Woningbouw in Bosscherveld en Boschpoort

[Haas]

Savelstraat is bij mijn weten het stuk straat dat aan de waterzuiveringsbekkens grenst. Dus een soort zijstraat van de Sandersweg.

[Toller]

Plattegrond noodwoningen Bosscherveld

[Toller]

Bouwtekening van de noodwoningen type A

[Ingrid M.H.Evers]

Woningbouw in Boschpoort (2)

Bekend is hier het zogenaamde 'wijkje van Boosten'. In 1935 ontwierp Alphonse Boosten voor de woningbouwvereniging Sint Servatius 130 (permanente) woningen. Zij waren verdeeld over 93 'normaalwoningen', 22 'overgangswoningen' en vijftien woningen voor grote gezinnen. De funderingskosten waren extreem hoog, maar omdat we midden in de crisis zaten, konden die worden gedrukt door het werk te laten uitvoeren binnen het instituut van de werkverschaffing. Hierdoor konden de huren toch op eenzelfde niveau blijven met die van vergelijkbare woningen in Blauwdorp en Wittevrouwenveld.

Lange tijd schijnt het bij deze woningbouw te zijn gebleven. De zich ook in Boschpoort uitbreidende industrie (denk bijvoorbeeld aan de fietsenfabriek) belemmerde de uitbouw van de woonwijk. Die krijgt pas weer een stimulans in de jaren 1960 en rond de laatste eeuwwisseling.

Literatuur
Bosscherveld en Belvédère, industrieterrein en uitbreidingsgebied van Maastricht, (WIAM-rapport, 6), Maastricht 2003, 96.

[Ingrid M.H.Evers]

Woningbouw in Boschpoort (1)

De eerste aanzet tot woningbouw in Boschpoort gaat ver terug. Het betrof woningbouw voor de arbeiders die werkten aan de aanleg van de Zuid-Willemsvaart. Dit kanaal werd tussen 1817 en 1826 gegraven tussen 's-Hertogenbosch en Maastricht. Wanneer men precies in Maastricht begon te graven, is mij niet bekend. Cees Verhagen is er in zijn Geschiedenis van de Zuid-Willemsvaart niet duidelijk over. Ik vermoed dat dit eerst op gang kwam in de laatste fase, toen de vaart omstreeks 1825 Maastricht naderde.

Het woningbouwproject betrof een klein buurtje met tijdelijke woningen, gelegen ten noorden van het Voedingskanaal, dus ter hoogte van de huidige Pastoor Moormanstraat en noordelijker. Dit gehucht stond bekend als 'De Hollandse Hoek'.

Niets is langduriger dan 'tijdelijk'. De laatste restanten van deze woningbouw schijnen eerst in 1965 te zijn afgebroken.

Literatuur
Bosscherveld en Belvédère, industrieterrein en uitbreidingsgebied van Maastricht, (WIAM-rapport, 6), Maastricht 2003, 96.

[Ingrid M.H.Evers]

Woningbouw in Bosscherveld (3)

De voorgaande postings zijn merendeels gebaseerd op berichten uit de krant en dan voor zover die kranten zijn opgenomen in de landelijke krantenbank Delpher (voorheen KB-krantenbank).

Algemeen bekend is, dat er voor Maastricht grote hiaten zitten in dit bestand. Het is dan ook aan te raden bij verder onderzoek de krantendocumentatie van de Documentatie Limburg van de Stadsbibliotheek (Centre Céramique) te raadplegen. Deze biedt ook niet alles, maar dat kan worden aangevuld door de microfiches van de kranten systematisch door te lezen.

Natuurlijk is de krant een mooi hulpmiddel, maar zij is vaak ook tamelijk onnauwkeurig. Wie het werkelijke beleid van de gemeente inzake de woningbouw in het algemeen, en die in het Bosscherveld of Boschpoort in het bijzonder wil onderzoeken, moet beginnen bij de gemeenteraadsnotulen en de jaarverslagen van de gemeente. Beide zijn gedrukt en gepubliceerd, en voorzien van een trefwoordenregister, zodat snelle raadpleging mogelijk is. Beide series zijn aanwezig bij de Stadsbibliotheek en bij het Regionaal Historisch Centrum Limburg (Sint Pieterstraat 7).

Voor raadpleging bij de Stadsbibliotheek hoef je geen lid te worden. Je loopt gewoon binnen op de vierde etage en stelt je vraag. Het RHCL vraagt wel inschrijving, maar deze is kosteloos.

[Ingrid M.H.Evers]

Woningbouw in Bosscherveld (2)

Er zijn door de gemeente ook nog eens 120 noodwoningen gebouwd. De 120 noodwoningen lagen aan straten (modderwegen) die voor de bewoners een kennelijk idyllische uitstralingen dienden te hebben. Een gedeelte van deze straten waren vernoemd naar de diverse boomsoorten zoals: eiken, beuken, berken, noten, esschen met de toevoeging straat.(...) Al deze straten ben ik tegengekomen bij de ontruiming van de Groete Bouw in de jaren tussen 1920 en 1929.

