Aankondiging

Sluiten
No announcement yet.

Verdwenen schatten

Sluiten
X
 
  • Filter
  • Tijd
  • Tonen
Clear All
nieuwe berichten

  • #31
    Oorspronkelijk geplaatst door El Loco

    Een reliekhouder in de vorm van een Romeinse triomfboog, geschonken door Einhard, biograaf van Karel de Grote, aan de Sint-Servaaskerk. 'Verdwenen' in de 18e eeuw. Zelfs de enige overgebleven tekening bevindt zich niet in Maastricht, maar in de Bibliothèque Nationale in Parijs.






    4 & 7: ? (tekening in Parijs), München, (Vera Icon, hier niet ter zake doende, burg.)
    Toch nog even een vraagje, gezien de discussie die Panhuysen (zie hier) aanzwengeld.

    Hoe is het toch mogelijk dat de Servaassleutel wel behouden is voor Maastricht; maar de triomfboog niet?

    (Ingrid, ik heb je boek over de 'ongewilde revolutie' nog niet bestudeerd - een vluchtige scan in de index levert echter geen resultaat).

    Opmerking


    • #32
      Einhards reliekhouder: verdwenen in de Franse Tijd?zelf liet versmelten of verkocht. Treffende voorbeelden zijn te vinden in onderstaand artikel over de in de negentiende eeuw gesloopte Sint-Nicolaaskerk (Onze Lieve Vrouweplein). Uit dat onderzoek bleek ook dat tal van zaken uit deze kerk, zoals biechtstoelen, orgel, schilderijen, beelden en zilverwerk nog altijd aanwezig zijn in kerken en schatkamers in stad en land. Je zou die kerk meteen weer zijn eind achttiende-eeuwse interieur kunnen teruggeven!

      Hoe zit het nu met die zilveren reliekhouder van Einhard? Niemand weet wanneer en hoe die is verdwenen, heer burgemeester. En dat is ook de reden dat hij niet wordt genoemd in het hoofdstuk 'Cultuur in Nedermaas' van Ongewilde revolutie (1994).

      (Kunst)historici gaan, voor een globale aanduiding van het tijdstip van de verdwijning van 'Einhards erepoort', uit van het vierde kwart van de achttiende eeuw. Dat betekent dus tussen circa 1770 en 1800.

      De Franse periode begint in Maastricht in 1794 en pas in 1796-97 worden kloosters opgeheven en kerken gesloten. Dan worden hun roerende en onroerende bezittingen als 'nationale goederen' geconfisqueerd en verkocht. Zeker, tal van zaken worden zonder poespas naar Parijs gestuurd om de nationale museale collecties aan te vullen; ze worden dus inderdaad geroofd. Maar in lijsten van dergelijke verzendingen heeft men deze reliekhouder niet teruggevonden.

      Wat kan er dus met dit object zijn gebeurd?
      Uit de lezing van Titus Panhuysen voor LGOG op maandag 7 februari jl. is duidelijk geworden dat dit soort geschenken dermate belangrijk waren, dat zij niet vervreemd konden worden uit de schatkamercollectie van het kapittel.

      Als het voorwerp dan toch weg is, kan dat op vijf manieren zijn gegaan:

      1. Het kapittel kan het object midden of eind achttiende eeuw hebben laten smelten om iets anders te laten maken en een deel van de kosten door die versmelting te laten dekken. Gezien de aard van het object en de bovengenoemde inschatting van Panhuysen en andere onderzoekers is dit ZEER onwaarschijnlijk.

      2. Het object kan in onrustige tijden zijn geroofd, zowel ruim voor 1794, als tijdens de toenmalige verovering van de stad. Maar zou er dan geen melding van gemaakt zijn in de zeer goed bijgehouden annalen van het kapittel? Ook onwaarschijnlijk, dus.

      3. Het kan zijn geconfisqueerd en als kunstvoorwerp naar Parijs zijn gevoerd; ja, geroofd dus. Maar waarom is er dan van een dergelijk waardevol kunstvoorwerp geen spoor terug te vinden in de Franse archieven c.q. museale collecties? Het is hoogst onwaarschijnlijk dat dit zeer waardevolle object als 'niet herkend' ergens in een Frans depot ligt. Maar het zou kunnen.

