Jeugdherinneringen uit Maastricht

[Hollender]

We zullen wel niet de enige destijds zijn geweest die eierkolen stookten. Dat was een van de goedkoopste manieren om te stoken. Dat spul veroorzaakte enorme rookwolken en stonk bovendien, maar goed het gaf warmte af. Misschien dat Breur nog iets kan vertellen over de kolenboer die in Blauwdorp de kolen rond bracht en die kolenzakken van maar liefst (50 kg.?) op zijn rug nam.

[Breur]

We zullen wel niet de enige destijds zijn geweest die eierkolen stookten. Dat was een van de goedkoopste manieren om te stoken. Dat spul veroorzaakte enorme rookwolken en stonk bovendien, maar goed het gaf warmte af. Misschien dat Breur nog iets kan vertellen over de kolenboer die in Blauwdorp de kolen rond bracht en die kolenzakken van maar liefst (50 kg.?) op zijn rug nam.

Beste Hollender, wij waren waren klant bij kolenhandelaaar Dizij aan het Hoogfrankrijk, een grote schuur met woonhuis (nu nieuwbouw). Binnen bergen diverse soorten kolen - ook de beruchte eierkolen. Een grote weegschaal waar de kolen gewogen werden in ijzeren emmers. Als de kolen thuis op waren, was ik de pineut en moest daar wat kolen halen. Een keer per jaar werd de wintervoorraad gebracht en de zwarte pieten schouwden dan de zakken naar de kelder. Bij woningen die een groot kelderraam hadden werden de kolen naar binnen gemieterd. Afhankelijk van het budget/grootte kachel werd de kwaliteit kolen bepaald. "Neutjes 3 of 1?" was volgens mij de beste kwaliteit. Maar ik kan mij vergissen. Mijn peetoom ging werken als agent bij de Oranje Nassau. Sedert die tijd geen gebrek meer aan kolen bij ons thuis! Wel de constante strijd om te ontkomen aan de beurt om vanuit de kelder de kolenkit te vullen en naar boven te schouwen. De schoorteen werd jaarlijks geveegd met een "kogel" vanaf een gat in de schoorsteen op de zolder. Desondanks stond de binnenkant van het schoorsteenkanaal een keertje in de fik. Wij hoefden de brandweer niet te bellen. Deze hadden dat al zelf waargenomen! De kachel werd uit het kanaal getrokken en toen begon de grote verduistering.

[Koelekopke]

Wij kregen onze kolen geleverd van ene Sjeng (?) Humblet. Hij had een knecht die nogal corpulent was, pikzwart haar had en de zakken kolen naar binnen droeg alsof het niks was. Hij deed mij als kind dat ik toen was altijd aan zwarte Piet denken. Hoe hij heette weet ik niet meer, wel dat ik hem leuk vond, want hij maakte altijd grapjes. Is die Humblet hier ook bij iemand bekend ?
Mijn ouders bestelden altijd antraciet en eierkolen voor een hele winter. Hoeveel kilo's dat waren weet ik niet meer, maar wel dat alles via de gang, de keuken en dan helemaal naar de achtertuin gedragen werden waar mijn vader een grote schuur had bijgebouwd (toen kon dat blijkbaar nog zonder vergunning) waar hij altijd zat te knutselen en te prutsen en daar in die schuur was ook een kolenopslag gemaakt.
In de winter was het bitterkoud om een kit kolen te gaan vullen, want je moest eerst door de tuin, het hangslot van de schuur halen, licht aanmaken, kolen scheppen en dan de hele toer weer in omgekeerde volgorde.

Trouwens een schoorsteenbrand hebben we ook een keer gehad. Mijn vader heeft de kachel van de muur getrokken, lappen in het rookkanaal gestopt, toen het dak op en ook daar lappen in de schoorsteen gestopt. Het vuur was al snel gestikt en er is geen brandweer aan te pas gekomen.
In de keukenkachel werden overigens vaker de aardappelschillen verbrand. Er werd gezegd dat dat de schoorsteen vrij van roet maakte. Of dat waar is weet ik niet.
Als luchtverfrisser werden gekneusde sinaasappelschillen op de kachel gelegd en dat gaf inderdaad een heerlijke reuk door de esoterische oliën die in zo'n schil zitten.
Mijn verhaaltje heeft alleen maar zijdelings te maken met het onderwerp, maar deze jeugdherinnering kwam even bij me op toen ik las over kolenhandelaar Dizij en de schoorsteenbrand bij Breur.

[Pier]

Eierkolen en antraciet

We zullen wel niet de enige destijds zijn geweest die eierkolen stookten. Dat was een van de goedkoopste manieren om te stoken. Dat spul veroorzaakte enorme rookwolken en stonk bovendien, maar goed het gaf warmte af. Misschien dat Breur nog iets kan vertellen over de kolenboer die in Blauwdorp de kolen rond bracht en die kolenzakken van maar liefst (50 kg.?) op zijn rug nam.

