverdagen van Maastricht, 1367-1428; bewerkt door M.A. van den Eerden-Vonk ..., 's-Gravenhage 1992; nummer van het raadsverdrag: 759.

    Leave a comment:


  • Ingrid M.H.Evers
    replied
    Konijnenberg (Knijnsberg)

    Oorspronkelijk geplaatst door Pier Bekijk bericht
    Rechts van het poortje zie je nog de oude aardewal, terwijl deze links van het poortje helemaal weggegraven werd, waardoor de Nieuwenhofstraat een stuk breder werd.
    De Nieuwenhofstraat bestond nog niet, Pier. Die is pas na de afgraving (1911) van die aarden wal ontstaan. Dat betekende wel dat ook de oude Knijnsberreg verdween. Ik weet niet of de stad die in de negentiende eeuw nog gebruikte als konijnenfokkerij, maar in vroeger eeuwen vormde dit stuk omheinde vestingwal - net als de stadsvisvijvers - een bron van voedsel en inkomsten voor de stad.

    Leave a comment:


  • Pier
    replied
    Oorspronkelijk geplaatst door Toller Bekijk bericht
    (...)
    De gids vertelde het verhaal van de pijl en boog ter hoogte van de vogelkooi. Ook vertelde zij dat de Ardense wilde zwijnen in 1960 waren doodgeschoten, getuige de steen boven het Nieuwenhofpoortje. Ook dit is rechtgezet.
    Een Klok-en-Klepel gids.....
    Wellicht, gelet op haar specialiteit en het feit dat ze van de VVV was, kent ze dan wel het verhaal van de Maastrichtse Oerklok in het Dinghuis.....
    We geraken off-topic. Sorry

    Leave a comment:


  • Toller
    replied
    Het Bolwerk der Nederland op pagina 12, eerste kolom staat de volgende tekst:
    "Op 3 juni 1465 neemt de magistraat echter het besluit, dat 'men die Gevangenport, dae der stat donrecruyt en de gescut op is , verwaeren sal met eyn van den paymeisteren, bij hom hebbende vijf of VI mans, omme kruyt ende gescutte te leveren' (1).
    Je zou hieruit kunnen opmaken dat rond 1465 er zwart buskruit en geschut in de stad aanwezig was. Ik begrijp dat het geschut niet van beste kwaliteit is geweest, dit echter veranderde pas in de tweede helft van de 15e eeuw toen ijzeren projectielen en betere afuiten beschikbaar kwamen.

    Bron: Bolwerk der Nederlanden van L.J. Morreau pagina's 12 en 49

    PS.
    De gids vertelde het verhaal van de pijl en boog ter hoogte van de vogelkooi. Ook vertelde zij dat de Ardense wilde zwijnen in 1960 waren doodgeschoten, getuige de steen boven het Nieuwenhofpoortje. Ook dit is rechtgezet.

    Leave a comment:

Bezig...
X