Verdwenen schatten

[burgemeester]

Is er een afbeelding van het "Kruisje van Constantijn"? Is de betreffende Constantijn, Constantijn de Grote of een ander?

Welkom, Baba!

El Loco is onze expert (niet tegensputteren, Loco), dus die zal je zeker meer kunnen vertellen.

Bovenstaande vraag is echter niet moeilijk te beantwoorden. In post # 1 van Loco, deze dus, is het de tweede afbeelding.

Weten jullie meer of prins Soltykoff? Ik ben zijn naam nog niet eerder tegen gekomen en ik heb ook geen informatie over hem kunnen vinden.

Een beetje googleen levert onderstaand documentje op. Zal zeker meer van te vinden zijn.

[Theo Bakker]

Beste Forumleden,


Is er een afbeelding van het "Kruisje van Constantijn"? Is de betreffende Constantijn, Constantijn de Grote of een ander?


Gr.
Baba

Ik ben benieuwd of jullie

http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/Nieuw...van-slot.dhtml

Zo te zien kan je zelf gaan kijken, Baba

[burgemeester]

Zo te zien kan je zelf gaan kijken, Baba

Indien je natuurlijk in bezit bent van de teletijdmachine van prof. Barabas... (die expositie was in 2006).

[Theo Bakker]

Indien je natuurlijk in bezit bent van de teletijdmachine van prof. Barabas... (die expositie was in 2006).

Over 't hoofd gezien. Op zoek naar de tentoonstellingscatalogus dan maar.
Of staat een afbeelding in het boek van Dr. Mieke L. de Kreek (ISBN 90 71570 444)? Is in de bieb in te zien.

[El Loco]

Ik heb het boek van Mieke de Kreek thuis liggen (zit nu op m'n werk), dus ik zal er binnenkort een mooie afbeelding van posten. Ook van de linkerzijpanelen van de Noodkist (vast en zeker te vinden in één van Timmers' boeken).

Van Soltykoff weet ik alleen dat hij verzamelaar was van Middeleeuwse kunstvoorwerpen en dat hij in de eerste helft van de 19e eeuw in heel West-Europa kerkelijke schatten opkocht. Veel daarvan zijn, via via, terechtgekomen in het Museum voor Kunst en Geschiedenis in Brussel (waar ik onlangs geweest ben en waarvan ik nog steeds verslag moet doen) en in het Victoria & Albert Museum in Londen.

Dit is niet de Soltykoff waar Burgemeester hierboven aan refereerde. Zo te zien waren er meer kunstminnaars in de familie. Even googelen naar de naam Soltykoff (of Saltykov, in het Russisch САЛТЫКОВ) levert ene prins Alexei Soltykoff op, die in 1859 een boek met lithografieën publiceerde, die hij als diplomaat in India maakte.


Nogmaals: dit is dus niet de Soltikoff, die middeleeuwse kunstvoorwerpen verzamelde (waarschijnlijk een broer). Meer over hem later.

[El Loco]

Van de schrijn van Sint Servaas zijn veel afbeeldingen te vinden, maar die afbeeldingen betreffen bijna altijd de rechterkant (vanuit Christus gezien, dus voor de kijker links). Ik ben juist benieuwd naar de linkerkant.

De afbeelding van Christus als Eeuwige Rechter wordt algemeen als voorkant van het 'Gouden Huis' gezien. Deze zijde is traditioneel naar het oosten gericht, dus als je de schatkamer binnenkomt, lijkt dit inderdaad de achterkant. Op de lange zijden van het schrijn staan de apostelen als mederechters afgebeeld, links de 'Pauluszijde', rechts de 'Petruszijde'. Op het 'dak' van het Gouden Huis: ter linkerzijde de verdoemden, ter rechterzijde de uitverkorenen.

Hier de Pauluszijde met de apostelen Paulus, Jacobus de Meerdere, Johannes, Bartholomeüs, Jacobus de Mindere en Philippus, en de verworpenen op het dak:

[El Loco]

Is er een afbeelding van het "Kruisje van Constantijn"? Is de betreffende Constantijn, Constantijn de Grote of een ander?

