Aankondiging

Sluiten
No announcement yet.

Telefoon in Maastricht - 1877

Sluiten
X
 
  • Filter
  • Tijd
  • Tonen
Clear All
nieuwe berichten

  • Telefoon in Maastricht - 1877

    Nota Bene:
    Dit 'draadje' is na een data-crash gereconstrueerd uit de Google-cache. Alle informatie is weer terug, maar vanwege de omslachtige procedure is een enkele posting samengevat in een andere opgenomen.

    -------------------------------------------

    Elders op deze site kwam naar voren dat 'de eerste telefoon' in Maastricht die van de politie zou zijn geweest.

    Het openstellen van de lijn zou dan dateren van ca. 22 september 1881. Anderzijds is bekend dat omstreeks 1880 de eigenaren van het kledingmagazijn Maussen een telefoonlijn hadden tussen de eerste winkel aan de Rechtstraat en het nieuwe filiaal aan de Wijker Brugstraat. Hoe verhoudt dat zich tot elkaar?

    Het 'probleem' zit hem in de begrijpelijke neiging het begrip 'telefonie' te vertalen naar wat wij nu gewend zijn: telefonie als massacommunicatiemiddel. In de begintijd was dat echter heel anders.

    De eerste proefnemingen met 'telefoonhoorntjes tot overbrenging van spraak' hebben in Nederland plaats in november en december 1877. In de huidige Randstad heeft de stad Den Haag de primeur (tijdlijn Telefoonmuseum). Maar Maastricht loopt zeker niet achterop. Daar worden ook al vanaf 1 december 1877 soortgelijke proeven genomen met het nieuwe apparaat.

    De telefonie staat dan overigens nog in de kinderschoenen. Men werkt met een rechtstreekse draad tussen twee adressen, een soort babyfoonverbinding die naar twee zijden actief is. Telefooncentrales laten nog even op zich wachten.



    Literatuur o.a.:
    Ubachs/Evers, Historische Encyclopedie Maastricht, Zutphen 2005, blz. 524.
    Last edited by Ingrid M.H.Evers; 17 maart 2021, 11:07. Reden: kleine edits

  • #2
    De experimentele fase: november-december 1877-1880

    Wie in november/december 1877 in Den Haag de drijvende kracht was achter de proefnemingen met het verschijnsel 'telefoon', weet ik niet. Duidelijk is wel dat de Rijkstelegraafdienst, die in 1852 was opgericht en een jaar later in 1853 ook in Maastricht een kantoor had, meewerkte aan de experimenten.

    De eerste proeven worden in Maastricht genomen vanaf 1 december 1877. De Limburger Coerier schrijft op 15 december:

    'Als het zoo voortgaat, zal de telephon binnen korten tijd overal bekend zijn. De heer Bemelmans, Rijkstelegraphist in onze stad, ontvangt dagelijks een groot aantal bezoekers die den telephon bij hem komen aanschouwen en wien hij allen de beste inlichtingen geeft. Hoogst belangrijk zijn deze proefnemingen. Onder andere hoorde men op vijf-en-twintig meter [!] het geschrei van een kind. Bij genoemden heer zijn ook telephons aan geringen prijs te bekomen.'

    De in 1853 in Maastricht gevestigde Rijkstelegrafie woonde vanaf 1872 in bij het Rijkspostkantoor, maar was nog een aparte dienst. Het postkantoor was vanaf 1870 gevestigd op de westelijke hoek van Vrijthof/Helmstraat (later Hotel Du Casque). De bovengenoemde afstand van 25 meter betekent mijns inziens niet dat de verbinding niet meer dan die 25 meter aankon, maar dat de afstand die Bemelmans binnenshuis tussen het ene en het andere toestel kon uitmeten, beperkt werd door de afmetingen van het pand.

    De toevoeging in het krantenbericht, dat men bij de rijkstelegrafist in december 1877 ook telefoontoestellen kon kopen, lijkt te suggeren dat eenieder die - alleen of samen met anderen - beschikte over twee toestellen en een specifieke draad, een telefoonverbinding tot stand kon brengen, kon 'ver-spreken'.

    Literatuur:

    Limburgs Nieuws 1841-1890, samengesteld en toegelicht door Frank Jansen, Maastricht 2005. 125 blz., citaat blz. 51. Deze aardige uitgave met originele krantenberichten uit geheel Limburg is voorzien van registers en daardoor geweldig informatief en handig.

    J.D. van den Brink, Historisch overzicht van het Maastrichtse postwezen, 's-Gravenhage 1936, 28 en volgende.

    Voor de ontwikkeling van de rijkstelegrafie zie onder meer houwienet.
    Last edited by Ingrid M.H.Evers; 12 december 2017, 16:23.

