Aankondiging

**SJEF �** · 20 juni 2010, 09:23

1500

Aanleg van de Nieuwstad met de bastions Haet ende Nijdt en De Drie Duiven; sinds het zogenaamde Verraad van 1638 heet het laatste De Vijf Koppen.
De rondelen Haet en de Nijt en De Drie Duiven werden in 1516 gebouwd.
Samen met de aansluitende stadsmuren vormden zij de ommuring van de Nieuwstad.
De Drie Duiven heet sinds 1638 De Vijf Koppen, omdat de afgehakte hoofden van vijf betrokkenen bij het verraad van 1638 hier als afschrikwekkend voorbeeld tentoongesteld werden.

De twee vijfpuntige stadssterren is een verwijzing dat het door de stad Maastricht is gebouwd.

1) De Vijf Koppen;
2) Haat en Nijd;
3) Waterpoort de Reek;
4, 7, 9, 14, 18, en 26a) Cavaliers of katten;
5) Groene Halvemaan;
6) Bastion Brandenburg;
8 ) Avancée;
10) Bastion Maria;
11) Hoornwerk Hoog Frankrijk;
12) Reduit;
15 en 16) Ravelijnen voor de Lindenkruispoort;
17) Bastion Tettau;
19) Hoorwerk Laag Frankrijk;
20) lage Maaspunt;
21) Lunet Sint-Antony;
22) Gemoderniseerde voorwal;
23) Bastion Sint-Maarten;
24 Ravelijn Limmel;
25) Lunet Valkenburg;
26) Ravelijn de Raaf;
27) Ravelijn aan de Hoge Maaspunt;
28 ) Clingelwal.
Bron: Morreau, L. J.; Bolwerk der Nederlanden pagina 151

Het rondeel De Drie Duiven (naderhand De Vijf Koppen of De Vief Köp genoemd en geheten) heeft die naam te danken aan een destijds nabij gelegen herberg met dezelfde naam.
Bron: Morreau, L. J.; Bolwerk der Nederlanden pagina 105-107.

**SJEF �** · 20 juni 2010, 10:39

Het rondeel Haat en Nijd.

Het dankt zijn naam aan de eerste woorden van het hieronder vermelde opschrift.

HAET ENDE NIJT BEN ICK GHENANT,
MINEN VIANDEN BEN ICH ONBECANT,
ENDE OC VOLMACKT, ALS MEN MACH SIEN,
[BI MEISTER] HERMAN IN DEN ZARAZIEN,
DOE MEN [SCREEF ----] VOERWAER,
DUYSENT VYFHONDERD EN SESTIEN JAER

Bron tekst: Morreau, L. J.; Bolwerk der Nederlanden pagina 108

Bron afbeelding: http://www.maastrichtsegevelstenen.nl/ .

Aan de voorzijde van het bolwerk bevinden zich twee stenen, waarvan de onderste twee lopen en twee kogels (?), de bovenste het Bourgondisch kruis en twee sterren vertoont.

Wapen Bourgondië met twee sterren.
Bron afbeelding: http://www.maastrichtsegevelstenen.nl/ .

**Ingrid M.H.Evers** · 20 juni 2010, 12:07

Nieuwstad

Geen tijd om het na te zien, maar misschien vinden jullie ook nog iets zinnigs in het Silhouetboekje De Nieuwstad, geschreven door de vroegere archivaris Jan Koreman? In Tweeduizend Jaar Maastricht, een stadsgeschiedenis (2006) staat een foto van een tekening met de volgorde waarin de vijf koppen op de staak werden gezet (vijf koppen, één staak).

**Breur** · 20 juni 2010, 12:10

Mag ik jullie on alle bescheidenheid wijzen op http://www.breurhenket.com/Verraad.htm

**goofjohn** · 20 juni 2010, 13:29

bedankt

Wederom chapeau wat een kennis, hier kan ik iets mee.

**Vincent Grummer** · 24 juni 2010, 12:30

De drie duiven

Bij mijn weten heette het bastion ooit "Les trois douves". "Douve" is het Franse woord voor vestinggracht. Een toepasselijke naam, omdat op die plaats een paar takken van de Jeker bij elkaar komen.

De Maastrichtenaar maakte daar "De drei doeve" van, en dat werd door de Hollander weer vertaald met "De drie duiven".

**Ingrid M.H.Evers** · 24 juni 2010, 14:31

Rondeel De Drie Duiven

Oorspronkelijk geplaatst door Vincent Grummer Bekijk bericht

Bij mijn weten heette het bastion ooit "Les trois douves". "Douve" is het Franse woord voor vestinggracht. Een toepasselijke naam, omdat op die plaats een paar takken van de Jeker bij elkaar komen. De Maastrichtenaar maakte daar "De drei doeve" van, en dat werd door de Hollander weer vertaald met "De drie duiven".