Volgens Mieke de Kreek (zie bron hieronder) werd het kruisje in elk geval vanaf de 17e eeuw in de Onze-Lieve-Vrouwekerk getoond als het borstkruis van keizer Constantijn de Grote. Ik citeer: "Hoewel het kruisje kostbaar is uitgevoerd, geeft het op zich geen aanleiding om te veronderstellen dat het eens aan Constantijn de Grote heeft toebehoord. In de Griekse tekst op het kleinood wordt ene Johannes genoemd, en de bij dergelijke keizerlijke kruisen gebruikelijke zinsnede over het overwinnen van de (barbaarse) tegenstanders ontbreekt. Wèl is Constantijn afgebeeld op het plaatje van een van de luikjes (linksonder) in het middenpaneel van het triptiekje. De decoratie van de resterende drie luikjes, als gezegd wellicht de beeltenissen van keizerin Helena en die van de beide aartsengelen Michaël en Gabriël, zijn verloren gegaan. Is het in deze context overigens louter toeval dat alleen de gedreven voorstelling van de veronderstelde keizerlijke bezitter van het kruisje nu nog aanwezig is? Toen het Byzantijnse kruisje in het bezit van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel kwam - naar men aanneemt in het eerste decennium van de dertiende eeuw - was het vermoedelijk nog niet gerelateerd aan het idee van zo'n voorname keizerlijke herkomst. Deze traditie is ongetwijfeld pas later in het Westen aan het kruisje verbonden; hoeveel later valt, als vermeld, niet (meer) te achterhalen." (De Kreek, p.126)


Het kruisje van Constantijn met partikels van het Heilig Kruis, voor- en achterkant


Het gouden triptiekje in gesloten toestand, voor- en achterkant


Het geopende triptiekje met daarin het kruisje en de afbeelding van Constantijn de grote. Rechts: het triptiekje als onderdeel van een 19e eeuwse reliekhouder, met pauselijk wapen, in het Vaticaan

Bron: M.L. de Kreek, De kerkschat van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht. Utrecht/Amsterdam, 1994.

[El Loco]

Soltykoff (I)

Weten jullie meer of prins Soltykoff? Ik ben zijn naam nog niet eerder tegen gekomen en ik heb ook geen informatie over hem kunnen vinden.

Ok, over Soltykoff nu. Zijn naam kwam al eerder in dit draadje ter sprake (#18), daar Soltikoff genoemd. De Maastrichtse reliekhouder in het Victoria & Albert Museum in Londen is afkomstig uit zijn collectie. Ook de beroemde Gloucester kandelaar en een groot aantal andere kunstvoorwerpen in het V&A werden door het museum in 1861/62 op een veiling van de Soltykoff-collectie verworven. In 1862 organiseerde het Londense South Kensington Museum (de voorloper van het V&A) een tentoonstelling van middeleeuwse en latere kunstvoorwerpen, afkomstig uit kerkelijke schatkamers verspreid over heel West-Europa, waarvan volgens de catalogus tenminste 60 voorwerpen uit de Soltikoff-collectie afkomstig waren. Andere voorwerpen uit de geveilde collectie kwamen in Parijs (Louvre, Musée Cluny) en Brussel terecht.

Het gaat hier waarschijnlijk over prins Pierre (Petr Dmitrievich) Soltykoff (ca. 1804-1889), een rijke Russisch-Franse collectioneur van antiek en kunstvoorwerpen. Blijkens een catalogus uit 1859 verzamelde hij ook zestiende eeuwse uurwerken. In 1854 vond in Parijs een veiling plaats van antieke wapenrustingen uit de collectie Soltikoff. Van die collectie bestaat de volgende afbeelding:


'Armes et Armures de la collection de M. le Prince P. Soltykoff à Saint Pétersbourg', litho Nicolas Chapuy, ±1840

Hoe Soltikoff precies te werk ging bij het samenstellen van zijn collectie en waarom hij in de jaren '60 van de 19e eeuw een groot deel van zijn middeleeuwse collectie van de hand deed/moest doen, is niet duidelijk. Voor wie het echt allemaal wil weten: op 9 mei a.s. vindt in Londen een seminar plaats met de titel 'The Collection of Petr Soltykoff'. Meer informatie hier.

[El Loco]

Soltykoff (II)

De belangrijkste uit Maastricht afkomstige schatten in de Soltykoff-collectie waren ongetwijfeld de vier reliektafels, die oorspronkelijk bij de Noodkist hoorden. Deze staaltjes van middeleeuwse edelsmeedkunst uit de Sint-Servaas bevinden zich tegenwoordig in het Museum voor Kunst en Geschiedenis te Brussel. Via deze link zijn ze gedetailleerd te bekijken.

Hoe de vier reliektafels in 1846 door pastoor P.A. van Baer (1836-1855) verkocht werden aan kunsthandelaar Horn uit Luik, die namens prins Soltykoff optrad, is door Victor de Stuers in een artikel in de Publications (1907) uit de doeken gedaan. De pastoor en kerkeraad beweerden de 'losse en op sich selve staande en onbestemde voorwerpen' slechts 'geruild' te hebben; voor het geld had men in Antwerpen een processiebaldekijn, liturgische gewaden en een kleed voor een Mariabeeld aangeschaft. Twee jaar later bleek Van Baer nog te corresponderen met Soltykoff: deze laatste wilde een tweetal eerder door Van Baer aangeboden en door Soltykoff afgewezen ivoren alsnog hebben.