    Opmerking


    • #3


      Over de volgende periode is niet zo heel veel te vinden. Het is waarschijnlijk dat tal van particulieren eigen 'babyfoon'-verbindingen bezaten, maar het probleem zat in het ontbreken van een echt netwerk, de onmogelijkheid van het ene netje naar het andere over te schakelen.

      Als de Maas- en Roerbodetraditioneelverbindingennetwerkjes zoals dat van de gemeentelijke politie en brandweer, ontstaan met de uitbreiding van de techniek geleidelijk aan ook particuliere telefoondiensten. Zij beschikken over een centrale die door onderling schakelen verbindingen met al hun abonnees tot stand kunnen brengen. De eerste Maastrichtse telefoondienst kwam in 1891 tot stand met de oprichting van de Maastrichtsche Telephoon-Maatschappij.
      Last edited by Ingrid M.H.Evers; 31 augustus 2019, 10:06.

      Opmerking


      • #4
        Maastrichtsche Telephoon-Maatschappij (1891-1901)

        De eerste telefoonmaatschappij die in Maastricht actief werd, was de particuliere Maastrichtsche Telephoon-Maatschappij (oprichters: Pierre Regout, E. Houtappel, J.P. Boots en Th. Janssen). Zij had hiertoe een concessie nij de gemeente aangevraagd en daarmee dus een monopolie. Haar (handmatige) schakelcentrale was gevestigd in het Dinghuis aan de Kleine Staat. In 1901 werd de concessie ingetrokken wegens verouderde apparatuur en een slecht functioneren van het bedrijf, en begon de gemeente een eigen Gemeente-Telephoon(dienst).

        Literatuur
        Ubachs/Evers, Historische Encyclopedie Maastricht, Zutphen 2005, blz. 190.
        Ik meen ooit een telefoonboekje van deze firma in handen gehad te hebben, dat bewaard wordt in de bibliotheek van het vml. Gemeentearchief Maastricht, nu RHCL.
        Last edited by Ingrid M.H.Evers; 12 december 2017, 16:25.

        Opmerking


        • #5
          De Gemeente-Telephoon, 1901-1926

          Het personeel van de Maastrichtsche Telephoon-Maatschappij werd in 1901 bij de opheffing van het bedrijf overgenomen door een nieuwe gemeentelijke dienst: de Gemeente-Telephoon, die onder leiding stond van ir. J.G.H. Schoth, toenmalig directeur van Gemeentewerken.

          Kenmerkend voor deze periode zijn de twaalf, in Luik bestelde, gietijzeren (?) opstijgtorens die her en der in de stad verschenen, zoals aan de Oude Tweebergenpoort, de Sint Jacobsstraat etc. Zij zijn allang weer verdwenen, maar vormen nog altijd een leidraad bij het determineren van oude foto's en prentbriefkaarten.

          De gemeentelijke telefooncentrale bleef tot 1917 gevestigd in het totaal ongeschikte Dinghuis, maar verhuisde toen naar Achter het Vleeshuis 10a. In 1926 werd de gemeentelijke telefoondienst opgeheven en met personeel en al overgenomen door de rijksdienst PTT.

          Bron:
          Ubachs/Evers, Historische Encyclopedie Maastricht, Zutphen 2005, blz. 190
          Last edited by Ingrid M.H.Evers; 12 december 2017, 16:24.

          Opmerking


          • #6
            Het Rijkstelefoonkantoor (1915 en volgende)

            Vanaf 1915 was er in Maastricht naast de Gemeente-Telephoon ook een Rijkstelefoonkantoor gevestigd. Deze dienst bediende de omliggende dorpen en fungeerde als interlokale 'schakelkast' voor de gemeentelijke telefoondienst. Een gesprek van Maastricht naar Amby liep daarom over twee centrales, eerst de gemeentelijke en dan de rijks.

            In 1926 is - zoals eerder gezegd - de Maastrichtse gemeentelijke telefoondienst opgeheven en kwam iedere verbinding tot stand via de locale centrale van de PTT (Rijksdienst voor Post, Telegraaf en Telefoon). De centrale verhuisde naar een nieuw gebouw aan Achter de Minderbroeders, waar zij nog altijd staat.

            Literatuur:

            Ubachs/Evers, Historische Encyclopedie Maastricht, Zutphen 2005, blz. 444.
            Last edited by Ingrid M.H.Evers; 12 december 2017, 16:26.

            Opmerking


            • #7
              Telefoonboek op het Net

              Er staan twee 'nationale' telefoonboeken op het internet. Dat is het eerder door Aleichem (welkom hier!) genoemde telefoonboek uit 1915 (het eerste van de rijksdienst) en de uitgave van 1950. In beide telefoonboeken is Maastricht opgenomen, evenals natuurlijk de gemeenten die na de annexaties van 1920 en 1970 deels tot de stad behoren.