      4. AlsConclusie: Literatuur:

      * Ubachs/Evers, Ongewilde Revolutie (Maastricht 1994); themanummer van de Publications.
      * Ubachs/Evers, Historische Encyclopedie Maastricht (Zutphen 2005).
      * Ingrid M.H. Evers, 'Een parochiekerk in de achttiende eeuw: het interieur van de Sint Nicolaaskerk te Maastricht', in: Publications [PSHAL] 142 (2006) 189-252, passim.
      * Ingrid M.H. Evers, De Minderbroedersberg, (Maastrichts Silhouet, 54), Maastricht 1999, 52 blz.
      Last edited by Ingrid M.H.Evers; 14 februari 2022, 16:32. Reden: kleine aanpassingen; herstel diakritische tekens

      Opmerking


      • #33
        Ingrid, ge-wel-dig!!

        Opmerking


        • #34
          Wij danken u! Inmiddels zijn de stel- en typefouten er ook uit en heb ik nog wat aangevuld; goede reden om het nog eens over te lezen.

          En ja, hoe komt het dat de sleutel er nog wel is? Ik weet het niet. Misschien dat Koldewey er iets over zegt? Het object behoort immers tot de zogenoemde Servatiana?

          Literatuur:
          Jos Koldewey, Der Gude Sente Servaos.

          (Een geweldig onderzoek, zoals Panhuysen terecht opmerkte. Als je een beetje geluk hebt heeft De Slegte het nog ergens in de ramsj liggen)

          Opmerking


          • #35
            Einhardboog en kruis

            Oorspronkelijk geplaatst door Ingrid M.H. Evers Bekijk bericht
            Misschien dat Koldewey er iets over zegt? Het object behoort immers tot de zogenoemde Servatiana?
            Helaas, het object behoort niet tot de Servatiana en Koldeweij maakt er slechts zeer terloops een enkele opmerking over...

            In het Archief van het Kapittel van Sint Servaas (in het RHCL, inv.nr.1769) bevinden zich onderstaande bladen uit de Apotheca liberae imperialis ecclesiae sancti Servatii, ordine alphabetico disposita. Tomus V, litt. M-S, een verzameling manuscripten over de geschiedenis van het Sint-Servaaskapittel, rond 1750 bijeengebracht door deken Guilielmus Pleugmaeckers. Hieruit blijkt dat het kapittel rond die tijd nog in het bezit was van de Einhardboog.


            Boven: tekeningen van reliekhouders en andere schatten in de Sint-Servaaskerk, ±1750
            Beneden: detail van nrs. 24 en 25, twee kruisvoeten of 'portae', links de Einhardsboog


            Bij een opsomming van de Servatiana rond 1545 worden twee 'portae' (poorten of bogen) genoemd, 'magne petie' (grote stukken), die bij de translatie van Sint Servaas in zijn armen gevonden zouden zijn. Volgens Koldeweij is een van de 'portae' te identificeren met de Einhardboog (A.M. Koldeweij, Der gude Sente Servas. Assen/Maastricht, 1985, p.261). Waarschijnlijk ontbrak het oorspronkelijk op de Einhardboog gemonteerde kruis toen al (het werd in elk geval niet genoemd). Ook lijkt de connectie met Einhard vergeten.

            Wanneer is het bij de Einhardboog behorende kruis, met relieken van het Heilig Kruis, verloren gegaan? Aangezien op de 17e eeuwse tekening in de Parijse Bibliothèque Nationale alleen de voet, zonder kruis dus, staat afgebeeld, mogen we ervan uit gaan dat het kruis vóór die tijd verdwenen is, wellicht al vóór 1545. In elk geval waren de twee onderdelen toen niet meer samen.

            Is het mogelijk dat de totstandkoming van het 15e eeuwse Patriarchaalkruis (nr. 1 op de eerste tekening hierboven) in de Schatkamer van de Sint-Servaas, verband houdt met de verdwijning van het Einhardkruis? Het Patriarchaalkruis (of Byzantijns dubbelkruis) werd rond 1490 door de Maastrichtse zilversmid Ulrich Peters ('Meester Ulrich') vervaardigd en was bedoeld om het Onze-Lieve-Vrouwekapittel, dat al sinds 1204 een soortgelijk kruis bezat (nu in de schatkamer van de Sint-Pieter in Rome), de loef af te steken.

