Middeleeuwse oorlogsvoering

[Pier]

De val van Constantinopel en de Maastrichtse reactie

(..) Vooral tijdens de Honderdjarige Oorlog [Breur: 1337-1453], waarin de Fransen hun thuisland verdedigden tegen een Engelse invasie, werd veelvuldig gebruik gemaakt van kanonnen bij belegeringen. Deze vuurwapens in hun vroegste vorm werden ‘donderbussen’ genoemd. Het effect van deze wapens was in de beginfase veelal psychologisch.
(..)

Zonder hier een heel betoog te willen houden over het gebruik van kanonnen of donderbussen in de 14de en/of vroege 15de eeuw, wil ik wel benadrukken dat de moderne krijgsgeschiedenis de val van Constantinopel in 1453, door Mehmet II, algemeen beschouwd als de overwinning waar voor het eerst het kanon succesvol werd ingezet als aanvalswapen. Het was de Dardanellenkanon die de muren van Constantinopel, het huidige Istanboel, feitelijk neerhaalde.

In Gent werd aan het einde van de 16de eeuw de "Dulle Griet" in stelling gebracht, maar die diende hoofdzakelijk als verdedigingswapen.
Volgens mij beschikte Maastricht, in ieder geval tot het begin van de 16de eeuw, niet over effectieve verdedigingskanonnen, althans ik heb daar nooit iets over gelezen.
Ik wil mij best wel laten overtuigen van mijn ongelijk.

Terug naar Constantinopel.
Na de val van Constantinopel beseften alle vestingsteden in Europa dat de oude stadsmuren niet meer bestand waren tegen dit nieuwe wapen. De stadsmuren waren eenvoudigweg niet stevig genoeg om een (langdurige) aanval met kanonnen te weerstaan.

Uiteraard was de berichtgeving toen niet zo snel als tegenwoordig, maar zo rond het einde van de 15de, begin 16de eeuw drong deze wetenschap ook door tot Maastricht. Wat nu?

De oplossing was natuurlijk redelijk simpel.
De stadsmuren dienden versterkt te worden, alleen was de vraag hoe?
Uiteindelijk werd ook dit "simpel" opgelost.
Voor de stadsmuren werd grond weggegraven, waardoor een soort gracht ontstond aan de veldzijde, waarna die grond vervolgens direct achter de stadsmuren metershoog en metersdik werd gestort.
Hierdoor werd de stadsmuur op zich niet verstevigd, maar kanonskogels die eventueel de stadsmuur beschadigden, kwamen niet door de dikke aardewal achter de stadsmuur.
Bedenk daarbij dat de kanonskogels geen explosieven bevatten, doch enkel ijzeren ballen waren.

Eeuwen later, toen vestingsteden in (West-)Europa niet meer werden belaagd cq bestookt met kanonnen, verloren deze dikke aardewallen achter de stadsmuur hun betekenis.
Omdat ze veel plaats in beslag namen werden de aardewallen weer afgegraven.

Een prachtig voorbeeld van deze afgravingen, dan wel het in standhouden van de oude aardewallen, op sommige plaatsen hadden deze wallen nml. een functie gekregen, is te vinden op de hoek Nieuwenhofstraat-Zwingelput.


Rechts van het poortje zie je nog de oude aardewal, terwijl deze links van het poortje helemaal weggegraven werden waardoor de Nieuwenhofstraat een stuk breder werd.

Uiteraard moet in dit geheel niet vergeten worden dat het straatniveau van waar af deze foto is genomen, in de 17de eeuw lager lag dan nu. De stadsmuur was daardoor feitelijk hoger dan het nu lijkt.

[Breur]

Eerste kanonnen

Hoewel er weinig bronnen zijn over de ontwikkeling van het kanon tijdens de middeleeuwen, was deze methode van oorlogvoering in de 14e eeuw in opkomst. Vooral tijdens de Honderdjarige Oorlog [Breur: 1337-1453], waarin de Fransen hun thuisland verdedigden tegen een Engelse invasie, werd veelvuldig gebruik gemaakt van kanonnen bij belegeringen. Deze vuurwapens in hun vroegste vorm werden ‘donderbussen’ genoemd. Het effect van deze wapens was in de beginfase veelal psychologisch. De kanonnen waren onnauwkeurig, kostten veel tijd om te laden en explodeerden soms met de dood van de bemanning als gevolg. De luide knal maakte echter veel indruk op de middeleeuwse verdedigers? [?= van Breur], die nog nooit zoiets hadden ervaren.