De aansporing van de Antwerpse jurist Thys om in 1861 de stukken terug te kopen, stuitte bij de kerkeraad op dovemansoren. Zoals gezegd kocht het Brusselse museum de stukken op de Soltykoff-veiling van 1861. Pas in 1873 leek men de verkwanseling van de reliektafels te betreuren: "Espérons qu'avec la Châsse, dont ils sont le complément nécessaire, ils reprendront bientôt leur place aux choeur restauré de S. Servais." In 1888 werden in Luik kopieën besteld, waarvoor het Brusselse museum de originelen beschikbaar stelde.

Volgens Renate Kroos is een belangrijke oorzaak voor de verdwijning van de reliektafels, de verbouwing van de kerk rond 1810. Bij die verbouwing, onder leiding van Mathias Soiron (!), werden niet alleen de middeleeuwse cryptes vernield, maar werd ook het hoogaltaar afgebroken. Daardoor was de samenhang tussen de Noodkist en de zijstukken, die eeuwenlang zichtbaar was geweest, komen te vervallen. Hieronder links, het door Van Heylerhoff getekende hoogaltaar in 1811, vlak voor de sloop. Rechts een reconstructie van de middeleeuwse situatie door Cuypers.


Bron: Renate Kroos, Der Schrein des heiligen Servatius in Maastricht und die vier zugehörigen Reliquiare in Brüssel. München, 1985, pp.385-294, 401.

[Clio]

Reliëf in de Spinxfabriek

Ik heb een tijdje zitten zoeken naar het draadje waarin de tunnel onder de Boschstraat en een reliëf in de Sphinxfabriek aan de orde kwamen. Niet gevonden, dus misschien verdwenen in de data-crash? Daarom deze posting nu maar onder 'verdwenen kunstschatten'.

De finesses van wat we op MO hadden staan, ben ik kwijt. Maar als iemand wil weten waar het reliëf is gebleven na de afbraak van een groot deel van het Sphinx-terrein: ik hoorde dezer dagen dat een sloper uit Bosscherveld het een paar meter brede kunstwerk mee naar huis heeft genomen en het - als je er naar vraagt - te koop aanbiedt voor € 5.000. (Mijn zegsman heeft het van de 'eigenaar' zelf).

[El Loco]

Parijs, Louvre

Deze was in dit draadje nog niet aan de orde geweest, dacht ik:


Reliekentafel (+ details), afkomstig uit de schatkamer van de Sint-Servaaskerk, 11e eeuw, Louvre

Deze reliektafel zou eertijds het evangelarium hebben bevat, waarop de hertog van Brabant 'de eed zwoor':

"La figure représentée ci-dessous est un des émaux qui orne la boite reliure de Maastrich ( deuxième quart du XIéme siècle- d'une hauteur de 39,2 cm et d'une largeur de 32 cm).Cette boite reliure provient du trésor de Saint Servais de Maastrich (Pays Bas) qui était destinée à contenir un manuscrit des Evangiles sur lequel les ducs de Brabant avaient coutume de prêter serment. Une inscription dédicatoire, sur les deux bandes, gravée et niellée désigne la donatrice, Béatrix, identifiée comme l'épouse de Boniface de Toscane (1036) puis de Godefroy le Barbu, duc de Basse Lorraine et de Brabant."
(bron: http://baz-arts.pagesperso-orange.fr/page7.htm)

Grappig: ik kwam deze op het spoor doordat ik in de online-catalogus van het Musée d'Orsay deze 'photochromie' van de Maastrichtse reliekentafel tegenkwam.

[hermanw]

Ik heb een tijdje zitten zoeken naar het draadje waarin de tunnel onder de Boschstraat en een reliëf in de Sphinxfabriek aan de orde kwamen.

Bedoel je dit?
http://forum.mestreechonline.nl/show...4&postcount=43

[Clio]

Hartelijk dank, Hermanw. Dat is inderdaad het verhaal over de tunnel dat ik niet kon vinden, maar tot mijn spijt kan ik in dat draadje Timmerfabriek nergens iets vinden over dat reliëf. Dat heeft dus ergens anders gestaan, maar ik ben echt kwijt wáár dan.

[hermanw]

Hartelijk dank, Hermanw. Dat is inderdaad het verhaal over de tunnel dat ik niet kon vinden, maar tot mijn spijt kan ik in dat draadje Timmerfabriek nergens iets vinden over dat reliëf. Dat heeft dus ergens anders gestaan, maar ik ben echt kwijt wáár dan.

Dit?
http://forum.mestreechonline.nl/show...=timmerfabriek

[Clio]

Ongelooflijk, wat een speurzin!
Inderdaad, ik zocht dit reliëf / deze plaquette. Inmiddels dus in bezit van een sloper.