              In het telefoonboek van 1915 is het mogelijk niet alleen op plaats te zoeken, maar ook op naam. Dan kun je dus elke telefoon bezittende familie Maussen terugvinden in geheel Nederland.

              In de veel omvangrijkere versie van 1950 kan alleen gezocht worden per plaats, en daarna op naam. Je moet dan dus weten dat Maussen in Maastricht woonde, want anders komt de naam er niet 'uit'.

              Inmiddels (2015) zijn de Rijkstelefoonboeken van 1915-1950 integraal op Internet gezet en te vinden op de website www.delpher.nl en www.zoekplaatjes.nl. Zij zijn boleaans te doorzoeken, dus geen beperkingen aan de vraagstelling.
              Last edited by Ingrid M.H.Evers; 12 december 2017, 16:29. Reden: aanvulling

              Opmerking


              • #8
                Bewaarde telefoongidsen

                Bij het Museum voor Communicatie in Den Haag (het 'postmuseum') is in de studiezaal een min of meer complete reeks reeks
                Last edited by Ingrid M.H.Evers; 12 december 2017, 16:30.

                Opmerking


                • #9
                  Fa. Maussen

                  Citaat:
                  Oorspronkelijk geplaatst door Ingrid M.H. Evers

                  ... In de veel omvangrijkere versie van 1950 kan alleen gezocht worden per plaats, en daarna op naam. Je moet dan dus weten dat Maussen in Maastricht woonde, want anders komt hij er niet 'uit'.


                  Olijfje:
                  Ik heb heel wat jaren gewerkt bij Maussen, maar kan me enkel de naam van "Meneer Alfred" herinneren; die woonde aan de Rijksweg, net buiten Heer, maar de andere directeur (ik weet 't ineens :Meneer Ernest) woonde aan de Stationsstraat, dat moet dus de Familie Maussen-van Laack zijn.
                  En dan vind ik ook nog dit:

                  Overledene
                  Fred Maussen
                  86 jaar
                  wed./wednr. van Marietje Brand
                  16-12-1905
                  Maastricht 30-07-1992
                  Meerssen

                  Hetgeen me doet herinneren aan het feit dat er 'n relatie was tussen de familie "Brand" (van het bier) en de Maussens, dat zal dit dus zijn.
                  Last edited by Ingrid M.H.Evers; 12 december 2017, 16:30.

                  Opmerking


                  • #10
                    Telefoon-opstijgtorens: 1901-1926 e.v.?

                    Wat kun je op deze site toch veel vinden!

                    Die opstijgtorens zijn twee jaar geleden al eens door Caesar aan de orde gesteld in de rubriek: U vraagt, wij vinden. In de discussie kwam ook deze prachtige foto langs van Alexander Simays. In Maastrichtse monumentenzorg in zwart-wit (I.M.H. Evers, 2001) wordt deze foto gedateerd op 'ca. 1930'. Deze geschatte datering wordt tegensproken door Jo Luijten, die in een RHCL-Archiefsprokkel over uurwerken in de stad stelt dat de torens werden afgebroken in 1921.


                    Splitsing Jacobstraat-Lantaarnstraat, met opstijgtoren (Simays)

                    Gezien de datering van andere foto's is het de vraag of dat juist is, c.q. of het gold voor alle torens. Zie ook deze foto in het telefoontorendraadje.
                    Last edited by Ingrid M.H.Evers; 12 december 2017, 16:31.

                    Opmerking


                    • #11
                      Maastricht was er vroeg bij

                      De Roeie schrijft:

                      Via De beginjaren van het Nederlandse telefoniesysteem is vast te stellen dat in Maastricht vroeg werd ingehaakt op de nieuwe trend.

                      Citaat uit in de link genoemd boek van O. de Wit:

                      De eerste Nederlandse proefnemingen met de telefoon dateren van het einde van 1877 (Hogesteeger, 1976; Kylstra, 1976). Het was de dienst der Rijkstelegrafie die daarbij naar alle waarschijnlijkheid de spits afbeet, in navolging van de Duitse telegraafadministratie die al in november 1877 de telefoon had ingezet ten behoeve van de telegraafdienst.



                      De auteur, Onno de Wit, was toen bezig met zijn proefschrift. Er is blijkbaar ook een handelseditie, zo te zien nog steeds te koop.

                      In beide publicaties is niet meteen melding van Maastricht, maar wel mooie achtergrondinformatie te vinden.
                      Last edited by Ingrid M.H.Evers; 12 december 2017, 16:34.

                      Opmerking


                      • #12
                        Opstijgtorens?