Geweldige mooie verhalen uit de oude doos, die de jeugdige MO'ers natuurlijk helemaal niets zeggen.
Daarom even een verwijzing naar EIERKOLEN en ANTRACIET.

Wat ik nog mis is de "sjlam" (Kolenslik).
Zelfs op wikipedia kennen ze dat spil (nog) niet

Volgens mij was het een klapperige massa kolengruis die voor de deur werd opgekiept uit een vrachtauto.
Deze sjlam was zo vettig en plakkerig, dat er eerst zaagsel op het trottoir werd gegooid.
Nadat de sjlam naar de kelder was gebracht, bleef er toch altijd een dag of 2 een smerige zwarte vlek op het trottoir zichtbaar.

We raken wel een beetje off-topic.... Sorry.

[Breur]

Wat betreft de slaam: dat klopt Pier en ook de schillen werden bij ons thuis op dezelfde manier gebruikt als bij Koeleköpke in de vijver. Een tijdje heeft mijn moeder nog het strijkijzer van mijn ama gebruikt; dat werd gewarmd op het gevaarlijke bies en dan met een flanellen doek gehanteerd. Voeg er nog een houten drooghekje bij met wasgoed, een constant zacht fluitende waterketel, het gerammel aan de roosters van de kachel, het temperen van het vuur en wij zijn bijna compleet. Alle beschikbaar papier werd gebruikt om de kachel aan te maken. Vooral De Nieuwe Limburger was populair. Aanmaakhout, een "knuppelke hout", kon je kopen in sommige buurtwinkels. Het was een bos van kleine houtjes bij elkaar gehouden door ijzerdraad. De assenkraai werd 's winters ook gebruikt als de steinweeg glad was of na controle op nog smeulende resten in de zinken drekbak gegooid.

[Koelekopke]

Allemaal herkenbaar Breur wat je nu weer allemaal schrijft.
We geraken inderdaad een beetje (veel) off topic. We zouden beter een nieuwe rubriek "Jeugdherinneringen" kunnen aanmaken.
Mijn vader verkocht aanmaakhoutjes Een grote jutezak vol voor fl. 2.00.
Waar hij het hout vandaan kreeg weet ik niet meer, maar hij zat hele dagen in de schuur met een groot hakblok tussen de benen. Eerst werd het hout gespleten in "schijven" en daarna werden er vliegensvlug houtjes van gekapt. Ik heb er urenlang naar staan kijken, want vond het machtig interessant.
De zakken aanmaakhout vlogen trouwens weg als warme broodjes.

[Breur]

Overigens: het gooien van suiker, zout en melkpoeder in de kachel gaf prachtige effecten. Dit deed ik natuurlijk als niemand thuis was . Don't do this @home!

[Koelekopke]

Een keer in de week werd de kachel in de keuken gepoetst met kachelpoets. Dat werd gedaan als de kachel lauwwarm was. Eerst inwrijven met een doek met

en dan uitwrijven met een zachte doek totdat de kachel blonk als een spiegel waar je je ook daadwerkelijk in kon spiegelen.
Ik mocht dat ook wel eens doen en met de tong tussen de tanden zo hard mogelijk wrijven en stralen als gezegd werd dat de kachel nog nooit zo geblonken had.

Met diezelfde zebraline werden ook de drempeltjes gepoetst en dat was ook een leuk werkje voor mij. Wel eraan denken dat als die drempeltjes net gepoetst waren en niet op te stappen, want dan bleef je de voetafdrukken zien...

[Antonius]

De ijsbloemen stonden als ik wakker werd altijd op de enkel beglaasde ramen en daar tekende ik 's ochtends smilies op de binnenzijde van het glas van het dakkapelraam.
Tot ik mń Pa hoorde de trap af gaan naar beneden (noa oonder).
Het teken om hem heel snel te volgen want die weinige smeulende restje kolen dat in de winter 's ochtends in de kolenhaard nog die ene verwarmde woonkamer magisch donker rood verlichte was ook de plek waar we samen onze pyjama voor de kleren wisselden. Ik een wollen trui met kraag en een wollen "korte broek"

Dat Pa om en rond half zeven op werkdag of weekend dan toch de tuin in moest via de bevroren keukendeur naar het kolenhok / depot met een kit was evident.
Een enkele keer mocht ik mee door de 10 cm sneeuw en dat weet ik nog, die gevulde kolenkit was heel zwaar. Maar ik kreeg ook wel eens een snauw als ik kolenstof op m'n kleren had laten komen tijdens het scheppen.
Voor het ontbijt moest er namelijk wel al een basis warmte zijn in de eetkamer aangrenzend aan de woonkamer opdat we met acht personen zonder kippenvel konden ontbijten. Daar zorgden we voor, Pa en ik.
Als we dan terug kwamen thuis van eerst de slager en dan de bakker zaten de anderen al aan tafel en hadden onderling "keet" (de wereld was weer wakker)
Ma kookte koffie voor Pa en Honingmelk voor ons.