Het is juist dat 'douve' vestinggracht of slotmuur kan betekenen. Maar waarom in Maastricht in 1516 of eerder een onderdeel van de stadsmuur een Franse naam zou hebben gekregen, is mij een raadsel. Daarbij was wijlen Louis Morreau een bijzonder nauwkeurig man die zijn kennis rechtstreeks uit de raadsverdragen en andere stedelijke archiefbronnen haalde. Het verhaal lijkt mij dan ook onjuist.

Het zou prettig zijn als Vincent Grummer een vindplaats kent in de literatuur, waarop 'zijn weten' mogelijk terug gaat? Het zou jammer zijn als hier een nieuwe Maastrichtse mythe ontstond.

Terzijde: de opmerking 'dat op die plek een paar Jekertakken bij elkaar komen', is op zijn minst aanvechtbaar.
Overigens zijn de vestingwerken aan de Zwanengracht geen bastions, maar rondelen.

**SJEF �** · 25 juni 2010, 10:38

Oorspronkelijk geplaatst door Ingrid M.H. Evers Bekijk bericht

... Overigens zijn de vestingwerken aan de Zwanengracht geen bastions, maar rondelen.

Bastion
Vijfhoekige aarden of stenen uitbouw van een verdedigingswerk naar oorspronkelijk Italiaans ontwerp, voornamelijk voor het bestrijken van de aanliggende courtines; bestaat uit twee facen, twee flanken en een niet-bewalde keel; ook wel bolwerk of dwinger; zie ook gedetacheerd bastion
Opmerking.
Bij een vol bastion is de binnenruimte (het terreplein) gevuld met een aardlichaam, een bomvrij onderkomen voor personeel of een remise voor geschut; bij een hol bastion ontbreken deze.

Rondeel
Uit de muurtoren ontwikkelde, verzwaarde en verlaagde halfronde uitbouw van een vestingmuur, ten behoeve van de opstelling van flankerend geschut; voorloper van het bastion.

Bronnen van informatie:

http://www.coehoorn.nl/begrippenlijst/alfabetisch.html .

http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_v...stingbouwkunde .

**goofjohn** · 25 juni 2010, 15:28

Super

Ingrid, Vincent en Sjef, bedankt, ik zal het aanpassen op de website.

**SJEF �** · 25 juni 2010, 16:12

Rondelen Haet en Nyd en De Vief Köp

In de DSM kalender 1982 (zie ook http://www.mestreechonline.nl/forum/...1&postcount=20 .) staat een prachtige foto van de Franse maquette Maastricht uit 1748-1752 met de rondelen Haat en Nijd en De Vijf Koppen.
Maar wel zonder de momenteel bestaande Poort Waerachtig).
Het vierkant gebouw is een kruithuis.

Klik op de bovenstaande afbeelding voor een groter formaat.

**Ingrid M.H.Evers** · 25 juni 2010, 16:19

Oorspronkelijk geplaatst door SJEF Bekijk bericht

... Maar wel zonder de momenteel bestaande Poort Waerachtig).

Ik neem aan dat dat woordje 'wel' je is ontglipt, Sjef,

want iemand die als liefhebber zó thuis is in de geschiedenis van Maastricht, weet natuurlijk zonder meer, dat die maquette bijna anderhalve eeuw eerder dan Poort Waarachtig ontstond. Die kon er dus niet in verwerkt worden.

**Vincent Grummer** · 3 juli 2010, 18:15

Ik kom even terug op de "Trois douves". Ik beschik niet over een schriftelijke bron van deze naamgeving, maar als ik die tegenkom zal ik niet aarzelen om die hier te vermelden.

In de tijd dat ik gids in de Sint-Pietersberg was (rond 1970) is mij deze verklaring van de naam verteld. U zult mij niet kwalijk nemen dat ik na veertig jaar niet meer weet van wie ik deze wijsheid destijds opdeed.

Ik zie de naam van Hans Ogg op dit forum. Hij was destijds een collega-gids. Misschien herinnert hij zich het verhaal?

**Hans Ogg** · 4 juli 2010, 07:20

Nee, dat verhaal herinner ik me niet. Ik was indertijd (dwz voordat Morreau zijn grote boek schreef) nogal geinteresseerd in de militaire historie van Maastricht en heb toen ook allerlei archiefstukken gelezen of die opgevraagd uit archieven elders. Voor mij is dit nieuw.

**Breur** · 18 januari 2015, 10:57

Opnames voor de speelfilm Code M (het zwaard van d'Artagnan) waren een goede aanleiding de omgeving van Poort Waerachtig te Maastricht nogmaals te verkennen.