                        Citaat:
                        Oorspronkelijk geplaatst door Ingrid M.H. Evers
                        (..)
                        Kenmerkend voor deze periode zijn de twaalf, in Luik bestelde, gietijzeren (?) opstijgtorens die her en der in de stad verschenen, zoals aan de Oude Tweebergenpoort, de Sint Jacobsstraat etc. Zij zijn allang weer verdwenen, maar vormen nog altijd een leidraad bij het determineren van oude foto's en prentbriefkaarten.
                        (..)


                        Pier schrijft:

                        Een prachtige thread! Dat is het leuke aan dit forum. Iemand begint met een thread over, in dit geval de gemeentepolitie, en even later zitten we midden in de (Maastrichtse) historie van de telefonie.

                        Deze thread lezende, en wetende dat we tegenwoordig omringd worden door GSM-masten, was het mij bijna niet opgevallen toen de opstijgtorenslokaal telefoonverkeer, bij mijn weten, nog via "draden".

                        Dus nu vraag ik mij af, waarom je vroeger een opstijgtoren nodig had?
                        Last edited by Ingrid M.H.Evers; 12 december 2017, 16:35.

                        Opmerking


                        • #13
                          Opstijg- of telefoontorens

                          Opstijgtorens had je volgens Zicht op Maastricht nodig 'voor het geleiden van telefoondraden'. Hieronder volgt een stukje telefoongeschiedenis van Den Haag, dat een en ander verduidelijkt:

                          De eerste handbediende telefooncentrale van de Nederlandsche Bell Telephoon Maatschappij [opgericht in Den Haag in 1880] wordt (...) in gebruik gesteld op 1 juli 1883 met 76 abonnees.

                          In de stad verrijzen op talloze plaatsen stalen [opstijg]telefoontorens en zogenaamde dakstellingen, die via ondergrondse kabels met de telefooncentrale verbonden zijn. Vanaf verdeelpunten in de torens en stellingen worden de omliggende telefoonabonnees via bovengrondse lijnen aangesloten. Binnen korte tijd ontvouwt zich een web van draden over de stad.

                          De stalen telefoontorens met een hoogte van 22 meter worden geplaatst op een gewapend betonnen voet waarop een voetkast van plaatijzer met gegoten ijzeren deuren. In deze kast wordt de dikke grondkabel afgewerkt op verdeelblokken. Vanuit de kast loopt een opvoerkabel naar de top van de toren [vandaar: 'opstijgtoren'] waar de verbindingen worden gemaakt met de bovengrondse lijnen. Volgens de openbare inschrijving op een bestek uit 1911 is voor iedere toren nodig: 4985 kg getrokken ijzer, 355 kg gegoten ijzer, 370 kg plaatijzer zwaar 3 mm, 100 kg profielijzer, 12 kg geribd plaatijzer, totaal bijna zes ton. De telefoontorens worden op plaatsen gesitueerd waar een concentratie van abonnees verwacht wordt. De toren op de Kneuterdijk heeft bijvoorbeeld een capaciteit voor 112 aansluitingen.


                          De dak- of pijpstellingen bestaan uit een stevige stalen constructies die over het algemeen op publieke gebouwen worden geplaatst.

                          Bron: internet, Haagvaarder 47 (Jacques Caspers).
                          Last edited by Ingrid M.H.Evers; 17 maart 2021, 11:11. Reden: herstel diakritische tekens

                          Opmerking


                          • #14
                            Telefoon(doorvoer)palen en dakstellingen

                            Op deze webpagina nog wat meer over doorvoerpalen (die in Den Haag besteld werden bij de Duitse firma Mannesmann):





                            Bron:
                            Internet, museum voor communicatie (Den Haag): collecties.
                            Last edited by Ingrid M.H.Evers; 12 december 2017, 16:38.

                            Opmerking


                            • #15
                              De doorvoerpaal: waar zijn de draden?

                              Geweldige foto, heer burgemeester. Click image for larger version

Name:	Maasbrug, ro., ongel., uitg. Glückstadt, Delc. € 10.jpg
Views:	315
Size:	86,7 KB
ID:	89527

                              Ik heb me altijd een beetje vaag afgevraagd hoe dat toch zat met al die palen. Ik realiseer me nu pas dat je zelden of nooit draden ziet op oude foto's. Dat komt ongetwijfeld omdat de emulsielaag van de negatieven gewoon te zwak was om telegraaf-, telefoon- of electriciteitsdraden vast te leggen. Vandaar dat die palen altijd een beetje in het luchtledige lijken te staan.

                              Bijgaand een prentbriefkaart van de Maasbrug (Sint Servaasbrug) met halverwege een vele meters hoge doorvoerpaal om de onzichtbare telefoondraden de brug over te leiden.
                              Last edited by Ingrid M.H.Evers; 12 december 2017, 16:40.

                              Opmerking

                              Bezig...
                              X