In een enkel geval moesten we door de weeks toch ook naar de Markt voor het stadhuis om Boerenkaas te halen. Heel af en toe een kwart Hervse kaas, maar die was voor Pa.
Dan was je blij dat je bij thuiskomst in de woonkamer even voor de kolenkachel kon staan (met korte broek) en die intense stralingswarmte kon genieten.

tja dan op naar de kleuterschool

[Hollender]

Antonius,

Korte broek in de winter? Ik weet wel dat jongens toen, veel meer dan nu, lange tijd van het jaar in korte broek liepen. Je ziet dat ook nog vaak terug op oude klas- en of communiefoto's. Ik heb mijn communie overigens in de Sint-Matthijs aan de Boschstraat gedaan, en inderdaad in de korte broek. Foto met hekwerk parochie op de achtergrond. Overigens dat aanmaken van de kolenkachel ging inderdaad met papier en hout, dat laatste moest ik een enkele keer 's ochtends van de straat sprokkelen. Bloemen op de ramen na een nacht vorst was de gewoonste zaak. En wat Breur schrijft, de as werd inderdaad soms uitgestrooid over de besneeuwde stoep. En in die kleine huisjes van Blauwdorp (Chrysantenstraat) stond de kachel centraal. Geisers hadden we nog niet en warm water werd op het gasfornuis gekookt. Zinken teilen om je 'in' te wassen en zomers als 'bad' ter verkoeling. Tjonge wat een armoede vergeleken bij de huidige tijd.

[Breur]

Koude en communie.

Ik sliep op en gegeven moment op de zolder. Onder de pannen met stropoppen.
Ijskoud was het daar in de winter. Ijs onder mijn neus als ik wakker werd. Op het bed werden kranten gelegd, oude spreien en een versleten bontjas. Overdag: pyjamabroek onder lange broek en dubbele sokken. Onder het lijfje een flanellen doek met vicks en medaillekes.
Ja, met de eerste H. Communie was het beter weer! Zag nog onlangs beeldmateriaal van de communie van een gewaardeerd MO-lid! Devoot loopt hij achter de witgepluimde harmonie. De handjes strak samengevouwen en wijzend naar de hemel. Ik vraag mij wel eens af, wat er van die jongen in korte broek is terecht gekomen?

[Antonius]

Antonius,

Korte broek in de winter? Ik weet wel dat jongens toen, veel meer dan nu, lange tijd van het jaar in korte broek liepen. Je ziet dat ook nog vaak terug op oude klas- en of communiefoto's. .

ja echt ook ś winters
en soms kreeg ik een Marjo van mijn zusjes als het onder -10 was
de schaamte retrospectief is verpletterend
- maar we gingen ook elke dag als het enigszins kon sleeën op de grote Griend met alle vriendjes uit de buurt en waren bezweet als we weer thuis kwamen
- ware het niet dat ik na mijn communie een lange ribfluweel broek mijn eigen kon noemen, mijn eerste...
hippe vogel toch?

[Antonius]

De handjes strak samengevouwen en wijzend naar de hemel. Ik vraag mij wel eens af, wat er van die jongen in korte broek is terecht gekomen?

dat was gegarandeerd een ander dan ikkuh, als je uit st Pieter bent!

[Antonius]

We geraken inderdaad een beetje (veel) off topic. We zouden beter een nieuwe rubriek "Jeugdherinneringen" kunnen aanmaken.

nou neen
als ik hier mag tegenspreken
dit past hier zeer goed

ervaring en omstandigheid bepaald mede het sociale karakter

daar is veel onderzoek gedaan gezien de geschiedenis maar bijna nooit worden de ervaringen van de omstandigheden over de sociale geschiedenis gecombineerd met getuigen die echt verslag doen
als men die romein destijds had kunnen horen, of lezen 2000 jaar geleden was dat wellicht veel interessanter geweest dan de interpretaties en aannames.

zo ook de idee dat we, zo lang het kan, de oude Maastrichtenaar die geen internet heeft moeten opzoeken en hun verhalen dienen op te nemen.
ook al is het een persoonlijke herinnering.

mvg

[Breur]

Koeleköpke bedoelde van draadje kolenopslag naar jeugdherinneringen. En dat geschiedde. En mee eens: persoonlijke herinneringen zeker opnemen in een tijdsbeeld.