Ontwikkeling

Doordat de kanon technologie steeds verder ontwikkelde, werd het wapen effectiever en kon het beter worden ingezet bij belegeringen. Waar voorheen veel kastelen door hun strategische ligging vrijwel onneembaar waren, was het nu mogelijk om van grote afstand de muren kapot te schieten. Ook werden de vuurwapens in een steeds kleiner formaat ontwikkeld, waardoor in 1350 voor het eerst handgeweren verschenen. Aanvankelijk bestempelde de katholieke kerk vuurwapens als ketters en probeerde het Vaticaan de technologie te verbieden. Aan het einde van de 14e eeuw was echter ook het pauselijke leger bewapend met kanonnen.

Lees meer op: http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/...ng-veranderde/



Het Beleg op Orleans (12 oktober 1428 – 7 mei 1429)

Bron: http://historiek.net/index.php?optio...175&Itemid=677

[Ingrid M.H.Evers]

De rol van de Jeker bij de stadsverdediging

Het verhaal over de Jeker is juist: het riviertje had eeuwenlang een strategische functie bij de verdediging van de stad. Niet zozeer als rivier, maar als waterreservoir. Het gebied van het huidige Stadspark lag, net als De Kommen, relatief laag. Het kon vrij gemakkelijk onder water worden gezet. Dat leidde tot een uitgestrekt moerassig gebied, waarin het moeilijk was met zwaar materieel op te rukken. Daarbij moet men in de veertiende eeuw nog niet denken aan kanonnen, maar eerder aan bombardementswerktuigen als blijden, en aan aanvalstorens. Het drassige terrein maakte het gebruik ervan schier onmogelijk. Ook een blijde had slechts een beperkte reikwijdte, dus hoe verder van de muren hij werd opgesteld, hoe minder effectief. En een stormram is ook pas effectief als je hem vlak vóór een poort hebt kunnen brengen.

Dat belegeraars de stad aan zouden hebben gevallen 'met pijl en boog' is een beetje te simplistisch: je begint met dergelijk gereedschap weinig tegen een massieve hoge muur. De handboog had bovendien een relatief klein bereik. Voet- en kruisbogen lagen bij een belegering meer voor de hand. Het waren zulke ontzagwekkende wapens dat de Kerk het gebruik ervan lange tijd probeerde te verbieden.

[Ingrid M.H.Evers]

14e of 16e eeuw?

'Ter hoogte van het Stadspark' is een rekbaar begrip, maar het verhaal over de Jeker heeft alleen zin als je bij de Jeker staat. Ik neem daarom aan dat de VVV-groep ofwel op het stuk stadsmuur bij Poort Waarachtig stond (het gedeelte met de rondelen De Vijf Koppen, en Haat en Nijd), ofwel ter hoogte van de Nieuwenhofstraat. Dat laatste stuk omvat waterpoort De Reek en de zogenaamde jezuïetenwal.

Het nog resterende stuk stadsmuur met bovengenoemde rondelen dateert uit het begin van de zestiende (16e) eeuw. Het sloot oorspronkelijk bij de Jekertoren aan op de Onze Lieve Vrouwewal langs de Maas. Deze zestiende-eeuwse muur, die dus deels is weggebroken, omsloot de zogenaamde Nieuwstad: het gebied tussen de Helpoort, de Maas en de meest zuidelijke Jekerarm tot aan de Pieterspoort (ter hoogte van de huidige Pietersbrug, aan de stadszijde).

Dit muurgedeelte wordt wel aangeduid als 'de derde omwalling', omdat het na de eerste muur (dertiende eeuw) en de tweede muur (dertiende/veertiende eeuw) de derde periode van grotere muurbouw omvat. Aan de zuidzijde van de stad was dit echter pas de tweede muur. Voorheen was de bescherming van de Jekertoren, de Helpoort en de muur met torens die door het Faliezusterspark naar de Pieterspoort liep, gecombineerd met de Jeker, kennelijk voldoende verdediging geweest.

De wal bij de Nieuwenhofstraat hoort bij de tweede omwalling, dus stamt inderdaad uit de veertiende (14e) eeuw. Theoretisch althans, omdat er nogal wat aan gesleuteld is door de eeuwen heen.

[Ingrid M.H.Evers]

Elders op dit forum kwam een stadswandeling ter sprake waarbij de begeleidende VVV-gids haar groep 'ter hoogte van het Stadspark' het volgende meedeelde:

"Deze (stads)muur is gebouwd in de 14e eeuw. De Jeker hield (hier) de vijand tegen, die met pijl en boog de stad aanviel."

Deze twee zinnen wekten enige ergernis op, maar had de gids ongelijk? Wat betreft de muur ligt het eraan waar zij stond toen ze deze uitspraak deed. Wat betreft de aanvalstechniek zijn er wel enkele punten en komma's te plaatsen.