De Limburger Koerier van 4 oktober 1920 meldt inderdaad de bouw van tijdelijke noodwoningen, waarin met name huurders uit de Grote Bouw zouden worden ondergebracht. De 120 woningen - 60 grote en 60 kleinere - werden, zoals eerder door Toller vermeld, voor 90% gebouwd op kosten van het Rijk, voor 10% op kosten van de gemeente. De totale kosten kwamen op ruim 369.000 gulden (zie bijgevoegd knipsel).

De noodwoningen zullen vijf jaar blijven staan, want ze worden gebouwd in gebied dat volgens het bestemmingsplan bedoeld is voor industrie. Een andere reden is waarschijnlijk geweest, dat het terrein aanmerkelijk lager lag dan Boschpoort. Tijdens een windhoos op 3 juni 1921 liepen de noodwoningen onder. Daarbij komt, dat veel wegen onverlicht waren en zeer slecht werden onderhouden. Ambtenaren en arbeiders die in dit gebied werkten, bekloegen zich in januari 1921 zeer over de zorg die de gemeente besteedde aan goede voorzieningen in dit gebied voor mensen die niet eens vaan hei waren, terwijl zij bij dag, nacht en ontij hals, nek en nieren braken en geen hand voor ogen zagen.

Over het algemeen lijkt volgens wethouder Renier Nafzger de verplaatsing van Cité Ouvrière (Groete Bouw) in de binnenstad naar het buitengebied in Bosscherveld een succes, al zitten er onvermijdelijk criminele elementen tussen de arbeidersbevolking. Een ingezonden brief van 'belanghebbenden' ziet vooral de zwartste kant. Wanneer dit woonbuurtje precies werd opgeheven, zal uit verder onderzoek moeten blijken.

[Ingrid M.H.Evers]

Woningbouw in Bosscherveld (1)

Het Bosscherveld was en is steeds bedoeld geweest als industrieterrein. Toch is er woningbouw geweest. Deels lijkt dat midden negentiende eeuw reeds bestaande bebouwing te zijn, deels inmiddels verdwenen woonruimte.

Onder de bestaande bebouwing reken ik woningen langs de Sandersweg, de Postbaan en Sillebergweg. Het Straatnamenboek noemt ook een Savelstraat, die ik echter niet kan vinden op de plattegrond.

Er blijkt een Savelweg geweest te zijn, die in 1920 (deels?) werd omgedoopt tot Phoenixweg, 'naar de daar gelegen fabriek die onder andere aarden kruiken maakte en een vergulde Phoenix (feniks) als embleem op het dak voerde'. (Citaat bij Jagers/Berns, Maastricht, een straat, een naam, 226).

Woningbouw in de twintigste eeuw lijkt geheel tijdelijk te zijn geweest. Het gaat enerzijds om twee of drie houten barakken tot opvang van tijdens de Eerste Wereldoorlog uit België uitgeweken vluchtelingen, anderzijds om 'steenachtige' tijdelijke noodwoningen.

Laten we beginnen met de barakken:

Buiten de drie barakken voor de vluchtelingen afkomstig uit Uden (...). Deze vluchtelingen waren afkomstig uit België tijdens WOI, maar van geboorte Maastrichtenaar, dat was de reden om ze van Uden naar Maastricht te sturen. Het waren er 1400.

Dit laatste is niet helemaal juist. Inderdaad spreekt de Limburger Koerier van 24 augustus 1920 over 1.400 vluchtelingen in de barakken, 'terwijl er nog eens achthonderd worden verwacht'. Dit bericht wordt echter twee dagen later door dezelfde krant bijgesteld: 'Gelijk bekend' zijn er slechts ruim 80 vluchtelingen aanwezig. Zoals eerder opgemerkt door Toller, betreft het Maastrichtenaren die voorheen in België woonden.

De gemeente heeft twee barakken aangekocht van de heer De Ras (Limburgse Cementsteenfabriek, gelegen naast de Spijker- en Draadnagelfabriek Thomas Regout), waarin met name een noodkapel wordt ingericht om de vluchtelingen en 'omwonenden' van geestelijke steun te voorzien.

[Ingrid M.H.Evers]

Elders op deze site kwam de bouw van noodwoningen en barakken in het Bosscherveld ter sprake. Daarbij werden ook straatnamen genoemd die kennelijk slechts korte tijd hebben bestaan, maar toch op tal van geboorteakten moeten voorkomen. De materie is te interessant om tussen neus en lippen door te vermelden, vandaar dat ik er hier een nieuw draadje voor heb geopend.

Vooraf is het belangrijk vast te stellen wat nu precies 'Bosscherveld' is en wat 'Boschpoort'. In een beschrijving in de Limburger Koerier van 1 september 1920 volgt dat:
1. Boschpoort het gebied is van 'kanaal en Maas', het hoger gelegen terrein tussen de Zuid-Willemsvaart en de rivier.
2. Bosscherveld zich links van het kanaal uitstrekte, waarbij de hooggelegen spoorlijn een soort natuurlijke grens trekt die echter 'vals' is; ook de strook grond oostelijk van de spoorlijn lijkt onder het Bosscherveld te vallen.