            Zou het kunnen dat voor de vervaardiging van dit Byzantijns dubbelkruis het oude reliekenkruis behorende bij de Einhardboog gesloopt werd? Er is immers verder niets bekend over de herkomst van de kruisrelieken (die toch vrij groot zijn, zoals op onderstaande foto's is te zien), die in het Patriarchaalkruis verwerkt zijn. Als dat zo is, moet de Einhardboog het al sinds 1490 zonder kruis stellen. Wellicht dat dit verlies de waarde van het object in de loop der tijd deed verminderen, wat uiteindelijk tot de teloorgang van de Einhardboog leidde.


            Het Patriarchaalkruis in de Schatkamer van de Sint-Servaas, ±1490. Rechts: detail

            Opmerking


            • #36
              Het Einhardkruis = het dubbelkruis?

              Ik weet, het is laat geworden en dan laat een mens zich al gauw het hoofd op hol brengen, maar ik wil jullie deze 'vondst' toch niet onthouden:

              In 'De Sint Servaas', tweemaandelijks restauratie-informatie bulletin #61, p.496 bespreekt Monique Dickhaut de restauratie van het hierboven genoemde dubbelkruis uit de schatkamer van de Sint-Servaas. De restauratie was in het voorjaar van 1991 afgerond door de Akense restaurateur Gerhard Thewis, die ook het beroemde Karlschrein onder handen had gehad.

              Thewis haalde, ten behoeve van de restauratie, het dubbelkruis uit elkaar en documenteerde alle gegevens. Hierbij kon hij, en ik citeer, "het reeds eerder op stilistische gronden geuite vermoeden bevestigen dat de voet en het dubbelkruis uit verschillende perioden stammen. Het dubbelkruis is van ouder datum dan de voet en heeft, waarschijnlijk toen beide delen samengevoegd werden, enkele veranderingen ondergaan."

              Uit welke periode het dubbelkruis dan wel stamt, daarover laten noch Thewis, noch Dickhaut zich uit. Wel oppert Dickhaut dat het dubbelkruis wellicht aanvankelijk weinig spectaculair oogde en dat meester Ulrich Peters de opdracht kreeg er een verguld zilveren voet aan toe te voegen, zodat het nieuwe, 'opgepimpte' kruis de vergelijking met het Byzantijns dubbelkruis van de Onze-Lieve-Vrouwe beter kon doorstaan.

              Je durft het bijna niet hardop te zeggen, maar misschien is het dubbelkruis wel het kruis dat aanvankelijk op de Einhardboog stond... Hadden we Koldeweij maar hier op het forum, die zou waarschijnlijk meteen overeenkomsten tussen de sleutel van Sint Servaas en het dubbelkruis zien: allebei uit het Akense atelier, allebei door Einhard hiernaartoe gebracht. Wishful thinking

              Opmerking


              • #37
                En dan vragen sommige mensen zich af wat ik toch zoek op die website....

                Daar gaan we weer: Loco, .

                Toch Loco, lijkt het mij niet heel waarschijnlijk. In zijn presentatie plaatste Panhuysen de Servaassleutel in het Akens atelier op basis van de de stijlkenmerken. Laten we gemakshalve ervan uit gaan dat dat klopt.Als je dan de Servaassleutel vergelijkt met het dubbelkruis, dan kan ik -met het oog van een amateur!- niet veel overeenkomsten zien. De sleutel is uiterst sierlijk uitgevoerd; het kruis heel strak.

                Misschien aardig als Panhuysen zich hier even meldt en zegt dat je stelling totale onzin - of beter - de ontdekking van de eeuw is!

                Opmerking


                • #38
                  De sleutel en de boog

                  Hè jammer, burgemeester, ik had zo gehoopt dat je erin mee zou gaan

                  Maar hier moet ik je toch even corrigeren:
                  Oorspronkelijk geplaatst door burgemeester Bekijk bericht
                  Als je dan de Servaassleutel vergelijkt met het dubbelkruis, dan kan ik -met het oog van een amateur!- niet veel overeenkomsten zien. De sleutel is uiterst sierlijk uitgevoerd; het kruis heel strak.
                  De Karolingische Renaissance maakt zowel gebruik van strakke, klassieke motieven, als sierlijke, meer barok aandoende versieringen. De sleutel, waarvan sinds Koldeweij toch wel vast staat dat die begin 9e eeuw in het Akense atelier is vervaardigd, is daarvan het beste voorbeeld. De 'baard' (dat soort termen leer je bij Koldeweij) is strak, het handvat juist heel 'krullerig', met ranken van acanthusbladeren.

                  Sterker nog, Koldeweij heeft in zijn dissertatie al overeenkomsten vastgesteld tussen de Einhardboog en de Sleutel van Sint Servaas. Dat is dus geen ontdekking van Panhuysen. Met name het motief van het Griekse kruis met de vier kleinere kruisjes (soms stippen) komt aan de orde. Dat motief is prominent aanwezig op de baard van de sleutel, maar ook op het schild van een Romein op de tekening van de Einhardboog. Ook de acanthusbladeren komen op (de rand van) de Einhardboog voor.


                  1.Servaassleutel 2.Schild met vijfvoudig kruis op Einhardboog 3.Acanthusbladmotief Einhardboog

                  Maar goed, dat gaat dus over de Einhardboog. Over dat dubbelkruis weten we vrij weinig. Over bijna alle schatten in de Sint-Servaas zijn uitgebreide studies verschenen (Koldeweij over de Servatiana, Kroos over de Noodkist, Stauffer over de textielschat), maar het dubbelkruis valt buiten die categorieën.

                  Ik heb wel Mieke de Kreek, die op de kerkschat van de Onze-Lieve-Vrouwe gepromoveerd is, erop nageslagen. De Kreek schrijft over het dubbelkruis van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel dat dit qua vorm past bij de overwinningssymboliek van de Byzantijnse keizers (het kruis werd waarschijnlijk als trofee meegenomen uit Constantinopel). Dat pleit niet voor een karolingische oorsprong van het dubbelkruis in de Servaas. Maar dan is er nog altijd de mogelijkheid dat Einhard het Byzantijnse dubbelkruis importeerde en dit in zijn Akense werkplaats liet samenvoegen met de aldaar vervaardigde voet, de Einhardboog. Ik geef nog niet op!

                  Een andere interessante vraag is hoe de 17e eeuwse tekening van de Einhardboog in de Bibliothèque Nationale in Parijs terechtkwam. Volgens Koldeweij was de tekening afkomstig uit het Maastrichtse Jezuïetenklooster. Dat klooster was bij de komst van de Fransen al opgeheven. Ingrid...?

                  Opmerking


                  • #39
                    Oorspronkelijk geplaatst door olijfje
                    hoewel ik weinig heb met die periode
                    't Waore wél de gloriedaog vaan Mestreech...

                    Opmerking


                    • #40
                      Maasgouw
                      Last edited by Ingrid M.H.Evers; 14 februari 2022, 16:37.

                      Opmerking


                      • #41
                        Oorspronkelijk geplaatst door El Loco Bekijk bericht
                        Een andere interessante vraag is hoe de 17e eeuwse tekening van de Einhardboog in de Bibliothèque Nationale in Parijs terechtkwam. Volgens Koldeweij was de tekening afkomstig uit het Maastrichtse Jezuïetenklooster. Dat klooster was bij de komst van de Fransen al opgeheven. Ingrid...?
                        Ik wist dat ik hier ooit iets over gelezen had, en vandaag viel me in waar: in de bundel 'Campus Liber'. Hierin staat een bijdrage van A.H.H. Houben: 'Voormalige Jezuitenbibliotheek in Maastricht, een kleine bibliotheekgeschiedenis'. De bibliotheek van het klooster werd in 1775 geveild. De veilingscatalogus vermeldt 2169 nummers en 150 pakken (?) en werd uitgegeven bij Hendrik Landtmeter. Hij bestond uit 130 pagina`s. Een catalogus is o.a. bewaard gebleven in de stadsbibliotheek te Maastricht en Amsterdam (Loco, dat is toch dubbel raak, he!). Het hele 'zooitje boeken' leverde 5303 gulden op.

                        Een vlotte scan van het artikel levert geen verwijzing naar de tekening van de Einhardboog op. Ik hoor Panhuysen nog vertellen over de
                        ontdekking van deze tekening; ik meen me te herinneren in de 19de eeuw door een Franse geleerde. Zou de tekening wellicht in boek / manuscript gezeten hebben?

                        Hoe dan ook: goed mogelijk dat de tekening via deze veiling in handen van de Fransen gekomen is.

                        Opmerking


                        • #42
                          Ik weet wel wat het inventarisnummer van de tekening in de Bibliothèque Nationale in Parijs is: Ms.Fr.10440,fol.45. Misschien dat iemand daar iets mee kan? Verder meldt Koldeweij nog dat het om een gewassen pentekening gaat, die opgenomen was in een bundel tekeningen en notities uit Jezuïetenbezit.

                          Opmerking


                          • #43
                            Byzantijns dubbelkruis

                            Sorry als ik als een azijnpisser overkom, maar is het niet zinvol verschil te maken tussen kunstvoorwerpen die normaal in de handel te koop (of verkocht) zijn en kunstvoorwerpen die inderdaad "gejat" zijn. Dat geldt bijvoorbeeld voor het dubbelkruis, dat twee keer gejat is. De laatste keer door een kanunnik uit de in 1794 veiliggestelde boedel, maar de keer daarvoor uit Byzantium. Hoe is dat dan in Maastricht terecht gekomen?

                            Opmerking


                            • #44
                              'Verdwenen'

                              Join the club van de azijnpissers, Theo

                              Ja, elk 'verdwenen' voorwerp heeft natuurlijk weer zijn eigen geschiedenis; sommige zullen 'gewoon' verkocht zijn, andere gejat of zoekgeraakt en bij veel voorwerpen is het onduidelijk. De vraag wie er 'recht' heeft op een bepaald voorwerp, is sowieso onzinnig. Dan krijg je het getouwtrek zoals bij de Elgin Marbles (tussen Engeland en Griekenland) of het Pergamon Altaar (Duitsland vs Turkije).

                              Uiteraard vinden wij als Maastrichtenaren dat de paus het Byzantijns dubbelkruis aan de Onze-Lieve-Vrouwe moet teruggeven, maar wat doen we als de Turken (Constantinopel is immers Turks nu) het dan weer van ons terugeisen? En die zullen op hun beurt de stukjes van het Ware Kruis, die er misschien nog in zitten, moeten retourneren aan de staat Israel. Tja..!

                              Ik vind ook niet dat alles wat ooit in Maastricht gemaakt is, of hier bewaard is geweest, moet terugkeren naar Maastricht. Het is juist leuk om een Jan van Steffeswert in Luik tegen te komen, of een Aert van Tricht in New York. Maar bij sommige 'verdwenen' voorwerpen (dat dubbelkruis bijvoorbeeld, maar ook de gevelstukken die bij de Noodkist horen, de gouverneursportretten, de Mosasauruskaak) blijft het bij mij in elk geval toch steken...

                              Opmerking


                              • #45
                                Verdwenen schatten

                                Beste Forumleden,

                                Als Russische die al dertig jaar in Nederland woont, heb ik jullie discussie gevolgd. Ik heb een paar vragen die ik jullie graag voorleg.

                                Is er een afbeelding van het "Kruisje van Constantijn"? Is de betreffende Constantijn, Constantijn de Grote of een ander?

                                Weten jullie meer of prins Soltykoff? Ik ben zijn naam nog niet eerder tegen gekomen en ik heb ook geen informatie over hem kunnen vinden.

                                Van de schrijn van Sint Servaas zijn veel afbeeldingen te vinden, maar die afbeeldingen betreffen bijna altijd de rechterkant (vanuit Christus gezien, dus voor de kijker links). Ik ben juist benieuwd naar de linkerkant. Weet iemand van jullie een afbeelding van die linkerkant te vinden.

                                Gr.
                                Baba

                                Ik ben benieuwd of jullie

                                Opmerking

                                Bezig...
                                X